ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ
Η ψηφιακή μετάβαση είναι μια από τις σύγχρονες προκλήσεις της εποχής και προς αυτή την κατεύθυνση τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας έχουν στρέψει την προσοχή τους. Έτσι, την ώρα που η τεχνολογία εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς, ο ψηφιακός αλφαβητισμός των πολιτών είναι αναγκαίος όσο ποτέ άλλοτε. Σημαντικοί τομείς της οικονομίας όπως ο τραπεζικός, ο ασφαλιστικός, το λιανικό εμπόριο, η τριτοβάθμια εκπαίδευση, η εστίαση, η φιλοξενία, η υγεία αλλά και ο δημόσιος τομέας έχουν περάσει πλέον σ’ αυτή τη νέα ψηφιακή εποχή. Επιπρόσθετα, οι περισσότεροι από εμάς είμαστε μέρος αυτού του νέου ψηφιακού κόσμου. Δηλαδή, έχουμε ηλεκτρονική διεύθυνση (email), διατηρούμε τουλάχιστον ένα προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ακούμε μουσική, διαβάζουμε εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, βλέπουμε ταινίες, πραγματοποιούμε οικονομικές και εμπορικές συναλλαγές και γενικότερα είμαστε ενεργοί στο διαδίκτυο για πολλές ώρες της μέρας για πολλους λόγους (επαγγελματικούς, εκπαιδευτικούς, προσωπικούς). Ως μέρος αυτής της νέας πραγματικότητας είναι σημαντικό όλοι οι πολίτες να είναι εφοδιασμένοι με τις απαραίτητες ψηφιακές γνώσεις και με περισσότερες δεξιότητες προκειμένου να είμαστε σε θέση και ετοιμότητα να συμβαδίσουμε με τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις. Το κλειδί δεν είναι άλλο από την επένδυση στην ψηφιακή γνώση αφού γνωρίζουμε καλά πως τόσο ο ψηφιακός όσο και ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός είναι παράγοντες που συμβάλλουν στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.
ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ
Τι εννοούμε όμως με τον όρο ψηφιακός αλφαβητισμός; Σύμφωνα με το CSI Institute, «η Αμερικανική Ένωση Βιβλιοθηκών (ALA) ορίζει τον ψηφιακό γραμματισμό ως την ικανότητα χρήσης τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών για την εύρεση, αξιολόγηση, δημιουργία και επικοινωνία πληροφοριών, που απαιτούν τόσο γνωστικές όσο και τεχνικές δεξιότητες. Πιο απλά, ο ψηφιακός γραμματισμός σχετίζεται με ένα τεράστιο πλήθος από ικανότητες και δεξιότητες που πρέπει να έχει ο χρήστης ώστε να αναζητά, να διαχειρίζεται, να οργανώνει, να αναλύει, να αξιολογεί και να κατανοεί τις πληροφορίες ψηφιακού περιεχομένου, αλλά και τις διαδικασίες δημιουργίας, ανάπτυξης και συγγραφής αυτών των περιεχομένων. Άρα, ο ψηφιακός αλφαβητισμός πρόκειται για μία ευρεία έννοια που περικλείει πλήθος δεξιοτήτων και σε καμία περίπτωση δεν περιορίζεται στην επιτυχή αποστολή ενός email ή στην ανάρτηση περιεχομένου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».
Είναι λοιπόν κατανοητό πως ο ψηφιακός γραμματισμός είναι αναγκαίος για όλους αφού δεν αρκεί μόνο να μπορεί κάποιος να χειρίζεται μια συσκευή αλλά να είναι σε θέση να αναπτύσσει με σωστό και ασφαλή τρόπο αρκετές άλλες διαδικτυακές δραστηριότητες και ταυτόχρονα να έχει γνώση των κινδύνων που ελλοχεύουν στο ίντερνετ. Τέλος, θα πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπόψιν πως ο ψηφιακός αναλφαβητισμός μπορεί να οδηγήσει στον κοινωνικό ή και τον οικονομικό αποκλεισμό του ανθρώπου.
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ
Ο Δείκτης Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) δείχνει τις επιδόσεις των χωρών-μελών της Ε.Ε.. Για το 2022 η Κύπρος κατατάσσεται 20ή μεταξύ των 27 κρατών μελών της Ε.Ε. στην έκδοση του δείκτη DESI. Όπως σημειώνεται στην ανάλυση των συγκεκριμένων στοιχείων, «θετική εξέλιξη αποτελεί το γεγονός ότι η σχετική πρόοδος της χώρας, λαμβανομένου υπόψη του σημείου εκκίνησής της, υπερβαίνει το αναμενόμενο ποσοστό, στοιχείο που υποδηλώνει ότι συγκλίνει με τον μέσο όρο της ΕΕ1». Προσθέτει ακόμα ότι «η Κύπρος έχει βελτιώσει τις επιδόσεις της σε όλες σχεδόν τις διαστάσεις του δείκτη DESI, παρότι στις περισσότερες περιπτώσεις η βαθμολογία της εξακολουθεί να είναι κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε.».
ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΡΟΟΔΟΣ
Σύμφωνα με τον δείκτη DESI «η πιο αξιοσημείωτη πρόοδος σημειώθηκε στους τομείς της συνδεσιμότητας, της ενσωμάτωσης της ψηφιακής τεχνολογίας και των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών. Η Κύπρος κατατάσσεται πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. στη διείσδυση κινητών ευρυζωνικών επικοινωνιών και έχει βελτιώσει την κάλυψή της σε δίκτυα πολύ υψηλής χωρητικότητας (Very High Capacity Networks - VHCN). Έχει επίσης υψηλή βαθμολογία στους δείκτες ετοιμότητας 5G (67 %) και σχετικής κάλυψης (75 %). Ωστόσο, η κάλυψη από VHCN εξακολουθεί να απέχει πολύ τόσο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. όσο και από τον στόχο για την ψηφιακή δεκαετία της Ε.Ε., ο οποίος συνίσταται στην εξασφάλιση της κάλυψης όλων των ευρωπαϊκών νοικοκυριών από δίκτυο Gigabit και όλων των κατοικημένων περιοχών από δίκτυο 5G έως το 2030. Ως εκ τούτου, η Κύπρος πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της στον τομέα αυτόν». Η έκθεση σημειώνει ακόμα πως «η Κύπρος, παρότι έχει βελτιώσει τη βαθμολογία της τα τελευταία έτη, εξακολουθεί να υπολείπεται του μέσου όρου της Ε.Ε. όσον αφορά τις βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Ένας στους δύο Κύπριους δεν διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Απαιτείται σημαντική αλλαγή ρυθμού στην προσπάθεια της χώρας να βελτιώσει τις ψηφιακές δεξιότητες των πολιτών της».
ΜΜΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Το 66 % των κυπριακών Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ) χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες και έχουν βασικό τουλάχιστον επίπεδο ψηφιακής έντασης, ποσοστό που υπερβαίνει τον μέσο όρο της Ε.Ε. (55 %). Σημειώνεται πως «η Κύπρος έχει ήδη θέσει ισχυρά θεμέλια για τη συμβολή της στον στόχο της ψηφιακής δεκαετίας της Ε.Ε. για επίτευξη τουλάχιστον βασικού επιπέδου ψηφιακής έντασης σε πάνω από το 90 % των ΜΜΕ. Περίπου το 63 % των Κυπρίων ήδη αλληλεπιδρούν ψηφιακά με τις δημόσιες υπηρεσίες, ποσοστό ελαφρώς χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (65%). Οι επιδόσεις της Κύπρου όσον αφορά τις ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις δείχνουν ότι η χώρα πρέπει να συνεχίσει τις υπό εξέλιξη προσπάθειές της για να επιτύχει τον στόχο της ψηφιακής δεκαετίας για 100 % διαδικτυακή παροχή βασικών δημόσιων υπηρεσιών για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της Ε.Ε. έως το 2030».
ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ
Σε ό,τι αφορά το ανθρώπινο κεφάλαιο η Κύπρος κατατάσσεται 21η στην Ε.Ε. όσον αφορά την παράμετρο του ανθρώπινου κεφαλαίου και βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε.. Όσον αφορά τις τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες, η Κύπρος παραμένει κάτω από τον μέσο όρο του 54 % στην Ε.Ε., καθώς μόλις το 50% των ατόμων ηλικίας 16 έως 74 ετών έχουν τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Το 21% του πληθυσμού έχει ψηφιακές δεξιότητες πέραν των βασικών και το 60% έχει τουλάχιστον βασικές δεξιότητες δημιουργίας περιεχομένου, έναντι μέσου όρου 26% και 66% στην Ε.Ε., αντίστοιχα. Το ποσοστό των ειδικών ΤΠΕ στο σύνολο τού εργατικού δυναμικού είναι χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (3,9 % έναντι 4,5 %). Το ποσοστό της Κύπρου ανέρχεται στον μέσο όρο της Ε.Ε. για τις γυναίκες ειδικούς στις ΤΠΕ, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 19% των ειδικών ΤΠΕ στη χώρα. Οι πτυχιούχοι ΤΠΕ αντιπροσωπεύουν το 2,7% του συνόλου των Κυπρίων πτυχιούχων, έναντι μέσου όρου 3,9% στην Ε.Ε.. Η Κύπρος παρουσιάζει καλές επιδόσεις όσον αφορά το ποσοστό των επιχειρήσεων που παρέχουν κατάρτιση στον τομέα των ΤΠΕ, το οποίο ανέρχεται σε 25%, υπερβαίνοντας τον μέσο όρο της Ε.Ε. που είναι 20%. Τα αριθμητικά αυτά στοιχεία δείχνουν ότι είναι αναγκαία μια αλλαγή ρυθμού για την ενίσχυση των Κυπρίων πολιτών στο σύνολό τους και για την παροχή στην οικονομία και την κοινωνία επαρκούς αριθμού ειδικών ΤΠΕ που θα χρησιμοποιούν και θα αναπτύσσουν προηγμένες τεχνολογίες. Όσον αφορά τη συνδεσιμότητα για το 2022 η Κύπρος κατέλαβε τη 12η θέση μεταξύ των 27 χωρών της Ε.Ε..
ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
Η Κύπρος κατατάσσεται στην 20ή θέση όσον αφορά τις ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες. Οι επιδόσεις της όσον αφορά τα ανοικτά δεδομένα υπερβαίνουν τον μέσο όρο της Ε.Ε., με βαθμολογία 91% έναντι 81% της Ε.Ε.. Το επίπεδο διαδικτυακής αλληλεπίδρασης μεταξύ των δημόσιων αρχών και του ευρύτερου κοινού σημείωσε περαιτέρω βελτίωση, καθώς το 63% των Κύπριων χρηστών του διαδικτύου χρησιμοποιούν ενεργά υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, ποσοστό που πλησιάζει τον μέσο όρο του 65% στην Ε.Ε.. Όσον αφορά τα προσυμπληρωμένα έντυπα, η Κύπρος σημειώνει χαμηλές επιδόσεις με βαθμολογία 31, πολύ κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (64). Επιπλέον, στις ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες για τους πολίτες, η Κύπρος παραμένει κάτω από τον μέσο όρο του 75 στην Ε.Ε., με βαθμολογία 56. Από την άλλη πλευρά, παρουσιάζει καλές επιδόσεις στις ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες για επιχειρήσεις, με βαθμολογία άνω του μέσου όρου της Ε.Ε. (86 έναντι 82 της Ε.Ε.).
Η ΧΡΗΣΗ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Η χρήση της τεχνολογίας στην Κύπρο από επιχειρήσεις και νοικοκυριά έχει συνεχή ανοδική πορεία και σε ορισμένες περιπτώσεις η κάλυψη έχει αγγίξει το 100%. Τα στοιχεία που δημοσιεύει η Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου κάθε χρόνο στο πλαίσιο έρευνας που πραγματοποιεί για τη Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών σε Επιχειρήσεις και Νοικοκυριά έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Μέσα από την έρευνα, παρουσιάζεται η διείσδυση στο διαδίκτυο, οι προτιμήσεις των χρηστών, οι δραστηριότητες τους, η συμπεριφορά των επιχειρήσεων, το εξειδικευμένο προσωπικό κ.ά.. Επιλέξαμε να παρουσιάσουμε τα στοιχεία αυτά στο πλαίσιο του θέματός μας για τον ψηφιακό αλφαβητισμό αφού φαίνεται ο βαθμός στον οποίο γίνεται χρήση της τεχνολογίας και κυρίως, γιατί θα πρέπει να επενδύσουμε όλο και πιο πολύ στον ψηφιακό γραμματισμό.
ΧΡΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΣΤΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, «εννέα στα δέκα άτομα χρησιμοποιούν το διαδίκτυο τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Η χρήση του διαδικτύου μειώνεται ανάλογα με την ηλικία. Ξεκινώντας από 98,8% για την ηλικιακή ομάδα 16 – 24 ετών, η χρήση του διαδικτύου μειώνεται στο 71,1% για την ηλικιακή ομάδα 55 – 74 ετών. Τα άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο (97,9%) χρησιμοποιούν το διαδίκτυο πιο συχνά από τα άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο (64,4%). Επίσης υπάρχει μια διαφορά μεταξύ της συχνότητας χρήσης του διαδικτύου ανάλογα με το επάγγελμα. Όπως αναμενόταν, όλοι οι μαθητές (99,0%) χρησιμοποιούν το διαδίκτυο τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, ενώ περισσότεροι από 9 στους 10 (95,0%) εργαζόμενοι είναι συχνοί χρήστες. 90,9% των ανέργων χρησιμοποιούν το διαδίκτυο τακτικά αλλά το ποσοστό μειώνεται για τους συνταξιούχους/ανενεργά άτομα στο 67,7%. Τέλος, τα ποσοστά των γυναικών συχνών χρηστών σε σύγκριση με τους άνδρες συχνών χρηστών είναι υψηλότερα. Τα ποσοστά είναι 90,4% και 88,0% αντίστοιχα. Όσον αφορά τις ηλικιακές ομάδες 16-24 η συχνότητα χρήσης του διαδικτύου είναι παρόμοια τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες (99,1% και 98,6% αντιστοίχως). Το 97,0% των γυναικών και το 94,6% των αντρών ηλικίας 25-54 ετών χρησιμοποιούν συχνά το διαδίκτυο. Στην ηλικιακή ομάδα 55-74 η χρήση του διαδικτύου μειώνεται στο 69,5% των ανδρών και στο 72,8% των γυναικών».
Για σκοπούς σύγκρισης να σημειώσουμε πως για το 2019 η χρήση του διαδικτύου στα νοικοκυριά ανήλθε στο 89,6%, το 2020 το ποσοστό ανέβηκε στο 92,8%. Η αύξηση συνεχίστηκε και το 2021 με το ποσοστό να φθάνει στο 93,4% και το 2022 στο 94%.
ΔΗΜΟΦΙΛΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
«Οι πιο δημοφιλείς δραστηριότητες στο διαδίκτυο κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022 ήταν η ανταλλαγή μηνυμάτων μέσω Skype, Messenger, WhatsApp και Viber (91,9%), η πραγματοποίηση κλήσεων μέσω διαδικτύου (91,4%), η παρακολούθηση βίντεο από υπηρεσίες κοινής χρήσης όπως το YouTube (88,6%), η συμμετοχή σε κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook και το Twitter (87,0%) και η αναζήτηση πληροφοριών για προϊόντα ή υπηρεσίες (81,6%), η αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με την υγεία (81,3%) και η ανάγνωση διαδικτυακών ειδήσεων / εφημερίδων / περιοδικών (78,5%). Ακολουθούν η αποστολή / λήψη email και η διεκπεραίωση τραπεζικών συναλλαγών (Internet banking) με 72,9% και 71,4% αντίστοιχα».
Σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, το 2019 η χρήση των άμεσων μηνυμάτων ήταν στο 88,6%, το 2020 στο 92,4% ενώ το 2021 ανήλθε στο 94,3% και στο 91,9% το 2022. Για τις βιντεοκλήσεις από το 2019 μέχρι το 2021 υπάρχει αυξητική τάση με μια μικρή πτώση το 2022 (2019 84%, 2020 94%, 2021 94,2%, 2022 91,4%). Για το ίδιο τρίμηνο τα στοιχεία από το 2019 μέχρι το 2022 σχετικά με την παρακολούθηση βίντεο από υπηρεσίες κοινής χρήσης είναι: 2019 81,7%, 2020 83,3% και 2022 88,6%. Για το 2021 δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Η συμμετοχή σε κοινωνικά δίκτυα ανήλθε για το 2019 στο 83,3% και ακολούθως: 2020 86,1%, 2021 86,6% και 2022 87%. Τέλος, η αναζήτηση πληροφοριών για προϊόντα ή υπηρεσίες κυμάνθηκε για το 2019 στο 83,2%, το 2020 στο 86,2% το 2021 στο 87,1% και τέλος το 2022 στο 81,6%.
ONLINE ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, «οι δραστηριότητες μάθησης στο διαδίκτυο αναφέρονται στη μάθηση για επαγγελματικούς, εκπαιδευτικούς ή ιδιωτικούς σκοπούς». Σχεδόν 1 στους πέντε χρήστες του διαδικτύου κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022 συμμετείχε σε κάποιου είδους δραστηριότητα μάθησης. Το 17,8% έκανε χρήση διαδικτυακού εκπαιδευτικού υλικού εκτός από ολοκληρωμένο online μάθημα και το 17,7% έκανε διαδικτυακό μάθημα. Επίσης, το 17,0% των ατόμων έχουν επικοινωνήσει με εκπαιδευτικούς ή μαθητές χρησιμοποιώντας διαδικτυακά εργαλεία ήχου ή βίντεο (π.χ. Zoom, MS Teams, Google Classroom, κ.λπ.). Η χρήση on line εκπαιδευτικού υλικού για το 2019 έφθασε το 13,1%, το 2020 το 18,4%, το 2021 το 19,0% και το 2022 το 17,8%. Ποσοστό της τάξης του 6,6% παρακολούθησε online μάθημα το 2019 ενώ το 2020 ο αριθμός εκτοξεύθηκε στο 20,6%. Διατηρήθηκε το 2021 στο 21,7% ενώ το 2022 σημείωσε πτώση στο 17,7%. Ποσοστό της τάξης του 7,9% είχε το 2019 επικοινωνία με εκπαιδευτές ή μαθητές, 10,1% το 2020 και 17% το 2022. Για το 2021 δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία».
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ
«Κατά την περίοδο Απριλίου 2021 - Μαρτίου 2022 το 50,7% των ατόμων, μεταξύ των ηλικιών 16-74, είχαν πρόσβαση σε πληροφορίες που είχαν αποθηκευτεί για αυτούς από δημόσιες αρχές ή υπηρεσίες. Το 41,2% έλαβαν πληροφορίες και το 15,3% είχαν πρόσβαση σε πληροφορίες από δημόσιες βάσεις δεδομένων ή μητρώα», σημειώνεται στην έρευνα.
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ
Άλλη μια σημαντική ενότητα της έρευνας που εκπονήθηκε για το έτος 2022 είναι αυτή που αναφέρεται στο ηλεκτρικό εμπόριο. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου «το ποσοστό των ατόμων που πραγματοποίησαν αγορές μέσω διαδικτύου κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους μειώθηκε στο 37,0% σε σύγκριση με 48,0% την αντίστοιχη περίοδο του περσινού χρόνου». Σημειώνεται πως, «η ηλικία, το επίπεδο μόρφωσης καθώς και η ασχολία του ατόμου φαίνεται να επηρέαζαν τη δραστηριότητά του στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Συγκεκριμένα, τα άτομα ηλικίας 25 - 54 χρόνων φαίνεται να είναι τα πιο δραστήρια σε ό,τι αφορά το ηλεκτρονικό εμπόριο. Το 43,6% των ατόμων ηλικίας 25 – 54 ετών, που χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022, έχουν αγοράσει ή παραγγείλει αγαθά ή υπηρεσίες για ιδιωτική χρήση μέσω διαδικτύου. Ακολουθούν τα άτομα της ηλικιακής ομάδας 16 - 24 ετών με 42,7%. Λιγότερο από ένα στα πέντε άτομα ηλικίας 55-74 ετών αγόρασε ή παρήγγειλε αγαθά και υπηρεσίες για ιδιωτική χρήση κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022».
