Κυριακός E. Γεωργίου*
Οι τελευταίοι μήνες αποδεικνύονται ιδιαίτερα ενδιαφέροντες και ανατρεπτικοί. Πολλοί θεσμοί και σταθερές έχουν ανατραπεί και το πολιτικό σκηνικό παρουσιάζεται ασταθές, αβέβαιο και με έντονες διεργασίες και αναταράξεις. Αυτή η αστάθεια και αβεβαιότητα δεν είναι θετικές για την ομαλή ανάπτυξη της οικονομίας και του επιχειρείν. Η κατάσταση επιβαρύνεται, ακόμη περισσότερο, από την αδράνεια και απροθυμία του τέως προέδρου της Δημοκρατίας να επιλύσει ώριμα και χρονίζοντα προβλήματα που ταλανίζουν την Κοινωνία και την Οικονομία. Αν είχε τολμήσει θα έκανε καλό στη χώρα και θα διευκόλυνε τον διάδοχό του χωρίς να έχει πολιτικό κόστος ή ρίσκο. Ως εκ τούτου τα προβλήματα μαζί με το κόστος και το ρίσκο μεταφέρονται στον επίλεκτο διάδοχό του.
Η επαναφορά της ισορροπίας εις βάρος των εργαζομένων
Η ανάπτυξη της οικονομίας μετά την ανεξαρτησία είχε στηριχθεί στη μετεξέλιξή της από τον πρωτογενή στον δευτερογενή τομέα και στην ανάπτυξη μιας ισχυρής τριμερούς συνεργασίας, η οποία εμπέδωσε τη στενή συνεργασία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και την εργατική ειρήνη. Η ισορροπία αυτή με το πέρασμα του χρόνου, έχει ανατραπεί κυρίως γιατί η οικονομία έχει γίνει πιο ανταγωνιστική, ανοικτή και εξωστρεφής. Σε κοινωνικό επίπεδο οι ισχυροί κοινωνικοί δεσμοί στο πλαίσιο της οικογένειας, της κοινότητας και του χώρου εργασίας έχουν ατονήσει και οι άνθρωποι έχουν γίνει πιο εσωστρεφείς και ατομικιστές.
Ως αποτέλεσμα την τελευταία δεκαετία και ως απότοκο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, της πανδημίας και της αναστάτωσης στην οικονομία την οποία επέφερε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έχουν ανατραπεί ισορροπίες εις βάρος των εργαζομένων. Δυστυχώς οι εργοδότες, με την ανοχή της κυβέρνησης, παραγνωρίζοντας το επιτυχημένο μοντέλο της τριμερούς συνεργασίας έχουν επιβάλει εργασιακές συνθήκες που παραπέμπουν σε άλλες εποχές. Ο προηγούμενος υπουργός σε αρκετές περιπτώσεις υιοθέτησε πολιτικές που ευνοούσαν τους εργοδότες και την κυβέρνηση, ως εργοδότη, σε βάρος των εργαζομένων. Επίσης, επέδειξε απροθυμία να εξαντλήσει τον κοινωνικό διάλογο σε μια προσπάθεια να δώσει λύσεις σε χρονίζοντα θέματα, όπως τον κατώτατο εθνικό μισθό και την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ).
Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις φαίνονται αποφασισμένες να επαναφέρουν την ισορροπία σε μια σειρά από θέματα, όπως την κατοχύρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, τη αποκατάσταση της ΑΤΑ, την επαναφορά του δικαιώματος της σύνταξης στα 63 χρόνια χωρίς αναλογιστική αποκοπή 12% και του ορισμού του κατώτατου μισθού σε ωριαία βάση στο όριο του 60% του εθνικού ενδιάμεσου εισοδήματος ως η σχετική εισήγηση εκ μέρους τού καθ’ ύλην αρμόδιου Επιτρόπου της Ε.Ε.. Βεβαίως η προσπάθεια αυτή δημιουργεί κινδύνους για την εργατική ειρήνη και την ανάπτυξη της οικονομίας.
Ο Κώδικας Βιομηχανικών Σχέσεων, η εθελοντική συμφωνία η οποία συνάφθηκε το 1977 μεταξύ των Κοινωνικών Εταίρων καθορίζει λεπτομερείς διαδικασίες για την επίλυση εργατικών διαφορών και θα έπρεπε να τυγχάνει σεβασμού από όλους τους κοινωνικούς εταίρους. Δυστυχώς πρόσφατα ο Κώδικας παραβιάζεται από αυτούς οι οποίοι θεωρούν ότι έχουν το πάνω χέρι κυρίως εκ μέρους των εργοδοτών.
Πέραν από τις διαδικαστικές πρόνοιες που καθορίζουν με λεπτομέρεια τη διαδικασία επίλυσης διαφορών συμφερόντων και διαφορών δικαιωμάτων, μέσα από τον Κώδικα, όπως είναι η μεσολάβηση, οι Κοινωνικοί Εταίροι επιβεβαιώνουν επίσης τον σεβασμό τους στα τέσσερα θεμελιώδη Δικαιώματα/Αρχές, τα οποία και καταγράφονται στη Συμφωνία: (α) Το Δικαίωμα της Οργάνωσης. (β) Το Δικαίωμα στη Συλλογική Διαπραγμάτευση, τη Συνομολόγηση Συλλογικών Συμβάσεων και την Ενθάρρυνση των Κοινών Συνεννοήσεων (γ) Την αναγνώριση και τον καθορισμό θεμάτων που θεωρούνται θέματα συλλογικών διαπραγματεύσεων, θέματα κοινών συνεννοήσεων και θέματα τα οποία αποτελούν προνόμιο της Διεύθυνσης και (δ) Την πιστή εφαρμογή των Διεθνών Συμβάσεων Εργασίας που έχει κυρώσει η Κυπριακή Δημοκρατία.
