Του Χρίστη Μ. Χριστοφόρου*
Η νέα χρονιά που έρχεται δεν ξεκινά με καλούς οιωνούς για την οικονομία. Τα όσα βιώσαμε το προηγούμενο εννιάμηνο, με την εκδήλωση της πανδημίας και τις σοβαρές επιπτώσεις της πάνω στην οικονομία, μας προϊδεάζουν για μια δύσκολη χρονιά, τουλάχιστον για τους πρώτους μήνες του 2021.
Και αυτό, διότι οι πληγές που δημιούργησε η πανδημία είναι πάρα πολλές, ενώ οι ζημιές που καταγράφονται, σε επίπεδο τόσο δημόσιας όσο και ιδιωτικής οικονομίας, είναι τεράστιες. Ενδεικτικά αναφέρω την προβλεπόμενη εκτόξευση του δημόσιου χρέους στο ιστορικό αρνητικό του 120% του ΑΕΠ, τη μεγάλη αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος και την απότομη άνοδο της ανεργίας. Όπως γίνεται αντιληπτό, οι αποκλίσεις αυτές θα χρειαστούν χρόνο για να διορθωθούν, ενώ οι αρνητικές προεκτάσεις τους πάνω στο σύνολο της οικονομίας είναι πασιφανείς.
ΒΑΡΙΑ ΠΛΗΓΩΜΕΝΟΣ Ο ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ
Στην ιδιωτική οικονομία, η εικόνα είναι ακόμα χειρότερη, αφού οι επιχειρήσεις σήμερα είναι αντιμέτωπες με τη μείωση εργασιών και την έλλειψη επαρκούς ρευστότητας χρήματος, ενώ πολλές βρίσκονται στα πρόθυρα οριστικού λουκέτου. Σύντομα αναμένεται ν’ αρχίσουν και οι μαζικές απολύσεις προσωπικού, γεγονός που θα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την οικονομία.
Η πρόκληση της πανδημίας λοιπόν είναι πολύ μεγάλη και η διαχείρισή της πολύ δύσκολη. Η σωστή απόφαση για στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων από το κράτος δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρον, ενώ ο τραπεζικός τομέας (παρά την αυξημένη ρευστότητα που διαθέτει) παρουσιάζεται απρόθυμος να εισέλθει ενεργά στην εξίσωση, για να μην επωμιστεί άλλα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
ΕΠΙΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΤΟΜΕΣ
Μπροστά σ’ αυτό το σκηνικό, το 2021 προβάλλει πολύ ανηφορικό και –κατά τη γνώμη μου– ως κράτος θα πρέπει να πάρουμε σοβαρές αποφάσεις. Αποφάσεις για το σήμερα, αλλά και την επόμενη μέρα μετά την πανδημία. Επιβάλλεται να προβούμε σε τομές και μεταρρυθμίσεις που θα βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον, να προχωρήσουμε στον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας, να δώσουμε έμφαση στους τομείς των επενδύσεων και των εξαγωγών, να ενισχύσουμε νέους τομείς επιχειρηματικής δράσης, να προωθήσουμε τη βιώσιμη ανάπτυξη, να δώσουμε έμφαση στην πράσινη οικονομία και αρκετά άλλα.
Με την προσδοκία ότι σε κάποια φάση θα ελεγχθεί η πανδημία, πρέπει να είμαστε έτοιμοι για τη νέα «κανονικότητα». Πρέπει να προετοιμαστούμε από τώρα για να κερδίσουμε το στοίχημα του μέλλοντος.
Αρχικά, η κυβέρνηση, από την πλευρά της, πρέπει να δει πιο επισταμένα τα του οίκου της. Οι μεγάλες δαπάνες που έγιναν για να στηριχθούν οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι, δημιουργούν αρνητική πίεση στο δημοσιονομικό ισοζύγιο. Επίσης, οι μη παραγωγικές δαπάνες πρέπει να συγκρατηθούν και το κρατικό μισθολόγιο να περιοριστεί. Όλα αυτά είναι απαραίτητα, αν θέλουμε να έχουμε μια εύρωστη δημοσιονομική κατάσταση που να συμβάλλει στη συνολική ανάπτυξη της οικονομίας.
