Του Βρασίδα Νεοφύτου*
Η σύγχρονη οικονομική ιστορία έχει πολλές κρίσεις και κερδοσκοπικές φούσκες να αναδείξει τα τελευταία 400 χρόνια και οι οποίες μας διδάσκουν τη λειτουργία των αγορών καλύτερα από κάθε άλλη οικονομική ανάλυση, όπως επίσης διδάσκουν και την ανθρώπινη φύση της απληστίας, της ματαιοδοξίας και της κερδοσκοπίας.
Η κρίση της τουλίπας στην Ολλανδία το 1637 ήταν μία από τις κυριότερες οικονομικές κρίσεις της ιστορίας, ακολουθουμένη από τη μεγάλη ύφεση του 1929, την κατάρρευση του 1986, την τεχνολογική κρίση του 1999, την πρόσφατη κρίση των subprime δανείων του 2008 και τη νέα κρίση των κρυπτονομισμάτων που βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή την περίοδο.
Όλες οι πιο πάνω φούσκες δημιουργήθηκαν και τελείωσαν με τα ίδια χαρακτηριστικά, υποστηριζόμενες από την ύπαρξη ενός μεγάλου διαθέσιμου εισοδήματος-κεφαλαίου (λόγω οικονομικής άνθησης ) για να επενδυθεί σε ένα αγαθό, του οποίου η τιμή αυξάνεται δυσανάλογα με την αξία του και στο τέλος μηδενίζεται, συμπαρασύροντας στις ζημιές όσους συμμετείχαν σ’ αυτό το παιχνίδι.
Με απλά λόγια, η «φούσκα» είναι μια κατάσταση στην οποία για ένα μικρό χρονικό διάστημα οι τιμές ενός αγαθού διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα, κυρίως λόγω του ενθουσιασμού των επενδυτών και όχι λόγω της υψηλής αξίας του εμπορεύσιμου αγαθού.
Οι επενδυτές-κερδοσκόποι προβαίνουν σε μια τέτοια επένδυση γνωρίζοντας ότι το αγαθό που αποκτά είναι υπερτιμημένο με την ελπίδα να βρεθεί κάποιος περισσότερο κερδοσκόπος ή αφελής από αυτόν που θα αγοράσει σε μεγαλύτερη τιμή.
Η «φούσκα» ολοκληρώνει τον κύκλο της όταν πλέον η αγορά στερεύει από επενδυτές-αγοραστές σε «παραφουσκωμένα» επίπεδα και μοιραία οι τιμές καταρρέουν, καθώς οι επενδυτές προσπαθούν να αποσύρουν τα χρήματά τους σε κλίμα πανικού, προβαίνοντας σε μεγάλες πωλήσεις χωρίς να υπάρχουν οι αντίστοιχοι αγοραστές για να συγκρατήσουν τις τιμές.
Η φούσκα των κρυπτονομισμάτων
Όταν τα δύο μεγαλύτερα κρυπτονομίσματα Bitcoin και Ethereum κορυφώθηκαν κοντά στις $68.000 και $4.800 αντίστοιχα στα μέσα Νοεμβρίου 2021, κανείς δεν μπορούσε να πιστέψει και να προβλέψει ότι 12 μήνες μετά, θα πάλευαν να κρατηθούν πάνω από τα επίπεδα των $15.000 και $1.000 αντίστοιχα, χάνοντας πέραν του 75% της κεφαλαιοποίησής τους.
Παρόμοια και χειρότερη είναι η πτώση στα υπόλοιπα μικρότερα νομίσματα αλλά και στις (εισηγμένες στο χρηματιστήριο) εταιρείες που δραστηριοποιούνται και προσφέρουν υπηρεσίες στον ψηφιακό κόσμο, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις οι συνολικές ζημιές ξεπερνάνε το 90% για την ίδια περίοδο.
Το ανερχόμενο Solana, που κατά πολλούς ήταν γνωστό σαν το «Ethereum killer» λόγω των μεγάλων δυνατοτήτων του, κατέρρευσε από τα υψηλά των $260 στα χαμηλά των $10, το MANA (Metaverse) σχεδόν εξαϋλώθηκε από τα $6 στα $0,40 σεντ, το Avalanche παρασύρθηκε από τη δική του «χιονοστιβάδα» από τα $145 στα $10, ενώ το πρωτοποριακό Polkadot έπεσε από τα $55 στα $5.