Ο Κώδικας μαζί με τη Συμφωνία για την Επίλυση Εργατικών Διαφορών σε Ουσιώδεις Υπηρεσίες η οποία τέθηκε σε εφαρμογή το 2004 και από το 2005 καλύπτει και τον Δημόσιο Τομέα και συμπληρώνει τον Κώδικα, αποτελούν ένα ολοκληρωμένο σύστημα επίλυσης εργασιακών διαφορών και συνάδουν απόλυτα με τον εθελοντικό χαρακτήρα του συστήματος εργασιακών σχέσεων που εφαρμόζεται στην Κύπρο.
Οι προκλήσεις για τους κοινωνικούς εταίρους
Με βάση τη συμφωνία ως ουσιώδεις καθορίζονται οι υπηρεσίες που η διακοπή των οποίων θα έθετε σε κίνδυνο τη ζωή, την προσωπική ασφάλεια ή υγεία του συνόλου ή μέρους του πληθυσμού. Στη συμφωνία υπάρχουν συγκεκριμένες υπηρεσίες οι οποίες ορίζονται ως «Καθορισμένες Ουσιώδεις Υπηρεσίες» οι οποίες αφορούν έργα, εργασίες ή δραστηριότητες που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία της κοινωνίας και της οικονομίας. Αυτές περιλαμβάνουν (α) Την εξασφάλιση συνεχούς παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, (β) Την εξασφάλιση υδατοπρομήθειας για σκοπούς ύδρευσης, (γ) Την εξασφάλιση λειτουργίας τηλεπικοινωνιών, (δ) Την ασφαλή λειτουργία των αερομεταφορών και τον έλεγχο της εναέριας κυκλοφορίας, (ε) Τη λειτουργία των νοσοκομείων, (στ’) Τη λειτουργία των φυλακών, (η) Την επιδιόρθωση ή συντήρηση του εξοπλισμού και των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων της Εθνικής Φρουράς και της Αστυνομίας, περιλαμβανομένης και της Πυροσβεστικής και (θ) Την ασφαλή λειτουργία της λιμενικής κίνησης.
Λόγω του κλίματος που έχει δημιουργηθεί και των επιπτώσεων που αυτό μπορεί να δημιουργήσει, θα πρέπει να προβληματίσει τους κοινωνικούς εταίρους το ενδεχόμενο έναρξης ενός εθνικού διαλόγου για το μέλλον των εργατικών σχέσεων στην Κύπρο. Το μοντέλο του συστήματος το οποίο στηρίζεται στη συμφωνία κυριών μεταξύ των κοινωνικών εταίρων φαίνεται να έχει εξαντλήσει τον ρόλο του και θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα μοντέλο που θα στηρίζεται σε ένα νομικά κατοχυρωμένο μοντέλο, όπως την ηπειρωτική Ευρώπη, το οποίο θα πρέπει να σέβονται όλες οι πλευρές. Σ’ αυτό το πλαίσιο οι συλλογικές συμβάσεις και το πλαίσιο λειτουργίας των εργατικών σχέσεων θα καθορίζονται νομικά και θα υπάρχουν επιπτώσεις στα μέρη τα οποία παραβιάζουν τον νόμο. Δεν είμαι σίγουρος αν οι αείμνηστοι Μιχαλάκης Ιωάννου της ΣΕΚ και ο Ανδρέας Ζιαρτίδης της ΠΕΟ θα συμφωνούσαν με αυτή την πρόταση αλλά οι καιροί προχωρούν και θα πρέπει να προχωρούμε μαζί τους.
Ως κατακλείδα υπάρχει ένα ακόμη θέμα το οποίο θα πρέπει να συζητηθεί στον δημόσιο κοινωνικό διάλογο και αυτό είναι η βιωσιμότητα, ο τρόπος λειτουργίας και τα ωφελήματα που παρέχει το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Οι απαιτήσεις των εργαζομένων για επιπρόσθετα ωφελήματα προσκρούει στην επίκληση της βιωσιμότητας του Ταμείου το οποίο είναι ένα λογικό επιχείρημα. Αυτό που δεν συζητείται όμως δημόσια είναι ο τρόπος διαχείρισης των πόρων του ΤΚΑ, η απόδοσή τους και τι γίνεται με το ποσό της τάξης των 7 δις ευρώ που έχει δανειστεί το κράτος από την περασμένη δεκαετία της Κρίσης, το οποίο δεν έχει επιστρέψει και για το οποίο δεν πληρώνει τόκους. Για σκοπούς αντίληψης των χαμένων εσόδων για το Ταμείο, η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου της Κυπριακής Δημοκρατίας το οποίο οριοθετεί το κόστος δανεισμού της είναι της τάξης του 4% και ως εκ τούτου τα διαφυγόντα ετήσια έσοδα για το Ταμείο είναι της τάξης των 28 εκ ευρώ.
*Εργάτης Γνώσης