*ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ / ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ∆ΙΚΗΓΟΡΟΣ,
CHAMBERSFIELD ECONOMIDES KRANOS
Μετά από συζητήσεις τεσσάρων ετών, τέθηκε σε ισχύ ο Κανονισµός της (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 27ης Απριλίου 2016 για την προστασία των φυσικών προσώπων που αφορά την επεξεργασία των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα και την ελεύθερη ανταλλαγή τους (Γενικός Κανονισµός για την Προστασία ∆εδοµένων). Ο νέος Ευρωπαϊκός Κανονισµός (µε περίοδο εναρµόνισης δύο ετών) τέθηκε σε εφαρµογή την 25η Μαΐου του 2018 σε όλα τα κράτη µέλη της Ευρώπης, για την προστασία των προσωπικών δεδοµένων των Ευρωπαίων πολιτών σε παγκόσµια εµβέλεια. Ο νέος Κανονισµός καθιερώνει µια από τις πιο σηµαντικές αλλαγές που έχουν γίνει τα τελευταία 20 χρόνια για την ορθή και επαρκή διαχείριση των προσωπικών δεδοµένων των φυσικών προσώπων. Η προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα είναι θεµελιώδες δικαίωµα. Το άρθρο 8 (1) του Χάρτη των Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το άρθρο 16 (1) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), ορίζουν ότι κάθε πρόσωπο έχει δικαίωµα να προστατεύει τα προσωπικά δεδοµένα που τον αφορούν.
BIG DATA
Η παγκοσµιοποίηση, η ταχεία ανάπτυξη της κοινωνίας της πληροφορίας, καθώς και η ίδια η λειτουργία της ενιαίας αγοράς είχαν ως αποτέλεσµα την πρωτοφανή αύξηση συλλογής, επεξεργασίας, ανταλλαγής και διασυνοριακής ροής δεδοµένων τόσο από ιδιωτικές επιχειρήσεις όσο και από δηµόσιες αρχές.
Ο στόχος του Κανονισµού είναι η οµοιόµορφη και καθοριστική προστασία της ιδιωτικής ζωής των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ανάγκη αυτή προέκυψε λόγω της έντονης καθηµερινής, αυξανόµενης τάσης ανταλλαγής προσωπικών δεδοµένων, σε παγκόσµιο επίπεδο, που σε αρκετές περιπτώσεις ενέπιπταν σε παραβιάσεις των προσωπικών δεδοµένων των φυσικών προσώπων.
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΟΡΙΣΜΩΝ
ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ: Σύµφωνα µε τις διατάξεις του Κανονισµού, «προσωπικά δεδοµένα» ορίζονται τα δεδοµένα και κάθε είδους πληροφορία, που επιτρέπουν την άµεση ή έµµεση εξακρίβωση της ταυτότητας του ατόµου, είτε η πληροφορία αυτή αφορά στην ιδιωτική, στην επαγγελµατική και /ή στην προσωπική του ζωή.
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ: Η «Επεξεργασία» προσωπικών δεδοµένων, σύµφωνα µε το άρθρο 4(2) του Κανονισµού, υποδεικνύει την κάθε πράξη ή σειρά πράξεων που πραγµατοποιείται µε ή χωρίς τη χρήση αυτοµατοποιηµένων µέσων, όπως: τη συλλογή, καταχώριση, οργάνωση, διάρθρωση, αποθήκευση, προσαρµογή ή µεταβολή, ανάκτηση, αναζήτηση πληροφοριών, χρήση, κοινολόγηση µε διαβίβαση, διάδοση ή κάθε άλλη µορφή διάθεσης, συσχέτιση ή τον συνδυασµό, τον περιορισµό, τη διαγραφή ή καταστροφή των δεδοµένων.
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ: Ο «Υπεύθυνος επεξεργασίας» είναι το φυσικό ή νοµικό πρόσωπο, η δηµόσια αρχή, η υπηρεσία ή άλλος φορέας που καθορίζουν τους σκοπούς και τον τρόπο της επεξεργασίας δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα.
