Του Γιάννη Μισιρλή*
Στη διάρκεια πρόσφατης συζήτησης μεταξύ ενός νεαρού επιχειρηματία ανάπτυξης γης και ενός κτηματομεσίτη, βρέθηκαν στο επίκεντρο τα νέα δεδομένα στην αγορά ακινήτων. Ήταν νωρίς το πρωί, στη δημοφιλή περιοχή της Γερμασόγειας στη Λεμεσό. Η περιοχή έσφυζε από ζωή, αρκετοί απολάμβαναν τον περίπατό τους, κάποιοι έκαναν τροχάδι, άλλοι ποδηλατούσαν. Οι δύο επαγγελματίες, συζητούσαν για το ενδεχόμενο αγοράς ενός οικοπέδου. Παρόλο που η επίτευξη συμφωνίας θα ήταν αμοιβαία επωφελής, σε κάποια φάση ο κτηματομεσίτης ρώτησε: «Δεν φοβάσαι με όσα συμβαίνουν; Το κόστος της ενέργειας και των πρώτων υλών, τις πληθωριστικές πιέσεις;». Ο νεαρός επιχειρηματίας ανάπτυξης γης απάντησε: «Δες όλους αυτούς τους ανθρώπους γύρω μας. Αγαπούν αυτό το μέρος. Το real estate κάνει πάντοτε κύκλους. Είναι βέβαιο ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες».
Αναντίλεκτα, ο τομέας της ανάπτυξης γης και των κατασκευών αποτελεί έναν από τους τρεις βασικούς κλάδους, στους οποίος διαχρονικά στηριζόταν η κυπριακή οικονομία. Πρόκειται για έναν τομέα, ο οποίος λειτούργησε ως στυλοβάτης για την οικονομία του τόπου σε δύσκολες περιόδους, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην προσπάθεια επαναφοράς της Κύπρου στις ράγες της ανάκαμψης. Ακόμα και κατά τη δύσκολη διετία της πανδημίας, οπόταν και έχει βρεθεί ενώπιον πρωτόγνωρων προκλήσεων, ο τομέας των ακινήτων κατάφερε να αντέξει τους κραδασμούς, να μειώσει την εξάρτησή του από τη ρωσική αγορά και να βγει από την ισχυρή πανδημική κρίση.
Δυστυχώς, το τέλος της πανδημίας βρήκε την παγκόσμια οικονομία αντιμέτωπη με μια, ακόμα μεγαλύτερη πρόκληση, από την οποία δεν εξαιρείται ούτε το κυπριακό real estate. Ο αυξανόμενος πληθωρισμός, η αύξηση των τιμών της ενέργειας και των κατασκευαστικών υλικών καθώς επίσης και τα υψηλότερα επιτόκια των στεγαστικών δανείων, προκαλούν σοβαρές ανησυχίες για την επόμενη ημέρα στον τομέα των ακινήτων. Ήδη μετράμε τις πρώτες απώλειες: λόγω του υψηλού κατασκευαστικού κόστους, το 25% των διαμερισμάτων που επρόκειτο να κατασκευαστούν στη χώρα μας εντός του 2022 αναστάλθηκε ή ακυρώθηκε, εν μέσω, μάλιστα, ενός περιβάλλοντος περιορισμένης προσφοράς ακινήτων προς πώληση.
Παρόλο που η αυξητική τάση των τιμών των κατοικιών μειώνει το ρίσκο των τραπεζών ως προς τις χρηματοδοτήσεις στεγαστικών δανείων, εντούτοις παράγοντες όπως ο πληθωρισμός, η αύξηση των επιτοκίων και η μείωση της εμπιστοσύνης των εν δυνάμει αγοραστών ενδέχεται να περιορίσoυν το ενδιαφέρον από πλευράς τραπεζών για ενυπόθηκα δάνεια, μειώνοντας ταυτόχρονα και την εγχώρια ζήτηση.
H επόμενη μέρα
Είναι γεγονός ότι τα σημερινά δεδομένα στο real estate εύλογα δημιουργούν ανησυχίες στους επιχειρηματίες ανάπτυξης γης ως προς τι δέον γενέσθαι στον κλάδο και για το κατά πόσον υπάρχουν ακόμα ευκαιρίες και προοπτικές. Παρόλες τις φαινομενικά αντίξοες συνθήκες, έχω την πεποίθηση ότι η εικόνα κάθε άλλο παρά ζοφερή είναι. Η διασφάλιση της συνέχειας μιας επιχείρησης στον κλάδο εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο η ηγεσία της αντιλαμβάνεται τα δεδομένα που επικρατούν στην αγορά και από την ανταπόκρισή της στις νέες προκλήσεις. Είναι, εξάλλου, χιλιοειπωμένο ότι οι απαισιόδοξοι δεν επιβιώνουν στον κόσμο των επενδύσεων.
Ευρισκόμενες ενώπιον σοβαρών προκλήσεων, οι επιχειρήσεις του κλάδου είναι σημαντικό να καταφέρουν να δουν πέρα από το «βουνό» και να προβλέψουν τις μελλοντικές τάσεις, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα, ελαττώνοντας το ρίσκο. Βεβαίως, αυτό δεν είναι πάντα εφικτό καθώς αστάθμητοι παράγοντες και απρόβλεπτα γεγονότα, μπορούν να αλλάξουν εκ νέου το τοπίο ξαφνικά, χτυπώντας καμπανάκι για νέους κινδύνους. Δεν πρέπει, όμως, να ξεχνάμε ότι η οικονομία αποτελείται από κύκλους, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από σκαμπανεβάσματα. Στο τέλος, οι υγιείς οικονομίες αναπτύσσονται και ευημερούν και οι αγορές ανακάμπτουν και κινούνται ανοδικά για μεγάλες περιόδους. Αν η ασυδοσία θεωρείται εχθρός των επενδύσεων εν καιρώ άνθισης των αγορών, ο φόβος αποτελεί τον χειρότερο εχθρό τους όταν αντιμετωπίζουν προκλήσεις.
Σε κάθε περίπτωση, κερδισμένος είναι ο επιχειρηματίας / επενδυτής που εξετάζει με σύνεση τα μακροπρόθεσμα οφέλη και επενδύει με αυτοπεποίθηση σε τομείς που μπορούν να του αποφέρουν ελκυστικές αποδόσεις, προσαρμοσμένες στον κίνδυνο. Ανέκαθεν, εξάλλου, ακόμη και σε περιόδους κρίσεων, τα ακίνητα αποτελούσαν μια ασφαλή επένδυση με σταθερές μελλοντικές αποδόσεις.
Συνοψίζοντας, ο τομέας των ακινήτων στην Κύπρο βρίσκεται σήμερα ενώπιον νέων, σοβαρότατων προκλήσεων. Εναπόκειται, στον κάθε επιχειρηματία το πως θα διαχειριστεί τα νέα δεδομένα. Θα πρέπει όμως να έχουμε υπόψη ότι οι υγιείς οικονομίες έχουν τους μηχανισμούς να επανέρχονται σε φυσιολογικές συνθήκες και κυρίως πως οι προκλήσεις δημιουργούν και ευκαιρίες. Αρκεί να αντιμετωπίζει κανείς τέτοιες καταστάσεις με ψυχραιμία και προπαντός με αισιοδοξία και ευστροφία.
*Ιδρυτικός διευθυντής της Imperio, Αναπληρωτής Πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης, Πρόεδρος της Επιτροπής Ακινήτων του ΚΕΒΕ και μέλος του ΔΣ του ΕΒΕΛ Λεμεσού.