Του Φειδία Θεοφάνους*
Το δημοσίευμα Αλ Τζαζίρα για το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα δικαίως θορυβεί την Κυπριακή Πολιτεία. Επαναφέρει στο προσκήνιο καταστάσεις οι οποίες έτυχαν ανεπαρκούς διαχείρισης. Η αντίληψη περί «Θωράκισης» του προγράμματος μέσω της πρόσφατης νομοθέτησης είναι ενδεικτική της προχειρότητας που επιδείχθηκε. Η νομοθέτηση ήταν κατεξοχήν μονοδιάστατη καθώς εστιάστηκε στον διαδικαστικό τομέα λόγω της διαφθοράς που ενδεχομένως χαρακτήριζε το πρόγραμμα. Εν τούτοις, εξίσου σημαντικές ήταν οι εσωτερικές και εξωτερικές διαστάσεις: της οικονομίας και της υπόληψης της χώρας μας στο διεθνές γίγνεσθαι. Αυτές οι διαστάσεις δεν έτυχαν της δέουσας εξέτασης στο δημόσιο διάλογο.
Η πρώτη διάσταση της οικονομίας αφορά κυρίως το καθεστώς της αγοράς ακινήτων. Οι τιμές στην αγορά ακινήτων και κατά συνέπεια το επίπεδο ενοικίων καθορίζονται εν πολλοίς από την αγοραστική δύναμη των εν δυνάμει αγοραστών (εντός και εκτός Κύπρου). Μετά την κατάρρευση του 2013 η αγοραστική δύναμη των Κυπρίων μειώθηκε σημαντικά. Παράλληλα, η δρομολόγηση του προγράμματος προσέλκυσε υψηλότατης αγοραστικής δύναμης αγοραστές. Λόγω τούτων, η αναλογία εγχώριας και εξωτερικής ζήτησης αλλοιώθηκε δραστικά με δυσμενή κατεύθυνση. Ένεκα της αλλοίωσης, το καθεστώς ακινήτων-ενοικίων απέκλινε επικίνδυνα από τη μισθολογική πραγματικότητα της Κύπρου και συντονίσθηκε εν πολλοίς με την εξωτερική ζήτηση.
Αυτό επέφερε δυσβάστακτα αποτελέσματα. Ο μεν μέσος πολίτης χρησιμοποιεί το μισθό του κυρίως για στέγαση, με το υπόλοιπο να καθίσταται ανεπαρκές για κάλυψη αναγκών πέραν των βασικών. Ο δε μέσος νέος είτε ξενιτεύεται, είτε μένει στη γονική εστία ελλείψει οικονομικής αυτάρκειας. Αναπόφευκτα, τέτοια αποτελέσματα αναβάλλουν αορίστως για πολλούς την απόφαση για δημιουργία οικογένειας. Αυτή η δημογραφική συνέπεια αποτελεί ωρολογιακή βόμβα στα δημοσιονομικά θεμέλια του κράτους. Πέραν του άχθους που επιβάλλει το πρόγραμμα στο μέσο πολίτη και σε μια ολόκληρη γενιά, το πρόγραμμα επηρεάζει τις πλείστες επιχειρήσεις οι οποίες καταβάλλουν ενοίκιο. Συνοπτικά, το επενδυτικό πρόγραμμα λειτουργεί ως αυξητικά επιζήμιος φόρος λόγω της πληθωριστικής του επίδρασης.
Ομοίως οδυνηρή είναι η διάσταση της υπόληψης της χώρας μας στο διεθνές γίγνεσθαι. Η χώρα εν ολίγοις θεωρείται ένα ηλιόλουστο πλυντήριο. Αυτό αποτελεί όνειδος για τον λαό και την ιστορία της Κύπρου. Επιπρόσθετα, η φθίνουσα εξωτερική μας υπόληψη, πλήττει την ηθική μας υπεροχή αποδυναμώνοντας μας στη γεωπολιτική διελκυστίνδα. Οι επικείμενες εξελίξεις στο θέμα της Αμμοχώστου, της ΑΟΖ και των ευρύτερων Ελληνοτουρκικών σχέσεων, απαιτούν μια υπόληψη που θα φιλοτιμούσε υποστήριξη από άλλες χώρες. Αντ’ αυτού η δημιουργηθείσα κατάσταση παρέχει αιτία και αφορμή για να ζημιωθεί η χώρα μας.
