Του Φειδία Θεοφάνους*
Τα κρούσματα μειώνονται, το πρώτο κύμα του ιού βρίσκεται στο τέλος του και ήδη η προσοχή μας επικεντρώνεται στο μέτωπο της οικονομίας. Ο σωστός σχεδιασμός εδράζεται στις γνώσεις μας για τον ιό και υπόκειται σε μεταβολές λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα νέα δεδομένα. H πρόβλεψη για τυχόν μελλοντικούς κύκλους έξαρσης δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Η επανεκκίνηση της οικονομίας με βάση το προ-ιού μοντέλο καθίσταται δύσκολη. Η μαζική έλευση προσώπων χωρίς περιορισμούς και ελέγχους εγκυμονεί κινδύνους που δύνανται να οδηγήσουν στην επανεφαρμογή περιοριστικών μέτρων. Γι’ αυτό θα πρέπει να διαφοροποιηθεί το υφιστάμενο μοντέλο. Μεταξύ άλλων, προτείνεται η υιοθέτηση των πιο κάτω πυλώνων πολιτικής:
Τουρισμός: Το μεγάλο αγκάθι στην παρούσα φάση διαχείρισης της κρίσης αποτελεί ο τουρισμός. Αφενός, ο τομέας αποτελεί κύρια πηγή οικονομικής δραστηριότητας της χώρας. Αφετέρου, η διάνοιξη των συνόρων αποτελεί πρωταρχική πηγή κινδύνου νέων κρουσμάτων, και κατά συνέπεια νέας σειράς μέτρων απαγόρευσης κυκλοφορίας. Η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας ως αποτέλεσμα του πρώτου κύκλου κρουσμάτων καθιστά την αποφυγή τέτοιων μέτρων τον καθοριστικό παράγοντα μεταξύ ύφεσης και βαθιάς ύφεσης. Η οικονομία της Κύπρου, δεν αντέχει δεύτερη απαγόρευση κυκλοφορίας. Η συνειδητή επιλογή του εγχώριου και ενδεχομένως η αναβολή του διεθνούς τουρισμού (ή τουλάχιστον η πολύ προσεκτική εφαρμογή του) αποτελούν μονόδρομο για τη χώρα. Ας αξιοποιήσουμε το συγκριτικό πλεονέκτημα της γεωγραφίας της Κύπρου ως νησί σε αυτή τη μάχη.
Πρόγραμμα πολιτογράφησης: Το καθεστώς των ενοικίων σε συνάρτηση με τις πιέσεις που θα υποστούν οι μισθοί και οι θέσεις εργασίας συμπολιτών μας δεν επιτρέπει πολιτικές που να συνεχίζουν τις υφιστάμενες στρεβλώσεις στην αγορά ακινήτων και κατά συνέπεια των ενοικίων. Ομολογουμένως, το πρόγραμμα πολιτογράφησης, ως έχει, ωφελεί ολίγους εις βάρος πολλών. Η αποσύνδεση του προγράμματος με την αγορά ακινήτων θα επιφέρει την εναρμόνιση των τιμών με τη μισθολογική πραγματικότητα στο νησί. Προκρίνεται η μεταβολή του σε μια δέσμη μέτρων αποτελούμενη από εγκατάσταση εταιρειών, με φορολογικά κίνητρα συνδεδεμένα με τη παροχή μακροχρόνιας εργασίας σε ένα κατώτατο αριθμό νόμιμα διαμενόντων στη Δημοκρατία. Αυτή η πολιτική θα ενθαρρύνει την ανάπτυξη και θα οδηγήσει στη μείωση της ανεργίας χωρίς να επιφέρει πληθωριστικές στρεβλώσεις όπως η παρούσα μορφή του προγράμματος. Επιβεβλημένη είναι η στόχευση στους τομείς τους οποίους η παρούσα κρίση και οι συνέπειες της καθιστούν αναγκαίο να οικοδομήσουμε το νέο οικονομικό μοντέλο της κοινωνίας μας: υγεία, εκπαίδευση, έρευνα, καινοτομία και τεχνολογία. Επομένως, η ελευθερία μετακίνησης κεφαλαίου θα πρέπει να αξιοποιηθεί στο έπακρο.