Όπως επισημαίνεται στην έρευνα «όσον αφορά το ηλεκτρονικό εμπόριο, το μορφωτικό επίπεδο φαίνεται να παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις αγοραστικές συνήθειες των ατόμων. Τα άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο φαίνεται να προτιμούν τις αγορές μέσω διαδικτύου καθώς το 49,3% των ατόμων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο που χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους έχουν αγοράσει ή παραγγείλει αγαθά και υπηρεσίες μέσω του διαδικτύου. Το ποσοστό αυτό πέφτει στο 29,9% στα άτομα με μέσο μορφωτικό επίπεδο και στο 21,0% στα άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Το 41,0% των εργαζομένων που χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022, έχουν αγοράσει ή παραγγείλει αγαθά και υπηρεσίες μέσω διαδικτύου. Ακολουθούν οι μαθητές / φοιτητές με 40,5%, οι άνεργοι με 36,3% και οι συνταξιούχοι / αδρανείς με 22,1%. Τα νεότερα άτομα, τα άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, οι εργαζόμενοι και οι μαθητές /φοιτητές είναι οι πιο δραστήριοι αγοραστές στο διαδίκτυο».
Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες προϊόντων ή υπηρεσιών που παραγγέλθηκαν ή αγοράστηκαν μέσω διαδικτύου ήταν οι ακόλουθες:
• Είδη ρουχισμού (συμπεριλαμβανομένων αθλητικών ενδυμάτων)-παπούτσια ή αξεσουάρ (75,8%).
• Παραγγελίες από εστιατόρια ή αλυσίδες «fast food» ή υπηρεσίες «catering» (delivery) (71,8%).
• Αθλητικά είδη (εκτός αθλητικών ενδυμάτων) (34,5%).
• Υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα ή αξεσουάρ (30,6%).
Οι πιο κοινές υπηρεσίες που αγοράζουν ή πληρώνουν συνδρομή τα άτομα μέσω διαδικτύου, είναι ταινίες ή σειρές ως υπηρεσία συνεχούς ροής ή λήψη (download) (45,0%).
Η μουσική ως υπηρεσία συνεχούς ροής, τα διαδικτυακά παιχνίδια και το λογισμικό υπολογιστή ή άλλο λογισμικό ως λήψεις, ακολουθούν με 10,5%, 5,4% και 5,2% αντίστοιχα.
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ (ΙΟΤ)
«Μεταξύ των ατόμων που χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο για ιδιωτικούς σκοπούς το πρώτο τρίμηνο του 2022, το 76,4% ανέφερε ότι δεν έχει χρησιμοποιήσει καμία από τις συσκευές ή συστήματα που συνδέονται με το διαδίκτυο για ιδιωτικούς σκοπούς. Το 11,9% χρησιμοποιούσε σύστημα συναγερμού σπιτιού, κάμερες ασφαλείας κ.λπ. τα οποία ήταν συνδεδεμένα με το διαδίκτυο και το 11,4% χρησιμοποίησε οικιακές συσκευές συνδεδεμένες με το διαδίκτυο, όπως ηλεκτρική σκούπα ρομπότ, ψυγεία, φούρνους, καφετιέρες. Ο κύριος λόγος για τον οποίο δεν χρησιμοποιήθηκε καμία από τις αναφερόμενες συσκευές ή συστήματα που συνδέονται με το διαδίκτυο ήταν ότι δεν παρουσιάστηκε ανάγκη για τη χρήση τους (64,4%). Το γεγονός ότι το κόστος τους είναι πολύ υψηλό και οι ανησυχίες για την ασφάλεια ή την υγεία ακολουθούν με 29,4% και 19,2% αντίστοιχα. Το 73,3% των ατόμων που χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο το πρώτο τρίμηνο του 2022 χρησιμοποίησαν τηλεόραση συνδεδεμένη στο διαδίκτυο, το 12,6% κονσόλα παιχνιδιών συνδεδεμένη στο διαδίκτυο και το 5,7% οικιακό ηχοσύστημα συνδεδεμένο στο διαδίκτυο, έξυπνα ηχεία».