Σημαντικές πτώσεις καταγράφουν και δημοφιλείς πλατφόρμες που συναλλάσσονται τα ψηφιακά νομίσματα, όπως το Coinbase όπου υποχώρησε από τα $350 στα $45, το Robinhood από τα $85 στα $5, ενώ η ψηφιακή τράπεζα Silvergate Capital (crypto custodian) βυθίστηκε από τα $240 στα $30.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η συνολική αξία των κρυπτονομισμάτων ανέρχεται σήμερα σε λιγότερα από $880 δισ., παρά το γεγονός ότι τον Νοέμβριο του 2021 είχε ξεπεράσει τα $3 τρις την ημέρα της κορύφωσης, καταγράφοντας συνολικές ζημιές πέραν των $2,2 τρις.
Πριν από ένα χρόνο τον Νοέμβριο οι επενδυτές περιέγραφαν το Βitcoin ως το μέλλον του χρήματος και αντικαταστάτη του δολαρίου, το Ethereum ως το πιο σημαντικό εργαλείο προγραμματιστών στον κόσμο, τα NFT ήταν της μόδας με τις εικόνες των πιθήκων να αξίζουν δεκάδες εκατομμύρια, ενώ τα DeFis απειλούσαν τις συστημικές τράπεζες με υψηλότερα επιτόκια καταθέσεων.
12 μήνες μετά την κορύφωση των κρυπτονομισμάτων, δεν υπάρχουν πλέον διθυραμβικές αναλύσεις και φωνές υπέρ του νέου αποκεντρωμένου χρήματος που ήρθε να σώσει τον κόσμο από τις «κακές» κεντρικές τράπεζες και το αντίπαλο δέος του χρυσού, αλλά ακούμε μόνο τις έντρομες κραυγές της πτώσης, των σκανδάλων και την απόλυτη σιωπή (νεκρική) της κατάρρευσης ενός οικονομικού μύθου και παραμυθιού.
Πλέον, δεν υπάρχουν και αυτοί οι νέοι (πρώην) εκατομμυριούχοι και δισεκατομμυριούχοι από την αγορά των κρυπτονομισμάτων, καθώς πολλοί από αυτούς έχουν χάσει σχεδόν το 90% της περιουσίας τους, ενώ μερικοί άλλοι κινδυνεύουν και με φυλάκιση για απάτες και σκάνδαλα κακοδιαχείρισης των καταθέσεων των πελατών τους.
Και το χειρότερο, έχει πληγεί τόσο σοβαρά το γόητρο και η αξιοπιστία των κρυπτονομισμάτων που ίσως να είναι και μη ανατρέψιμη η κατάσταση στο μέλλον, καθώς η αγορά αποδείχθηκε ότι ήταν ένας γίγαντας με πήλινα πόδια, χωρίς θεμελιώδεις βάσεις και ασφαλιστικές δικλείδες για τους καταθέτες και επενδυτές.
Ευτυχώς για το παραδοσιακό χρηματοπιστωτικό σύστημα, τα κρυπτονομίσματα έχουν αποσυνδεθεί χρηματιστηριακά με την υπόλοιπη αγορά τους τελευταίους μήνες, καθώς πολλοί θεσμικοί και άλλοι επενδυτές αποχώρησαν έγκαιρα, με αποτέλεσμα ελάχιστα να επηρεαστεί η παγκόσμια αγορά από το «ξεφούσκωμα» των κρύπτο.
Από το ζενίθ του «βασιλιά των crypto» στο ναδίρ της πτώχευσης του FTX
Γνωστές εταιρείες και ανταλλακτήρια έχουν πτωχεύσει τις τελευταίες εβδομάδες με καταιγιστικό ρυθμό εν μέσω έλλειψης εμπιστοσύνης και ρευστότητας, με πιο σημαντική τη χρεοκοπία της ψηφιακής αυτοκρατορίας FTX του «βασιλιά των crypto» Μπάνκμαν Φριντ.
