Του Τάσου Γιασεμίδη*
Με τη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων που είχαν επιβληθεί, οι επιχειρήσεις προσπαθούν να επαναδραστηριοποιηθούν σε ένα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον. Η αγορά, λίγες βδομάδες μετά το άνοιγμα του λιανεμπορίου, παρουσιάζεται μουδιασμένη, ως απότοκο της ψυχολογίας που έχει δημιουργηθεί ανάμεσα στους πολίτες/καταναλωτές και του περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας.
Επιβράδυνση
Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία που ανακοίνωσε η Στατιστική Υπηρεσία για τον Μάρτιο του 2020, μήνα κατά τον οποίο εφαρμόστηκαν τα πρώτα περιοριστικά μέτρα, δείχνουν την επιβράδυνση του τομέα του λιανικού εμπορίου (με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένονται και τα στοιχεία που αφορούν την περίοδο μετά την άρση των περιορισμών, αν και οι φορείς της αγοράς κάνουν λόγο για επαναφορά του 30% με 40% των εργασιών σε σύγκριση με την προ του ιού εποχή).
Τον Μάρτιο του 2020, σύμφωνα με τις προκαταρκτικές εκτιμήσεις, ο Δείκτης Όγκου Κύκλου Εργασιών Λιανικού Εμπορίου μειώθηκε κατά 1,4% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους και έφτασε τις 109,6 μονάδες (βάση 2015=100). Για την περίοδο Ιανουαρίου-Μαρτίου 2020, ο δείκτης υπολογίζεται ότι σημείωσε αύξηση 4,7% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2019.
Την ίδια στιγμή, για τον ίδιο μήνα, ο Δείκτης Αξίας Κύκλου Εργασιών Λιανικού Εμπορίου μειώθηκε κατά 2,3% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους και έφτασε τις 106,5 μονάδες (βάση 2015=100). Για την περίοδο Ιανουαρίου-Μαρτίου 2020, ο δείκτης υπολογίζεται ότι σημείωσε αύξηση 4,6% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2019.
Σταδιακή επαναφορά
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η σταδιακή επαναφορά του τομέα αναμένεται να ενισχύσει την προσπάθεια που γίνεται για οικονομική ανασύνταξη και για βελτίωση των δημόσιων οικονομικών, κυρίως με την είσπραξη έμμεσων φόρων.
Είναι ξεκάθαρο ότι θα απαιτηθεί χρόνος για την επαναφορά του τομέα στην προ κορωνοϊού εποχή, εφόσον η ψυχολογία των καταναλωτών βρίσκεται σε πολύ χαμηλό σημείο, ενώ άτομα που εντάχθηκαν σε προγράμματα του Υπουργείου Εργασίας για μερική ή ολική αναστολή εργασιών έχουν λάβει ποσοστό του μηνιαίου μισθού τους, κάτι που επηρέασε το διαθέσιμο εισόδημά τους.
Ο παράγοντας «εισαγόμενη κατανάλωση»
Ένας ακόμη παράγοντας που επηρεάζει αρνητικά το λιανεμπόριο είναι η δραματική μείωση της εισαγόμενης κατανάλωσης.
Η εισαγόμενη κατανάλωση αποτελεί ένα από τα στοιχεία που επηρεάζουν την εμπορική και επιχειρηματική δραστηριότητα της χώρας. Είναι ξεκάθαρο ότι η φετινή χρονιά είναι πολύ δύσκολη για τον τουρισμό, με τις αισιόδοξες προβλέψεις να κάνουν λόγο για άφιξη των πρώτων τουριστών στα τέλη Ιουνίου με αρχές Ιουλίου (φυσικά σε καμιά περίπτωση δεν αναφερόμαστε στους αριθμούς που είχαμε τον αντίστοιχο περσινό μήνα).
Η προσέλκυση τουριστών, ιδιαίτερα υψηλής εισοδηματικής τάξης, ενισχύει άμεσα και έμμεσα την οικονομία, εφόσον, πέραν των ξενοδοχείων, και άλλες επιχειρήσεις, όπως καταστήματα ρούχων και εστιατόρια, μπορούν να ευνοηθούν. Αυτή τη στιγμή δεν μπορούν να γίνουν ασφαλείς εκτιμήσεις όσον αφορά την πορεία του τουρισμού φέτος και τον αριθμό των αφίξεων.
Η δυναμική της κατανάλωσης
Σημειώνεται ότι η πορεία της κατανάλωσης αποτελεί σημαντική ένδειξη για την πορεία μιας οικονομίας και ταυτόχρονα καταδεικνύει τις διαθέσεις των καταναλωτών/πολιτών. Η ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης συνεισφέρει σημαντικά στον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων και ενισχύει τα δημόσια οικονομικά μέσω της είσπραξης φορολογιών, οπότε η ανάκαμψη του τομέα θεωρείται σημαντική.