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Κατά το 2022, σχεδόν όλες οι επιχειρήσεις (97,8%) με 10 ή περισσότερους απασχολούμενους είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Την τελευταία δεκαετία, η πρόσβαση στο διαδίκτυο στην Κύπρο μεταξύ επιχειρήσεων με 10 ή περισσότερους απασχολούμενους ήταν σταθερά πάνω από 90%. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο στις μικρές επιχειρήσεις έφτασε το 97,5%, στις μεσαίες το 99,6% και στις μεγάλες επιχειρήσεις το 100%. Σε σύγκριση με το 2021, παρατηρείται μικρή πτώση στην πρόσβαση στο διαδίκτυο από τις μικρές επιχειρήσεις (-0,7%). Στις μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις η πρόσβαση στο διαδίκτυο παραμένει στα ίδια επίπεδα με το 2021.
Επιπλέον, η χρήση σταθερών ευρυζωνικών συνδέσεων στο διαδίκτυο όπως DSL, ADSL, SDSL, VDSL, τεχνολογία οπτικών ινών (FTTH), καλωδιακή, δορυφορική κ.λπ., ήταν πάντα κυρίαρχη μεταξύ των επιχειρήσεων στην Κύπρο. Από το 2012, περισσότερο από το 90,0% των επιχειρήσεων με 10 ή περισσότερους απασχολούμενους χρησιμοποιούν κάποιον τύπο σταθερής ευρυζωνικής σύνδεσης στο διαδίκτυο. Το 2022, το 91,9% των επιχειρήσεων είχε σταθερή ευρυζωνική σύνδεση στο διαδίκτυο σε σύγκριση με 96,6% το 2021».
ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΡΓΑΣΙΑ
Η εξ αποστάσεως εργασία η οποία ήταν η μεγάλη αλλαγή της εποχής λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού βρίσκεται σε υψηλά ποσοστά. Στην ενότητα που άπτεται με την εξ αποστάσεως εργασία, την εξ αποστάσεως πρόσβαση στο διαδίκτυο, τις φορητές συσκευές και τις συσκέψεις μέσω διαδικτύου η έρευνα δεικνύει τα πιο κάτω:
«Κατά το 2022, το 81,4% όλων των επιχειρήσεων παρέχουν εξ αποστάσεως πρόσβαση στο σύστημα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της επιχείρησης, το 68,7% πρόσβαση στα έγγραφα της επιχείρησης, συμπεριλαμβανομένων υπολογιστικών φύλλων, παρουσιάσεων ή άλλων αρχείων και το 64,8% πρόσβαση στις επιχειρηματικές εφαρμογές της επιχείρησης ή λογισμικό που χρησιμοποιείται από την επιχείρηση (π.χ. πρόσβαση σε λογιστήριο, πωλήσεις, παραγγελίες, CRM)».
Αξίζει να σημειωθεί ότι σχεδόν όλες οι μεγάλες επιχειρήσεις (97,0%) παρέχουν εξ αποστάσεως πρόσβαση στο σύστημα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της επιχείρησης. Ακολουθούν οι μεσαίες επιχειρήσεις με 91,8% και οι μικρές επιχειρήσεις με 79,5%. Η εξ αποστάσεως πρόσβαση στα έγγραφα της επιχείρησης μειώνεται από 86,4% στις μεγάλες επιχειρήσεις σε 80,6% στις μεσαίες και 66,5% στις μικρές. Το ίδιο μοτίβο μπορεί επίσης να παρατηρηθεί στην εξ αποστάσεως πρόσβαση σε επιχειρηματικές εφαρμογές ή λογισμικό της επιχείρησης. Από 89,8% στις μεγάλες επιχειρήσεις, σε 77,5% στις μεσαίες και 62,4% στις μικρές επιχειρήσεις. Παρά το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων παρέχουν εξ αποστάσεως πρόσβαση στους υπαλλήλους τους, είτε στο σύστημα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της επιχείρησης, είτε στα έγγραφα της επιχείρησης, είτε σε επιχειρηματικές εφαρμογές ή λογισμικό της επιχείρησης, μόνο μία στις τέσσερις επιχειρήσεις (26,2%) δήλωσε ότι έχει κατευθυντήριες γραμμές (οδηγίες ή κανόνες) για την ασφάλεια των ΤΠΕ σχετικά με τα μέτρα ασφαλείας (π.χ. χρήση κωδικού ασφαλείας για εξ αποστάσεως συναντήσεις, απαγόρευση χρήσης δημόσιου Wi-Fi για εργασία, χρήση ιδιωτικών έναντι εταιρικών συσκευών) που σχετίζονται με την εξ αποστάσεως πρόσβαση στους πόρους της επιχείρησης (e-mail, έγγραφα, επιχειρηματικές εφαρμογές ή λογισμικό) για τους υπαλλήλους της. Στις μεγάλες επιχειρήσεις το ποσοστό αυτό φτάνει το 75,5%, στις μεσαίες το 44,7% και στις μικρές το 22,3%. Κατά το 2022, 85,9% των επιχειρήσεων με 10 ή περισσότερους απασχολούμενους, παρείχαν φορητές συσκευές που επιτρέπουν κινητή σύνδεση στο διαδίκτυο χρησιμοποιώντας δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, για επαγγελματικούς σκοπούς, σε σύγκριση με 64,0% το 2021.