Το πλεονέκτημα των κρύπτο σαν μια αγορά χωρίς ρυθμίσεις και κεντρική εποπτεία γύρισε σε μεγάλο μειονέκτημα, καθώς μετά τα συνεχόμενα σκάνδαλα και πτωχεύσεις, έχουν αφήσει τους επενδυτές τελείως εκτεθειμένους σε μεγάλες ζημιές και χωρίς κάποια αρμόδια αρχή (κεντρική τράπεζα) να τους προστατεύσει.
Αυτό που ονομάστηκε «κρυπτοχειμώνας» νωρίτερα, φέτος έγινε καταστροφικό με τις πτωχεύσεις της Celsious, Three Arrows Capital, Terra και BlockFi στο καλοκαίρι, με αποκορύφωμα τη θεαματική κατάρρευση του διάσημου ανταλλακτηρίου FTX του Μπάνκμαν Φριντ στις αρχές Νοεμβρίου, του 2ου μεγαλύτερου στον κόσμο ανταλλακτηρίου με βάση τζίρου.
Η αυτοκρατορία που έχτισε ο 30χρονος (πρώην) δισεκατομμυριούχος Σαμ Μπάνκμαν Φριντ, με το ανταλλακτήριο (διαχείρισης κρυπτονομισμάτων) FTX και το επενδυτικό του όχημα Alameda Hedge Fund σωριάστηκε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα μέσα σε 48 ώρες.
Ο Μπάνκμαν Φριντ αποδείχτηκε ότι έκτισε την αυτοκρατορία του με δανεικά και κουτοπονηριά, καθώς δημιουργώντας και εκτοξεύοντας την αξία του δικού του κρυπτονομίσματος FTT token, εκμεταλλεύτηκε τις υπεραξίες για να τα χρησιμοποιήσει ως ενέχυρο (collateral) για λήψη δανείων δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Με αυτό το κεφάλαιο δημιούργησε το επενδυτικό του όχημα Alameda Hedge Fund και το διάσημο ανταλλακτήριο FTX το 2019, με έδρα το Χονγκ Κονγκ και μετέπειτα τις Μπαχάμες το 2021 εν μέρει, λόγω της καταστολής των κρυπτονομισμάτων από την Κίνα.
Μετά τη χρεοκοπία της Terra τον Ιούνιο, προχώρησε σε αγορές άλλων προβληματικών επιχειρήσεων και cryptofunds, όπως επίσης και σε μεγάλες τοποθετήσεις σε άλλα νομίσματα όπως το Solana.
Με αυτόν τον τρόπο ο Μπάνκμαν Φριντ δημιούργησε μια αυτοκρατορία αξίας $32 δις στο απόγειό της, με τον ίδιο να απολαμβάνει τις δάφνες της δόξας και να παρουσιάζεται ως μια «επενδυτική ιδιοφυΐα» από την αγορά και ως το «παιδί θαύμα» και αυτοδημιούργητος δισεκατομμυριούχος κάτω από 30 χρονών από το περιοδικό Forbes.
Είχε εκκεντρικό και αντισυστημικό χαρακτήρα, με έντονο ακτιβιστικό, περιβαλλοντικό και φιλανθρωπικό έργο με δωρεές εκατομμυρίων, όπως επίσης ήταν από τους κύριους χρηματοδότες στην προεκλογική εκστρατεία του Τζο Μπάιντεν το 2020 εναντίον του Ντόναλτ Τραμπ για την προεδρία των ΗΠΑ.
Όμως τα ωραία παραμύθια κάποτε έχουν ένα τέλος και η φούσκα της FTX έσκασε με θόρυβο όταν κατέρρευσε η τιμή του FTT από τα $25 στα $1 σε μόλις δύο μέρες, μετά από πρόθεση της αντιπάλου Binance να πουλήσει (ξεφορτωθεί) τα δικά της FTT στην αγορά, δημιουργώντας ένα ντόμινο πωλήσεων εν μέσω πανικού, ρευστοποιήσεων και margin calls καθώς δεν υπήρχαν αγοραστές.
Η εξαΰλωση του FTT έφερε στο χείλος του γκρεμού τη μητρική FTX και την αδελφοποιημένη Alameda Hedge Fund, καθώς πλέον δεν θα υπήρχε αξία στις υποθήκες των δανείων που είχαν σαν ενέχυρο τα FTT.
