Του Καθηγητή Ανδρέα Θεοφάνους*
Έστω και καθυστερημένα προωθήθηκε τελικά και στην Κύπρο νομοθεσία για τον κατώτατο μισθό. Ασφαλώς θα ήταν προτιμότερο η νομοθεσία να ήταν ολοκληρωμένη και επιπρόσθετα ο κατώτατος μισθός να ήταν τετραψήφιος αντί για €940.
Είναι σημαντικό να εξετάσουμε τα δεδομένα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και να αξιολογήσουμε κατά πόσον ο κατώτατος μισθός συμβάλλει στην προώθηση της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Τονίζεται επίσης ότι οι διαδοχικές κρίσεις έχουν οδηγήσει στη μείωση του βιοτικού επιπέδου, στη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, στην αύξηση του ποσοστού των ανθρώπων που είναι κάτω από τα όρια της φτώχειας, σε λιγότερες ευκαιρίες απασχόλησης και ανέλιξης και στην αύξηση του φαινομένου των κοινωνικών αποκλεισμών. Επιπρόσθετα, υπογραμμίζεται ότι τα δεδομένα των τελευταίων ετών καθώς και οι συναφείς πολιτικοοικονομικές επιλογές έχουν οδηγήσει στην απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και στην αύξηση της ανισότητας.
Παρά τα αρνητικά αυτά δεδομένα υπήρξαν κάποιες αντιδράσεις τόσο στην Κύπρο όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες στη θέσπιση νομοθεσίας για τον κατώτατο μισθό. Ως κύριο επιχείρημα για τη θέση αυτή ήταν ότι μια τέτοια νομοθεσία θα οδηγήσει στην αύξηση της ανεργίας. Το εν λόγω επιχείρημα πηγάζει από τη Νεοκλασική Οικονομική Θεωρία και σχετίζεται με μια κατάσταση πραγμάτων όπου η αγορά και το ευρύτερο οικονομικό πλαίσιο χαρακτηρίζονται από τον τέλειο ανταγωνισμό (perfect competition). Όμως η σημερινή πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Πέραν τούτου όμως αντί να εξετάσουμε αποσπασματικά το ζήτημα αυτό (στα πλαίσια ενός partial equilibrium analysis) είναι απαραίτητο να αξιολογήσουμε και τη μεγάλη εικόνα (στα πλαίσια αυτού που αποκαλείται general equilibrium analysis). Ένα βασικό ερώτημα είναι τι χρειάζεται ένας νέος, μια νέα, ένα νοικοκυριό για τη στοιχειώδη επιβίωση. Λαμβάνοντας υπ΄ όψιν το επίπεδο των ενοικίων, τις τιμές προϊόντων και υπηρεσιών, θεωρώ εξαιρετικά δύσκολο για ένα νέο, για μια νέα να μπορούν να διαβιώσουν μόνοι τους με ένα μισθό κάτω από €1.000 μηνιαίως. Προφανώς τα ζητήματα αυτά δεν αφορούν μόνο την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη. Είναι ταυτόχρονα ζητήματα εθνικής επιβίωσης καθώς συνδέονται και με το δημογραφικό με την ευρύτερη έννοια του όρου.
Παρά τα δύσκολα αυτά δεδομένα και τις ελλείψεις η θέσπιση νομοθεσίας για τον κατώτατο μισθό αποτελεί βήμα προς την ορθή κατεύθυνση. Στην πορεία είναι σημαντικό να γίνει ο απαραίτητος διάλογος μεταξύ εργοδοτών, συντεχνιών και κυβέρνησης ούτως ώστε να επέλθει μια πραγματικά ολοκληρωμένη ρύθμιση η οποία συνεχώς να βελτιώνεται. Μια τέτοια προσέγγιση θα αποτελέσει νέα αρχή στις εργασιακές σχέσεις. Επιπρόσθετα, θα είναι εφικτό να καταβληθούν προσπάθειες σε ένα νέο εργασιακό πλαίσιο για αναβάθμιση της παραγωγικότητας και του εργασιακού ήθους.
Πρέπει να κατανοηθεί ότι η ανισότητα δεν αντιμετωπίζεται με τη θέσπιση κατώτατου μισθού, ο οποίος στην καλύτερη περίπτωση είναι δυνατό να συμβάλει σε μια στοιχειώδη διαβίωση. Υπογραμμίζεται ότι η πλειοψηφία των εργαζομένων θα πρέπει να απολαμβάνουν μισθούς και ωφελήματα πολύ πιο πάνω από τις πρόνοιες της σχετικής νομοθεσίας για τον κατώτατο μισθό.
Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να υπάρξουν και άλλα μέτρα που ενισχύουν την κοινωνικοοικονομική συνοχή και παράλληλα προωθούν τον στόχο μιας δικαιότερης ή λιγότερο άδικης κοινωνίας. Στα πλαίσια αυτής της φιλοσοφίας είναι δυνατό να προωθηθούν στοχευμένα μέτρα για τη στήριξη των νοικοκυριών. Απαραίτητα είναι και συγκεκριμένα μέτρα τα οποία επηρεάζουν καθοριστικά το δημογραφικό ζήτημα. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό να υπάρξει έμπρακτη στήριξη για κάθε παιδί.
Εν κατακλείδι θεωρώ ότι έχει φθάσει η στιγμή να δούμε πώς προχωρούμε σε ένα νέο υπόδειγμα. Στα πλαίσια αυτά είναι δυνατό να επαναξιολογήσουμε τις προτεραιότητές μας ως κοινωνία καθώς και τον κοινωνικοοικονομικό, στρατηγικό και επιδιαιτητικό ρόλο του κράτους και να εργασθούμε για ένα καλύτερο αύριο. Για παράδειγμα, άλλο είναι η επιδίωξη του κανονικού κέρδους (normal profit) και άλλο το κυνήγι του υπερκέρδους (abnormal profit) ανεξαρτήτως τιμήματος. Προφανώς η θέσπιση νομοθεσίας για κατώτατο μισθό δεν αρκεί.
Απόσπασμα της ομιλίας «Η Συμβολή του Κατώτατου Μισθού στην Προώθηση της Οικονομικής Ισότητας και της Κοινωνικής Δικαιοσύνης», στο Συνέδριο της ΔΕΟΚ «Ευρώπη και Μισθολογική Ανισότητα: Ο Καθορισμός ενός Ευρωπαϊκού Κατώτατου Μισθού και ο Ρόλος των Συνδικάτων», 22-23/9/2022.
*Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων καθώς και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.