Του Κώστα Μαυρίδη*
Η θεωρία της «αιχμαλωσίας» στα οικονομικά περιγράφει την κατάσταση κατά την οποία οι εποπτικές αρχές, που οφείλουν να καθορίζουν τους κανόνες για διασφάλιση του ευρύτερου δημόσιου συμφέροντος, καθίστανται οι ίδιες «αιχμάλωτες» εκείνων που εποπτεύουν. Αντί να ασκούν την εξουσία και τα εποπτικά τους όπλα υπέρ της κοινωνίας, καταλήγουν «αιχμάλωτες» των συμφερόντων των εποπτευομένων. Φυσικά, η πραγματικότητα δεν είναι τόσο ξεκάθαρη όσο η θεωρία. Η «αιχμαλωσία» δυνατόν να έχει βαθιά ατομικά κίνητρα, όπως η επιδίωξη ατομικής ανέλιξης ή να οφείλεται σε ριζωμένες αντιλήψεις και ιδεοληψίες κ.ά. Για χάριν ενός πιο διεισδυτικού προβληματισμού, παρατίθενται δύο παραδείγματα από την πολιτική αντιμετώπιση της κρίσης.
Πρόσφατα, έγινε αναστολή πληρωμής δόσεων σε δάνεια, από την οποίαν έχουν επωφεληθεί χιλιάδες νοικοκυριά και μικροεπιχειρήσεις, ενώ έχουν αποκλειστεί πολλά άλλα, λόγω καθυστερημένων δόσεων σε δάνειά τους. Αρκετά νοικοκυριά και επιχειρήσεις, που κατάφεραν να καλύψουν μεγάλο μέρος καθυστερημένων δόσεων τα τελευταία χρόνια αλλά έχουν 1-2 καθυστερημένες δόσεις, προ-αποκλείστηκαν από το σχέδιο και οδηγούνται στην συντριβή (το δάνειο γίνεται κόκκινο, χάνονται αυτόματα θέσεις εργασίας, το κράτος χάνει εισπράξεις κ.ά.). Αυτός ο προ-αποκλεισμός παρουσιάστηκε ως απαίτηση της Ευρ. Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Εντούτοις, η ΕΚΤ ενημέρωσε τις τράπεζες (και Κεντρικές Τράπεζες των κρατών-μελών) για το νέο πλαίσιο «πρωτοφανούς ευελιξίας» στην εποπτεία λόγω του κορωνοϊού, χωρίς τον όρο του προ-αποκλεισμού που εφαρμόστηκε στην Κύπρο με απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας και του Υπ. Οικονομικών. Ενώ λοιπόν μια τράπεζα συνέχιζε την χρηματοδότηση στον χρεώστη βάσει της προοπτικής βιωσιμότητας, επήλθε ο αποκλεισμός, χωρίς καν την δυνατότητα στους χρεώστες να πληρώσουν τις καθυστερημένες δόσεις τους, για να ενταχθούν στο σχέδιο αναστολής δόσεων! ‘Όταν όμως θα συσσωρεύονται ζημιές στις τράπεζες και ανεργία στην κοινωνία, θα διερωτώνται τι πήγε στραβά. Το παρήγορο είναι που υπάρχει ακόμη δυνατότητα επανόρθωσης.
Η απευθείας στήριξη του κράτους προς εργαζόμενους (όπως σωστά ενεργεί το Υπ. Εργασίας) πρέπει να διευρυνθεί προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά, αποφεύγοντας ενδιάμεσους, όπως τα τραπεζικά ιδρύματα. Η κρατική εγγύηση για περαιτέρω δανεισμό, στην υπερδανεισμένη κυπριακή οικονομία, χωρίς ξεκάθαρους όρους υπέρ της κοινωνίας, δημιουργεί στρεβλώσεις και πρόσθετους κινδύνους. Επιπλέον, η εναντίωση στην απευθείας στήριξη φανερώνει ιδεολογική «αιχμαλωσία». Το ίδρυμα «Bruegel», που εδρεύει στις Βρυξέλλες και αναγνωρίστηκε το 2019 ως κορυφαίο στον κόσμο για την συμβολή του στην διαμόρφωση οικονομικής πολιτικής (από το Πανεπιστήμιο Pennsylvania, ΗΠΑ), εμμένει στην απευθείας στήριξη της πραγματικής οικονομίας π.χ. συστηματική επένδυση στο σύστημα υγείας, άμεση ρευστότητα/πιστώσεις/επιδότηση σε εργαζόμενους και επιχειρήσεις, μείωση των εισφορών στις κοινωνικές ασφαλίσεις από εργοδότες που διατηρούν εργασίες, φορολογικές πιστώσεις στις επιχειρήσεις για τις ζημιές τους κ.ά. Άμεσα, απευθείας και στοχευμένα.
*Ο Κώστας Μαυρίδης είναι Ευρωβουλευτής ΔΗΚΟ (S&D)