Στη δεδομένη στιγμή, η Κυβέρνηση υφίσταται, έσωθεν και έξωθεν, πιέσεις για τερματισμό του προγράμματος. Η κατάσταση επιβάλλει προσεκτικότατο χειρισμό. Η αγορά ακινήτων έχει χαρακτηρισθεί ως φούσκα. Παρόλο που οι εκτιμήσεις διίστανται, εάν το πρόγραμμα τερματισθεί απότομα εν μέσω μείζονος οικονομικής κρίσης, η επίδραση θα προσομοιάζει αναμφισβήτητα σπασίματος φούσκας λόγω εξάρτησης στην εξωτερική ζήτηση. Τέτοια εξέλιξη θα επιφέρει τεράστια ζημιά στον κατασκευαστικό τομέα. Αυτό σε συνάρτηση με τη ζημιά που υπέστη ήδη η οικονομία, θα ήταν επικίνδυνο για το τραπεζικό σύστημα και τα δημόσια ταμεία.
Αφενός, η Κυβέρνηση δικαίως υφίσταται έντονη κριτική λόγω των προαναφερθέντων. Αφετέρου, αποτελεί ολίσθημα η μη αναγνώριση ευθυνών στις υπόλοιπες εξουσίες, καθώς και σε ευρύτερο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο για την σημερινή κατάσταση. Παρά ταύτα, καλούμαστε ως Πολιτεία να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα προτού επιβληθεί έξωθεν τερματισμός του προγράμματος. Πρέπει να προλάβουμε μια τέτοια εξέλιξη λαμβάνοντας άμεσα μέτρα για ελεγχόμενη διαχείριση. Τα μέτρα πρέπει να αντιμετωπίζουν τις προαναφερθείσες διαστάσεις του προγράμματος καθώς και το ζήτημα των επενδυτών που προσελκύουμε.
Προτείνεται λοιπόν η μεταβολή του προγράμματος σε μια δέσμη μέτρων αποτελούμενη από φορολογικά και άλλα κίνητρα συνδεδεμένα με τη εγκατάσταση εταιρειών και παροχή μακροχρόνιας εργασίας σε ένα κατώτατο αριθμό νόμιμα διαμενόντων στη Δημοκρατία. Αρχικά να παραχωρείται προνομιακή άδεια παραμονής. Κατόπιν παρέλευσης ενός καθορισμένου χρονικού πλαισίου και δημιουργίας θέσεων εργασίας να δύναται η παραχώρηση διαβατηρίου. Αυτό θα προσελκύσει ποιοτικούς επενδυτές και θα αποτελούσε σαφέστατο μήνυμα ότι το επενδυτικό πρόγραμμα της χώρας αποτελεί έντιμη αναπτυξιακή πολιτική. Επίσης, επιβάλλεται η αποσύνδεση του προγράμματος με την αγορά ακινήτων για να επέλθει η σταδιακή εναρμόνιση τιμών με τη μισθολογική πραγματικότητα. Μια τέτοια μεταβολή θα ενθαρρύνει ποιοτικότερη ανάπτυξη και θα οδηγήσει στη μείωση της ανεργίας διορθώνοντας παράλληλα τις πληθωριστικές στρεβλώσεις του υφιστάμενου προγράμματος.
Επιβεβλημένη είναι η στόχευση στους τομείς του οποίους η παρούσα οικονομική κρίση και οι συνέπειές της καθιστούν αναγκαίο να οικοδομήσουμε το νέο αναπτυξιακό μοντέλο της κοινωνίας μας: υγεία, εκπαίδευση, έρευνα, καινοτομία, και τεχνολογία. Εκ των ων ουκ άνευ είναι ένα ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα με μέγιστο ορίζοντα για να μπορέσουμε να οδηγήσουμε την οικονομία με ομαλή μετάβαση στο προτεινόμενο αναπτυξιακό μοντέλο. Οι εξελίξεις μας παρέχουν μια δεύτερη ευκαιρία να διορθώσουμε τις ανεξέταστες πτυχές του επενδυτικού προγράμματος. Στην παρούσα φάση, η χώρα ομοιάζει με Αθωράκιστη Πολιτεία. Ας δράσουμε αποφασιστικά, και συλλογικά, αξιοποιώντας τις συγκυρίες για να θωρακίσουμε πραγματικά την οικονομία και την υπόληψη μας, για το καλό και το μέλλον της χώρας μας.
* Ο Φειδίας Θεοφάνους είναι μεταπτυχιακός φοιτητής στο London School of Economics and Political Science