Η επόμενη μέρα
Υπενθυμίζεται ότι ο λιανικός τομέας αναδιαρθρώθηκε σημαντικά λόγω της προηγούμενης κρίσης, με αρκετές εταιρείες, κυρίως μικρομεσαίες (παρόλο που είδαμε και μεγάλες αλυσίδες να πτωχεύουν), να αναστέλλουν δραστηριότητες λόγω οικονομικών προβλημάτων και νέους «παίκτες» να μπαίνουν στην αγορά ή υφιστάμενους να ενισχύουν τον κύκλο εργασιών τους. Είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε την εξέλιξη του τομέα με την άρση των περιοριστικών μέτρων, εφόσον όλοι οι οικονομικοί αναλυτές συμφωνούν ότι η σημερινή κρίση θα έχει απώλειες.
Επιπλέον, παρατηρούνται αλλαγές στη νοοτροπία των καταναλωτών, οι οποίοι είναι πιο προσεκτικοί στις αγορές και στις δαπάνες τους και πριν από αυτές προχωρούν σε έρευνα αγοράς.
Η κατανάλωση, πέρα από τη διάθεση των καταναλωτών, επηρεάζεται και από τη ρευστότητα που υπάρχει στην αγορά και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, καθώς και από τη διάθεση των πολιτών να αποταμιεύουν.
Βιωσιμότητα και ρευστότητα
Όπως σε όλους τους τομείς, έτσι και στο λιανεμπόριο, η σωστή αξιολόγηση της πορείας μιας επιχείρησης είναι ιδιαίτερα σημαντική, ώστε να διασφαλίζεται η βιωσιμότητά της. Αυτή η αναγκαιότητα γίνεται ακόμη πιο έντονη όταν η οικονομία προσπαθεί να βρει βηματισμό μετά από μια κρίση που ουσιαστικά παραλύει σημαντικούς τομείς της.
Την ίδια στιγμή, είναι απαραίτητος ο μακροχρόνιος προγραμματισμός και η συνεχής αξιολόγηση των παραγόντων που επηρεάζουν την κερδοφορία και τη ρευστότητα μιας επιχείρησης, ώστε να οχυρωθεί σωστά για τις περιόδους ύφεσης.
Σχετικά με τα επίπεδα της ρευστότητας που διαθέτουν οι επιχειρήσεις του λιανεμπορίου που είχαν κλείσει λόγω διαταγμάτων, αυτή έχει χειροτερεύσει σημαντικά, με την αναγκαιότητα για εξεύρεση χρηματοδότησης να είναι άμεση.
Η διασφάλιση της χρηματοδότησης μιας επιχείρησης είναι απαραίτητο στοιχείο για την επιβίωσή της. Η στήριξη μέσω δανεισμού στις εποχές που υπάρχουν ελλείμματα λόγω κρίσης είναι θεμιτή για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αλλά η επιχείρηση πρέπει να αναδιοργανωθεί μέσα στο οικονομικό περιβάλλον που δραστηριοποιείται και να διασφαλίσει τη ρευστοτική της επιβίωση.
Η αδυναμία που κοστίζει
Σημαντική αδυναμία αρκετών επιχειρήσεων είναι η ετοιμασία ενός σωστού και λεπτομερειακού προϋπολογισμού, ο οποίος να κατευθύνει τη διοίκηση στις αποφάσεις της. Είναι πολλές οι φορές που ο αρχικός προϋπολογισμός απέχει σημαντικά από τα τελικά ελεγμένα οικονομικά αποτελέσματα.
Η αδυναμία προσαρμογής στα δεδομένα κάθε εποχής μπορεί να καταστεί μοιραία και να οδηγήσει σε μη βιώσιμα μονοπάτια. Στις περιπτώσεις ελλειμμάτων και υψηλού χρέους, αναπόφευκτα θα υπάρξει μείωση των δαπανών, κάτι που δίνει άμεσο αποτέλεσμα, παρά οι εκτιμήσεις για αύξηση των εσόδων που βασίζονται σε πολλούς παράγοντες.
Ευκαιρία
Η κρίση που δημιούργησε ο ιός είναι ενδεχομένως η ευκαιρία των επιχειρήσεων να βελτιώσουν σημαντικά την αποδοτικότητα των εσωτερικών τους διαδικασιών και να προχωρήσουν τάχιστα στη δημιουργία ενός πιο ευέλικτου επιχειρηματικού περιβάλλοντος με τη χρήση της τεχνολογίας.
Είναι απαραίτητο όλες οι επιχειρήσεις να αξιολογήσουν τα οικονομικά και επιχειρηματικά τους μοντέλα και να πάρουν εκείνες τις αποφάσεις που σε πρώτο στάδιο θα τους επιτρέψουν να διαχειριστούν τις μεγάλες συνέπειες από τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα και σε δεύτερο να αναδιοργανωθούν, ώστε να μπουν σε μια πορεία οργανικής ανάπτυξης.
Η αλυσίδα του λιανεμπορίου είναι σημαντική για κάθε οικονομία, εφόσον συντηρεί πολλές οικογένειες και επιχειρήσεις, όπως παραγωγούς, εργαζόμενους, προμηθευτές και παρόχους υπηρεσιών συναφών με τον τομέα. Η πορεία του τομέα αποτελεί σημαντική ένδειξη για την πορεία μιας οικονομίας και η σταδιακή επαναφορά του θα ενισχύσει την προσπάθεια για αποκατάσταση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της χώρας.
*Ο Τάσος Γιασεμίδης είναι οικονομολόγος