ΕΚΤΕΛΩΝ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ: Ο «Εκτελών την επεξεργασία» είναι το φυσικό ή νοµικό πρόσωπο, η δηµόσια αρχή, η υπηρεσία ή άλλος φορέας που επεξεργάζεται δεδοµένα προσωπικού χαρακτήρα, για λογαριασµό του υπευθύνου της επεξεργασίας.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ
Ο Κανονισµός έχει ως βασική αρχή την ευρύτερη εναρµόνιση και την εισαγωγή ενός συνόλου προτύπων προστασίας δεδοµένων που θα εφαρµόζονται µε ενιαίο τρόπο σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναµφισβήτητα η µεγαλύτερη αλλαγή στο ρυθµιστικό πεδίο της προστασίας προσωπικών δεδοµένων προέρχεται κυρίως από την εκτεταµένη δικαιοδοσία του Κανονισµού. Ο Κανονισµός έχει ισχύ σε όλες τις εταιρείες και τους οργανισµούς που επεξεργάζονται τα προσωπικά δεδοµένων των ατόµων που διαµένουν στην ευρωπαϊκή κοινότητα, ανεξάρτητα από την τοποθεσία της έδρας της εκάστοτε εταιρείας.
Επίσης, ο Κανονισµός αναφέρεται σε όλες τις ιδιωτικές και δηµόσιες επιχειρήσεις, καθώς και τις κρατικές αρχές που µε οποιονδήποτε τρόπο συγκεντρώνουν, επεξεργάζονται και εν γένει διαχειρίζονται δεδοµένα προσωπικού χαρακτήρα πελατών, εργαζοµένων, συνεργατών ή άλλων φυσικών προσώπων, οι οποίοι βρίσκονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ως εκ τούτου, o νέος Κανονισµός αφορά πρακτικά όλες τις επιχειρήσεις, εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, όταν τα δεδοµένα αφορούν Ευρωπαίους πολίτες.
Εξίσου σηµαντικό χαρακτηριστικό του Κανονισµού είναι η ενίσχυση και η εισαγωγή των δικαιωµάτων των ατόµων, των οποίων τα προσωπικά δεδοµένα υφίστανται επεξεργασία.
«ΒΑΡΙΑ» ΠΡΟΣΤΙΜΑ
Ως κεραυνός εν αιθρία έχει πέσει το άκουσµα των υπέρογκων ποσών που καθιερώνονται µε το άρθρο 83 του Κανονισµού, το οποίο προβλέπει βαρύτατες κυρώσεις για τους παραβάτες, µε πρόστιµα να φτάνουν από €10.000.000 έως €20.000.000 ή από το 2% έως το 4% του συνολικού παγκόσµιου ετήσιου κύκλου εργασιών του προηγούµενου οικονοµικού έτους µιας επιχείρησης, ανάλογα µε το ποιο είναι υψηλότερο. Τα πρόστιµα εφαρµόζονται ανάλογα µε τον χαρακτήρα της εκάστοτε παράβασης. Τα βαρύτερα πρόστιµα επιφυλάσσονται για τις παραβάσεις των βασικών αρχών που αφορούν στην επεξεργασία δεδοµένων, τη διαβίβαση δεδοµένων σε τρίτη χώρα χωρίς τη συγκατάθεση του ατόµου και τη µη συµµόρφωση εντολής ή περιορισµού της επεξεργασίας δεδοµένων, που επιβάλλει η εποπτική αρχή.
Σηµαντικό στοιχείο του Κανονισµού είναι η ενίσχυση των υφιστάµενων αρχών που διέπουν την επεξεργασία προσωπικών δεδοµένων και οι οποίες, ορίζουν ότι τα προσωπικά δεδοµένα πρέπει:
• να υποβάλλονται σε σύννοµη και θεµιτή επεξεργασία µε ξεκάθαρο σκοπό («νοµιµότητα, αντικειµενικότητα και διαφάνεια»).