Ο αριθμός των εργαζομένων που χρησιμοποιούν φορητές συσκευές αυξήθηκε από 19,3% το 2021 σε 29,2% το 2022. Σε απόλυτους αριθμούς η αύξηση αντιπροσωπεύει σχεδόν 15.000 περισσότερους εργαζόμενους με φορητές συσκευές. Κατά το 2022, 59,0% όλων των επιχειρήσεων (10+) έχουν πραγματοποιήσει εξ αποστάσεως συσκέψεις μέσω διαδικτύου (π.χ. Skype, Zoom, ομάδες MS, WebEx κ.λπ.).
ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
«Οι συνδέσεις διαδικτύου υψηλής ταχύτητας (100 Mbit/s ή περισσότερο) έχουν αυξηθεί σημαντικά κατά τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία το 2022, περίπου έξι στις δέκα επιχειρήσεις (61,2%) έχουν σύνδεση στο διαδίκτυο με ταχύτητες σύνδεσης στο διαδίκτυο υψηλότερες από 100Mbit/s σε σύγκριση με 10,2% το 2018. Το 2022, η πιο δημοφιλής ταχύτητα μεταφοράς δεδομένων στην Κύπρο ήταν μεταξύ 100 και 500 Mbit/s (39,2% όλων των επιχειρήσεων). Οι επιχειρήσεις με μέγιστη ταχύτητα μεταφοράς δεδομένων τουλάχιστον 30 Mbit/s αλλά λιγότερο από 100 Mbit/s ήταν η δεύτερη πιο δημοφιλής με 22,7%. Οι επιχειρήσεις με μέγιστη ταχύτητα μεταφοράς δεδομένων τουλάχιστον 500 Mbit/s αλλά λιγότερο από 1 Gbit/s και οι επιχειρήσεις με περισσότερο από 1 Gbit/, ακολουθούν με 11,0%. Η λιγότερο δημοφιλής ταχύτητες ήταν οι λιγότερο από 30 Mbit/s me 8%. Με τον όρο μέγιστη ταχύτητα μεταφοράς δεδομένων εννοούμε την ταχύτητα μεταφοράς δεδομένων με βάση το συμβόλαιο με τον παροχέα Υπηρεσιών διαδικτύου. Η ζήτηση για συνδέσεις υψηλής ταχύτητας στο διαδίκτυο έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Οι συνδέσεις υψηλής ταχύτητας στο διαδίκτυο (100 Mbit/s ή περισσότερο) γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς. Κατά τα τελευταία επτά χρόνια η ζήτηση για συνδέσεις υψηλής ταχύτητας στο διαδίκτυο αυξήθηκε από 2,6% το 2016 σε 61,2% το 2022», σημειώνεται στην έρευνα.
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ (E-COMMERCE)
«Κατά το 2021, 22,0% των επιχειρήσεων έλαβαν παραγγελίες μέσω δικτύων υπολογιστών (εξαιρούνται τα δακτυλογραφημένα e-mails). Το 21,2% των επιχειρήσεων έλαβαν παραγγελίες μέσω ιστότοπων ή εφαρμογών και το 3,3% μέσω μηνυμάτων τύπου «EDI» (Electronic Data Interchange). Το 17,8% των επιχειρήσεων έλαβε παραγγελίες για προϊόντα ή υπηρεσίες μέσω των ιστότοπων ή εφαρμογών της ίδιας της επιχείρησης, ενώ το 11,9% έλαβε παραγγελίες μέσω ιστότοπων ηλεκτρονικής αγοράς ή εφαρμογών που χρησιμοποιούνται από διάφορες επιχειρήσεις για εμπορία προϊόντων. Το 19,6% των επιχειρήσεων έλαβε παραγγελίες για αγαθά ή υπηρεσίες μέσω ιστότοπων ή εφαρμογών από ιδιώτες καταναλωτές σε σύγκριση με 12,7% των επιχειρήσεων που έλαβαν παραγγελίες από άλλες επιχειρήσεις ή/και δημόσιες αρχές. Το 19,9% των επιχειρήσεων έλαβε παραγγελίες για προϊόντα ή υπηρεσίες μέσω ιστότοπων ή εφαρμογών, από πελάτες πού διαμένουν στην Κύπρο, το 9,6% από πελάτες που βρίσκονται σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το 8,2% από πελάτες που βρίσκονται στον υπόλοιπο κόσμο».