ΕΥΘΥΝΟΦΟΒΟ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Παράλληλα, το πολιτικό σύστημα πρέπει να εγκαταλείψει την ατολμία και την ευθυνοφοβία του και να αναλάβει πρωτοβουλίες προς την ορθή κατεύθυνση. Πρώτα οφείλει να επαναφέρει την αξιοπιστία του κράτους, ώστε οι πολίτες να το εμπιστευθούν ξανά. Ύστερα, μαζί με τους άλλους συντεταγμένους θεσμούς της πολιτείας, να λάβει τα δέοντα μέτρα για να απαλλάξει τον τόπο από τα βαρίδια της διαφθοράς και της διαπλοκής. Πρέπει επίσης να λάβει αποφάσεις, ανεξαρτήτως πολιτικού κόστους, που θα τονώνουν την επιχειρηματικότητα και γενικά την οικονομία. Η διαχρονική τακτική όλα να εξαρτώνται από το πολιτικό κόστος, έβλαψε τον τόπο και πρέπει να τερματιστεί. Οι πολίτες θέλουν σωστές αποφάσεις, ασχέτως των επιπτώσεων στην κομματική πελατεία του οποιουδήποτε πολιτικού σχηματισμού.
Επίσης, το συνδικαλιστικό κίνημα οφείλει να αντιληφθεί ότι οι καιροί δεν είναι καλοί. Τώρα δεν είναι η ώρα των παράλογων αξιώσεων και των εκτός τόπου και χρόνου διεκδικήσεων. Τώρα είναι η ώρα της συναντίληψης και της υπευθυνότητας, για να εξέλθουμε από το τούνελ της κρίσης. Είναι η στιγμή για συνεργασία με τις επιχειρήσεις, με στόχο κοινές λύσεις ενίσχυσης του επιχειρείν.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ
Οι επιχειρήσεις, από την πλευρά τους, θα πρέπει να δουν τα νέα δεδομένα με άλλο φακό. Τα εύκολα και γρήγορα κέρδη δεν υπάρχουν πλέον. Χρειάζεται ανασυγκρότηση των επιχειρήσεών μας και αναθεώρηση των επιχειρηματικών πλάνων. Η ευρεία χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας έχει ανατρέψει πολλές από τις παραδοσιακές μεθοδολογίες. Σήμερα, χρειάζονται τεχνολογικές γνώσεις, εξειδίκευση και επαγγελματισμός, για να βγούμε από την κρίση πιο δυνατοί.
Όπως αντιλαμβάνεστε, η Κύπρος χρειάζεται μια ανασυγκρότηση σε νοοτροπίες, θεσμούς και στρατηγικές. Πρέπει να αναθεωρήσουμε πολλά για να επιβιώσουμε, όχι μόνο το 2021, αλλά και στη μετά την πανδημία εποχή. Ανεξαρτήτως της έκβασης της πανδημίας και του χρόνου που θα χρειαστεί για να ελεγχθεί, η Κύπρος πρέπει να προβεί σε μια εκ βάθρων αναδιοργάνωση και ανασύνταξη. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε τις προοπτικές μας, αλλά και τις όποιες νέες ευκαιρίες του 2021 και μετέπειτα.
ΤΙ ΑΛΛΑΖΕΙ
Σίγουρα, το 2021 φέρνει μαζί του και ενδιαφέρουσες αλλαγές. Ειδικά στο εξωτερικό περιβάλλον, η αλλαγή σκυτάλης στην Προεδρία των ΗΠΑ, η αναμενόμενη βελτίωση των εμπορικών σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας, η διάχυση της τεχνολογίας και της καινοτομίας, το Brexit και άλλες διεθνείς εξελίξεις, αναμένεται να δημιουργήσουν ένα νέο πλέγμα μετεξελίξεων που έμμεσα θα επηρεάσουν κάθε οικονομία. Ως ευάλωτη στις έξωθεν εξελίξεις, η οικονομία μας θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για ανάλογη αντίδραση. Επιβάλλεται να μελετούμε τις διεθνείς εξελίξεις και να κινούμαστε προληπτικά.
Πιστεύουμε στο αύριο της οικονομίας μας, αλλά αυτό δεν θα έρθει από μόνο του. Ο καθένας από το πόστο του οφείλει να βλέπει το δάσος και όχι το δέντρο.
Και αυτό είναι το μήνυμα που θέλω να στείλω σήμερα: Μόνο αν προβούμε στις ανάλογες αναπροσαρμογές μπορούμε να μετατρέψουμε το 2021 από έτος δυσκολιών σε έτος ευκαιριών. Και μόνο αν κινηθούμε με τόλμη, με σχέδιο και συλλογικά μπορούμε να κερδίσουμε το αύριο για τη χώρα μας.
*Ανώτερου Εκτελεστικού Συμβούλου της Deloitte στην Κύπρο