• να συλλέγονται για καθορισµένους, ρητούς και νόµιµους σκοπούς και να µην υποβάλλονται σε περαιτέρω επεξεργασία, κατά τρόπο ασύµβατο προς τους σκοπούς αυτούς («περιορισµός του σκοπού»).
• να είναι κατάλληλα, συναφή και να περιορίζονται στο αναγκαίο για τους σκοπούς, για τους οποίους υποβάλλονται σε επεξεργασία («ελαχιστοποίηση των δεδοµένων»).
• να είναι ακριβή και να λαµβάνονται όλα τα εύλογα µέτρα για την άµεση διαγραφή ή διόρθωση δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία είναι ανακριβή («ακρίβεια»).
• να αποθηκεύονται µόνο για όσο χρονικό διάστηµα απαιτείται για τους σκοπούς της επεξεργασίας των προσωπικών δεδοµένων και µε βάση τις ισχύουσες νοµοθετικές απαιτήσεις του κάθε οργανισµού («περιορισµός της περιόδου αποθήκευσης»).
• να υποβάλλονται σε επεξεργασία κατά τρόπο που εγγυάται την ενδεδειγµένη ασφάλεια των προσωπικών δεδοµένων, µεταξύ άλλων την προστασία τους από µη εξουσιοδοτηµένη ή παράνοµη επεξεργασία, απώλεια, καταστροφή ή φθορά µε τη χρήση κατάλληλων τεχνικών ή οργανωτικών µέτρων («ακεραιότητα και εµπιστευτικότητα»).
• οι οντότητες που συλλέγουν και επεξεργάζονται προσωπικά δεδοµένα, φέρουν ευθύνη και πρέπει να είναι σε θέση ανά πάσα στιγµή να αποδείξουν τη συµµόρφωσή τους µε όλες τις αρχές που διέπουν την επεξεργασία προσωπικών δεδοµένων («λογοδοσία»).
ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
Για να είναι σε θέση µια επιχείρηση να αποδείξει τη συµµόρφωσή της µε τις διατάξεις του Κανονισµού, απαιτείται να εφαρµόσει µέτρα, όπως:
• Λήψη κατάλληλων τεχνικών και οργανωτικών µέτρων. ∆ηλαδή, πρέπει να λαµβάνονται όλα τα κατάλληλα τεχνικά και οργανωτικά µέτρα για την προστασία των δεδοµένων (π.χ. ψευδωνυµοποίηση, ελαχιστοποίηση των δεδοµένων κ.ο.κ.).
• Υποχρέωση καθορισµού ευθυνών επεξεργασίας, όπου υπάρχουν από κοινού υπεύθυνοι επεξεργασίας.
• Υποχρέωση των κατασκευαστών της ενσωµάτωσης τεχνολογιών που θα παρέχουν την απαιτούµενη προστασία στα προσωπικά δεδοµένα του χρήστη κατά τη χρήση του προϊόντος ή της υπηρεσίας, η οποία πρέπει να είσαι σε ισχύ από τη δηµιουργία, σχεδιασµό, εφαρµογή κ.ο.κ.
• Υποχρέωση των κατασκευαστών για την προστασία των δεδοµένων εξ ορισµού. ∆ηλαδή, εφαρµογή των κατάλληλων τεχνικών και οργανωτικών µέτρων, που να διασφαλίζουν εξ ορισµού ότι υφίστανται επεξεργασία µόνο τα δεδοµένα που είναι απαραίτητα για τον σκοπό.
• Ενίσχυση των προϋποθέσεων λήψης της συγκατάθεσης του φυσικού προσώπου.
• Λήψη συγκατάθεσης για ανηλίκους κάτω των 16 ετών από πρόσωπο που έχει τη γονική µέριµνα του παιδιού, σε σχέση µε τις υπηρεσίες της κοινωνίας των πληροφοριών.
• Γνωστοποίηση και ανακοίνωση παραβιάσεων δεδοµένων. Ο υπεύθυνος επεξεργασίας υποχρεούται να γνωστοποιήσει χωρίς καµία καθυστέρηση, εντός 72 ωρών, την παραβίαση των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα, προς την αρµόδια εποπτική αρχή, καθώς και στο επηρεαζόµενο φυσικό πρόσωπο.