To αποτέλεσμα ήταν η επανάληψη της αρχής του τέλους του Celsious, Terra και BlockFi όπου και οι χρήστες του ανταλλακτηρίου FTX άρχισαν να προβαίνουν σε μαζικές αναλήψεις των χρημάτων τους, αναγκάζοντάς τον να επιβάλει περιορισμούς στις αναλήψεις λόγω έλλειψης ρευστότητας και τελικά να υποβάλλει αίτημα χρεοκοπίας λίγες μέρες μετά.
Η κατάρρευση της FTX έφερε και τη μεγαλύτερη απώλεια ατομικής περιουσίας στη σύγχρονη ιστορία σε τόσο σύντομο διάστημα, όπου σύμφωνα με τον Δείκτη Δισεκατομμυριούχων του Bloomberg, η περιουσία του Μπάνκμαν Φριντ μειώθηκε από τα $16 δισεκατομμύρια στα μόλις $900 εκατομμύρια στις 08 Νοεμβρίου και μετέπειτα στο μόλις $1 στις 11 Νοεμβρίου!
Η επόμενη μέρα των κρυπτονομισμάτων: Ανάκαμψη Ή κατάρρευση;
Λόγω των πρόσφατων αρνητικών γεγονότων, η αγορά των κρύπτο έχει απολέσει τα 2/3 της συνολικής της αξίας, ενώ έχουν αυξηθεί οι φόβοι ότι το οικοσύστημα και η αξιοπιστία της αγοράς ενδέχεται να μην ανακάμψουν ποτέ.
Η κατάσταση είναι οριακή και πολύ δύσκολη για την αγορά που πρέπει να ξεπεράσει τεράστιες προκλήσεις και πιθανόν νέες πτωχεύσεις και σκάνδαλα για να επιβιώσει το οικοσύστημα, καθώς μεγάλα κεφάλαια για την ανάπτυξη της αγοράς παραμένουν εγκλωβισμένα ή για πάντα χαμένα.
Θα χρειαστεί μεγάλος χρόνος και προσπάθεια για να ξανακερδηθεί η εμπιστοσύνη των μικροεπενδυτών και των θεσμικών επενδυτικών οχημάτων, οι οποίοι θα διαθέσουν φρέσκα κεφάλαια για την αναχρηματοδότηση των προγραμμάτων για την ανάπτυξη του οικοσυστήματος των κρυπτονομισμάτων σε νέες πιο γερές βάσεις.
Αν δεν βρεθεί η νέα χρηματοδότηση και κλείσουν οι μαύρες τρύπες, τότε η έλλειψη ρευστότητας πιθανόν να προκαλέσει νέο γύρο πτωχεύσεων στον χώρο των κρυπτονομισμάτων, καθώς και επέμβαση από τις ρυθμιστικές αρχές και ποινικές διώξεις.
Ήδη, η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζάνετ Γέλεν δήλωσε ότι η κατάρρευση του FTX έδειξε ότι η βιομηχανία κρυπτονομισμάτων χρειάζεται «συνετή ρύθμιση», ενώ πρόσθεσε ότι οι συνέπειες του περιστατικού θα μπορούσαν να ήταν πολύ χειρότερες αν η αγορά κρυπτογράφησης ήταν περισσότερο συνδεδεμένη με το παραδοσιακό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Όμως, το οικοσύστημα των κρυπτονομισμάτων και της τεχνολογίας του Blockchain ενδέχεται να βγουν πιο δυνατές από αυτή την καταιγίδα σε περίπτωση που καταφέρουν να κρατήσουν ζωντανές όσο περισσότερες εφαρμογές του οικοσυστήματος γίνεται, να παραμείνουν περισσότεροι χρήστες ενεργοί με τα κεφάλαιά τους, ενώ οι ομάδες προγραμματιστών να συνεχίσουν να κτίζουν το σύστημα.
Το ενθαρρυντικό κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης του Νοεμβρίου είναι ότι εισέρρευσαν τα τριπλάσια κεφάλαια στο σύστημα από αυτά που έφυγαν, που μεταφράζεται ότι πολλοί επενδυτές θεώρησαν την τεράστια υποχώρηση των τιμών μετά την πτώχευση της FXT σαν μια μεγάλη αγοραστική ευκαιρία σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Διαβάστε επίσης: Στο μικροσκόπιο ξένων επενδυτών η αγορά ακινήτων
*Υπεύθυνου Επενδυτικής Πολιτικής Exclusive Capital