Ηλεκτρονική Εταιρική Λειτουργία: Ενίσχυση μέσω τεχνοκρατικής γνώσης και εκπαίδευσης σε εταιρείες τομέων της οικονομίας που δύνανται να λειτουργούν σε ηλεκτρονική βάση και να ανταγωνιστούν ανάλογες εταιρείες του εξωτερικού. Η ενδυνάμωση των τομέων αυτών και η βοήθεια μετάβασης στο ηλεκτρονικό μοντέλο λειτουργίας στο μέγιστο αριθμό εταιρειών αποτελεί ένα από τα κύρια διακυβεύματα της οικονομικής διαχείρισης.
Κοινωνική Μέριμνα: Παροχή προστασίας στους συμπολίτες μας των οποίων οι θέσεις εργασίας θα χαθούν ένεκα της κρίσης. Η προστασία αυτή θα πρέπει να συνδέεται με πρόγραμμα επανεκπαίδευσης ούτως ώστε να καθίσταται ευκολότερη η επανένταξή τους στο εργατικό δυναμικό. Η παρούσα φάση αποτελεί ευκαιρία για βελτίωση της κατάρτισης του εργατικού μας δυναμικού σε ηλεκτρονικές δεξιότητες οι οποίες συνδέονται με ευρύτερες κοινωνικοοικονομικές αλλαγές. Εκ των ων ουκ άνευ, αποτελεί η ανένδοτη μάχη ενάντια στην ενδοοικογενειακή βία η οποία παρουσιάζει αυξητικές τάσεις.
Ιατρικές Υποδομές: Ενίσχυση των υποδομών, εξοπλισμού και προσωπικού του ιατρικού μας συστήματος με στόχο την αύξηση του ανώτατου αριθμού ασθενών των οποίων δύναται η περίθαλψη σε μονάδες εντατικής παρακολούθησης. Η αύξηση αυτή καθίσταται αναγκαία καθώς ο στόχος τώρα είναι η πλήρης λειτουργία της οικονομίας. Εννοείται ότι θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για το ενδεχόμενο μιας νέας έξαρσης του υιού. Πέραν τούτου, με την εφαρμογή και της δεύτερης φάσης του ΓεΣΥ επιβάλλεται η αναβάθμιση του συστήματος υγείας.
Η υλοποίηση των εισηγήσεων αυτών είναι σημαντική για τη σωστή διαχείριση της πολυδιάστατης αυτής κρίσης. Ο τρόπος χρηματοδότησης της υλοποίησής τους καθορίζεται από τις συνέπειες των άνευ προηγουμένου επιβαλλόμενων ελλειμάτων ανά το παγκόσμιο. Αποτελεί θέμα χρόνου τα ελλείματα αυτά να ακολουθηθούν από μια γενικευμένη κρατική κρίση χρέους, συνέπεια της οποίας θα είναι και η αύξηση επιτοκίων δανεισμού. Η αδυναμία τυπώματος χρήματος λόγω νομίσματος αναγκάζει τη χώρα να δανειστεί. Ως κράτος θα πρέπει να επωφεληθούμε των υφιστάμενων επιτοκίων δανεισμού στην αγορά ομολόγων και να προλάβουμε τις συνέπειες της επερχόμενης επίδρασης τη κρατικής κρίσης χρέους στα επιτόκια δανεισμού. Η έγκαιρη λήψη μέτρων και αποφάσεων βοήθησε τη χώρα να κερδίσει την πρώτη μάχη. Ας δράσουμε ξανά έγκαιρα και αποφασιστικά για να κερδίσουμε τον πόλεμο