• Τήρηση αρχείου των δραστηριοτήτων επεξεργασίας.
• Εκτίµηση αντικτύπου σχετικά µε την προστασία δεδοµένων και προηγούµενη διαβούλευση. Εκτίµηση κινδύνου, επιπτώσεων και λήψη µέτρων αντιµετώπισής του πριν από οποιαδήποτε επεξεργασία, η οποία ενδέχεται να επιφέρει υψηλό κίνδυνο.
• Τήρηση κώδικα δεοντολογίας στην επιχείρηση, βάσει του οποίου θα γίνεται η επεξεργασία των προσωπικών δεδοµένων.
• Θέσπιση µηχανισµών πιστοποίησης προστασίας δεδοµένων, µε απόδειξη συµµόρφωσης.
• Ορισµός υπεύθυνου προστασίας δεδοµένων. Είναι η νέα υποχρέωση που προβλέπεται για τα πρόσωπα που επεξεργάζονται προσωπικά δεδοµένα (ορισµός «υπεύθυνου προστασίας δεδοµένων»). Ο ρόλος του προσώπου αυτού θεσπίζεται ως θεµατοφύλακα των προσωπικών δεδοµένων όπου είναι αρµόδιο, µεταξύ άλλων, (i) να παρακολουθεί τη συµµόρφωση της εταιρείας µε τον νόµο, (ii) να επικοινωνεί µε την αρµόδια εποπτική αρχή, (iii) να συµβουλεύει την εταιρεία για κάθε ζήτηµα που άπτεται της προστασίας των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα και (iv) να παρέχει όλες τις πληροφορίες στα άτοµα, των οποίων τα προσωπικά δεδοµένα τίθενται σε επεξεργασία.
ΠΟΤΕ ΔΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΥΠΔ
Η υποχρέωση διορισµού υπεύθυνου προστασίας δεδοµένων δηµιουργείται όταν:
• Η επεξεργασία εκτελείται από δηµόσια αρχή,
• Γίνεται τακτική και συστηµατική παρακολούθηση των δεδοµένων των φυσικών προσώπων σε µεγάλη κλίµακα,
• Τυγχάνουν επεξεργασίας ειδικές κατηγορίες δεδοµένων ή δεδοµένα που αφορούν ποινικές καταδίκες και αδικήµατα.
Με βάση τον Κανονισµό, «µεγάλη κλίµακα» θεωρείται, όταν γίνεται επεξεργασία σηµαντικής ποσότητας δεδοµένων ή για µεγάλη διάρκεια ή όταν επηρεάζεται µεγάλος αριθµός ατόµων ή όταν η επεξεργασία καλύπτει µεγάλη γεωγραφική περιοχή. Μεγάλης κλίµακας παρακολούθησης έχουν π.χ τα νοσοκοµεία, οι τράπεζες, κ.ο.κ.
ΠΟΤΕ ΕΙΝΑΙ ΝΟΜΙΜΗ Η ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
Για να καθίσταται νόµιµη η επεξεργασία των προσωπικών δεδοµένων, θα πρέπε να ισχύουν µεταξύ άλλων οι εξής προϋποθέσεις:
• να έχει δοθεί η συγκατάθεση του ατόµου για επεξεργασία των προσωπικών του δεδοµένων,
• η επεξεργασία να είναι απαραίτητη για την εκτέλεση σύµβασης,
• η επεξεργασία να είναι απαραίτητη για τη συµµόρφωση µε έννοµη υποχρέωση της οντότητας ή του οργανισµού, που επεξεργάζεται τα προσωπικά δεδοµένα,
• η επεξεργασία να είναι απαραίτητη για τη διαφύλαξη ζωτικού συµφέροντος του ατόµου,
• η επεξεργασία να είναι απαραίτητη για την εκπλήρωση καθήκοντος που εκτελείται προς το δηµόσιο συµφέρον,
• η επεξεργασία να είναι απαραίτητη για τους σκοπούς των έννοµων συµφερόντων που επιδιώκει ο εκάστοτε οργανισµός.