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΕ ΤΕΠ
Άλλη μια ενότητα στην έρευνα της Στατιστικής Υπηρεσίας σχετίζεται με το εξειδικευμένο προσωπικό. Σύμφωνα με την έρευνα, μία στις τέσσερις επιχειρήσεις (24,5%) απασχολεί εξειδικευμένο προσωπικό σε θέματα ΤΠΕ. Στις μεγάλες επιχειρήσεις το ποσοστό αυτό φτάνει το 73,3%, σε σύγκριση με 46,5% στις μεσαίες και 20,1% στις μικρές επιχειρήσεις. Το ποσοστό των επιχειρήσεων που παρείχαν οποιοδήποτε είδος εκπαίδευσης κατά το 2021, σε εξειδικευμένο ή μη εξειδικευμένο προσωπικό παραμένει χαμηλό στο 13,9% και 25,6% αντίστοιχα. Στις μεγάλες επιχειρήσεις τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 51,1% σε εξειδικευμένο προσωπικό και 65,7% σε μη εξειδικευμένο προσωπικό. Το 10,5% των επιχειρήσεων με 10 ή περισσότερους υπαλλήλους προσέλαβε ή προσπάθησε να προσλάβει εξειδικευμένο προσωπικό σε θέματα ΤΠΕ το 2021. Το 5,7% των επιχειρήσεων αντιμετώπισε δυσκολίες στο να πληρώσει αυτές τις θέσεις κατά το 2021. Σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, η πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού σε θέματα ΤΠΕ (ή οι προσπάθειες πρόσληψης εξειδικευμένου προσωπικού σε θέματα ΤΠΕ) μειώνεται οριακά από 10,9% όλων των επιχειρήσεων το 2018 σε 10,5% το 2021. Περισσότερες από τις μισές από αυτές τις επιχειρήσεις (54,3%) δήλωσαν ότι αντιμετώπισαν δυσκολίες στο να καλύψουν τις κενές θέσεις εξειδικευμένου προσωπικού σε θέματα ΤΠΕ το 2021, σε σύγκριση με 44,0% το 2018. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων που δυσκολεύτηκαν να καλύψουν τις κενές θέσεις εργασίας εξειδικευμένου προσωπικού σε θέματα ΤΠΕ κατά το 2021, δήλωσαν ότι ο κύριος λόγος ήταν η έλλειψη σχετικής εργασιακής πείρας σε συναφή θέση των αιτητών (77,7%), οι αυξημένες μισθολογικές προσδοκίες των αιτητών (74,5%), η έλλειψη σχετικών προσόντων (εκπαίδευση / κατάρτιση) που σχετίζονται με τις ΤΠΕ (69,0%) και το μειωμένο ενδιαφέρον (66,3%)».
ΘΕΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Το 91,2% όλων των επιχειρήσεων δήλωσε ότι χρησιμοποιεί τουλάχιστον ένα μέτρο ασφάλειας ΤΠΕ. Τα πιο κοινά μέτρα που εφαρμόζονται από τις επιχειρήσεις είναι: ταυτοποίηση μέσω ισχυρού κωδικού πρόσβασης σε οποιοδήποτε σύστημα ή λογισμικό ΤΠΕ της επιχείρησης (84,9%), δημιουργία αντιγράφων ασφαλείας δεδομένων σε ξεχωριστή τοποθεσία (συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας αντιγράφων ασφαλείας στο cloud) (73,5%), έλεγχος πρόσβασης δικτύου (διαχείριση δικαιωμάτων χρήστη στο δίκτυο της επιχείρησης – network access control) (70,1%) και σύστημα παρακολούθησης ασφάλειας ΤΠΕ που εντοπίζει ενδεχόμενη ύποπτη δραστηριότητα στα συστήματα ΤΠΕ και ειδοποιεί την επιχείρηση σχετικά, εκτός από αυτόνομο λογισμικό προστασίας από ιούς (55,0%). Το 46,2% των επιχειρήσεων ενημερώνει τους εργαζόμενους για τις υποχρεώσεις τους σχετικά με θέματα που αφορούν την ασφάλεια των ΤΠΕ με τη χρήση εθελοντικής κατάρτισης ή εσωτερικά διαθέσιμων πληροφοριών (π.χ. πληροφορίες διαθέσιμες σε ένα ιδιωτικό δίκτυο (intranet)). Το 19,6% ενημερώνει τους εργαζόμενους με τη χρήση σύμβασης και το 19,2% με υποχρεωτικά μαθήματα κατάρτισης ή παρακολούθηση υποχρεωτικού ενημερωτικού υλικού. Το 31,1% των επιχειρήσεων διαθέτει έγγραφα σχετικά με μέτρα, πρακτικές ή διαδικασίες για την ασφάλεια των ΤΠΕ. Το 21,0% έχει αναθεωρήσει τα έγγραφα της επιχείρησης σχετικά με μέτρα, πρακτικές ή διαδικασίες για την ασφάλεια των ΤΠΕ εντός των τελευταίων 12 μηνών. Το πιο συχνό περιστατικό ασφάλειας που σχετίζεται με τις ΤΠΕ το 2021, ήταν η μη διαθεσιμότητα υπηρεσιών ΤΠΕ λόγω βλάβης εξοπλισμού ή λογισμικού (10,2%). Ακολουθεί η καταστροφή ή αλλοίωση δεδομένων λόγω βλάβης εξοπλισμού ή λογισμικού με 4,9%. Το 17,0% του συνόλου των επιχειρήσεων δήλωσε ότι έχει κάποιο είδος ασφάλισης (ασφάλιση ΤΠΕ) έναντι περιστατικών ασφάλειας ΤΠΕ.