Η επεξεργασία ειδικών κατηγοριών προσωπικών δεδοµένων επιτρέπεται µόνο, όταν υπάρχει ρητή συγκατάθεση του ατόµου, όταν γίνεται στο πλαίσιο εργατικού δικαίου, κοινωνικής ασφάλισης και προστασίας ή όταν συντρέχει ζωτικό συµφέρον. H συγκατάθεση σύµφωνα µε τα άρθρα 4 και 7 του Κανονισµού, είναι η συνηθέστερη νοµική βάση επεξεργασίας προσωπικών δεδοµένων. Ο Κανονισµός γίνεται πιο αυστηρός µε τις προϋποθέσεις, κάτω από τις οποίες η λήψη της συγκατάθεσης θεωρείται έγκυρη.
«Έγκυρη συγκατάθεση» θεωρείται κάθε ένδειξη βουλήσεως, ελεύθερη, συγκεκριµένη, ρητή και µε πλήρη επίγνωση της επεξεργασίας των προσωπικών δεδοµένων που αφορούν το άτοµο. Η σιωπή, τα προ-συµπληρωµένα τετραγωνίδια ή η αδράνεια δεν εκλαµβάνονται ως συγκατάθεση. Ως συνέπεια, κάποιες µέθοδοι λήψης αυτής που έως τώρα θεωρούνταν νόµιµες ή που ανήκαν σε γκρίζες ζώνες (π.χ. προσηµειωµένο κουτάκι αποδοχής της Πολιτική Απορρήτου) δεν επαρκούν για τη δικαιολόγηση της νοµιµότητας της επεξεργασίας δεδοµένων.
Όσον αφορά παιδιά ηλικίας κάτω των 16 ετών, τα οποία εµπίπτουν στην κατηγορία ευάλωτων ατόµων και συνεπώς, δεν είναι σε θέση να αντιµετωπίσουν µε συνείδηση την επεξεργασία των δεδοµένων τους, η συγκατάθεση, για να θεωρείται έγκυρη, θα πρέπει να δίνεται από πρόσωπο που έχει τη γονική µέριµνα του παιδιού. CT
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ
Ο Κανονισµός στηρίζεται στο οικοδόµηµα του υφιστάµενου νοµοθετικού πλαισίου, ενισχύει τα δικαιώµατα που απορρέουν από την Οδηγία του 1995 και θεσπίζει νέα δικαιώµατα και υποχρεώσεις.
Ενδεικτική είναι η ρητή νοµοθετική κατοχύρωση του δικαιώµατος στη «λήθη». Ενός δικαιώµατος που επιτρέπει στο άτοµο να διατηρεί τον έλεγχο των προσωπικών του πληροφοριών, κυρίως στον κυβερνοχώρο.
Σηµαντικό δικαίωµα των ατόµων, των οποίων τα προσωπικά δεδοµένα υφίστανται επεξεργασία, είναι το:
• δικαίωµα της εναντίωσης, ανά πάσα στιγµή, στην επεξεργασία των προσωπικών τους δεδοµένων.
• δικαίωµα στη µεταφορά των δεδοµένων, µε βάση τη συγκατάθεσή τους, στο να λαµβάνουν ή να ζητήσουν τη µεταφορά των δεδοµένων τους από µια εταιρεία σε άλλη.
• δικαίωµα ενηµέρωσης.
• δικαίωµα πρόσβασης στα δεδοµένα.
• δικαίωµα διόρθωσης των δεδοµένων.
• δικαίωµα λήθης ή διαγραφής των προσωπικών τους δεδοµένων.
• δικαίωµα περιορισµού της επεξεργασίας, όταν η ακρίβεια των δεδοµένων αµφισβητείται ή είναι παράνοµη ή όταν η εκάστοτε εταιρεία δεν χρειάζεται πλέον τα δεδοµένα.
• δικαίωµα αντίρρησης σε αυτοµατοποιηµένη απόφαση.