Του Θωμά Δημόπουλου
Το μεγάλο θέμα της οικονομικής και όχι μόνο επικαιρότητας το τελευταίο χρονικό διάστημα είναι το ρεπορτάζ του δικτύου Al Jazeera με αρκετές ενδείξεις για εμπλοκή πολιτικών σε διευκολύνσεις και ρουσφέτια.
Δεν πρόκειται να εξετάσω τη χρονική στιγμή που βγήκε στη δημοσιότητα το ρεπορτάζ, ούτε τα μονταρισμένα πλάνα, ούτε τις αρκετά ενδιαφέρουσες ατάκες αυτών που στιγματίστηκαν. Αυτό που με απασχολεί, όπως και πολλούς άλλους που εμπλέκονται στον ευρύτερο χώρο των ακινήτων (εκτιμητές, μεσίτες, μηχανικούς, αρχιτέκτονες, επιχειρηματίες ανάπτυξης γης, εταιρείες εμπορίας οικοδομικών υλικών, οικοδόμους και πολλούς άλλους) είναι η επόμενη μέρα. Τα βασικά ερωτήματα που απασχολούν τους περισσότερους από εμάς είναι:
- Τι θα συμβεί με τις εκατοντάδες ή και χιλιάδες μονάδες που είναι διαθέσιμες ή υπό ανέγερση και απευθύνονται στους συγκεκριμένους «επενδυτές»; Πότε και πώς θα απορροφηθούν;
- Οι αναπτύξεις που έχουν μερικώς πωληθεί; Πώς θα ολοκληρωθούν αν δεν υπάρχουν πωλήσεις;
- Τι θα συμβεί με τις αναπτύξεις που ανεγείρονται με χρηματοδότηση από τράπεζα; Πώς θα εξοφληθεί το δάνειο;
- Πώς θα πληρωθούν οι σύμβουλοι, οι μηχανικοί και οι προμηθευτές υλικών αν δεν υπάρχουν πωλήσεις; Οι θέσεις εργασίας; Θα είναι εξασφαλισμένες;
- Θα υπάρξει νέα κρίση στον χρηματοπιστωτικό κλάδο με νέο κύκλο μη εξυπηρετούμενων δανείων; Μπορεί ο κλάδος να αντέξει μια νέα κρίση;
- Πώς θα επηρεαστούν οι αξίες των ακινήτων με τη διακοπή του επενδυτικού προγράμματος; Μήπως ήταν λανθασμένος ο χειρισμός των επιχειρηματιών ανάπτυξης γης, που υπερεκτίμησαν τις δυνατότητες του προγράμματος αυτού;
- Θα αντέξει η οικονομία ένα νέο lockdown;
Δυστυχώς δεν έχω απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα. Είναι απλώς θέματα που με προβληματίζουν ως ακαδημαϊκό, σύμβουλο και επιχειρηματία.
Προσωπικά δεν ήμουν ποτέ υπέρμαχος του συγκεκριμένου είδους ανάπτυξης, ειδικά όταν πρωτοξεκίνησε το πρόγραμμα. Ίσως λόγω της υπεραξίας που προσέδιδε στο ακίνητο το «διαβατήριο». Ίσως επειδή ως εκτιμητής είχα δυσκολίες στο να αποτιμήσω την υπεραξία αυτή. Ίσως απλά επειδή πάντα με προβλημάτιζε το ότι η αγορά κατοικίας πρέπει να είναι προσιτή για τον τοπικό πληθυσμό και οι συγκεκριμένες αναπτύξεις πίεζαν τις αξίες προς τα πάνω γενικότερα. Πιθανότατα και επειδή δεν μπορούσα να δεχτώ τις υπερβολικές προμήθειες και τους πολλούς μεσάζοντες, η προμήθεια των οποίων σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνούσε ακόμη και το κέρδος του επιχειρηματία ανάπτυξης γης που αναλάμβανε το ρίσκο της ανάπτυξης και την κατασκευή. Μέσα μου δεν είχα πειστεί για το όφελος αυτών των αναπτύξεων στην οικονομία γενικότερα και η πεποίθησή μου ήταν πως εξυπηρετούσαν τους λίγους και εκλεκτούς που διαχειρίζονταν τους πελάτες αυτούς.
Στην πορεία όμως η αρχική μου αρνητικότητα άρχισε να υποχωρεί. Σε αυτό συνετέλεσε και η ανάγνωση ενός κειμένου του ιστορικού Ξενοφώντα. Το έργο είναι το «Πόροι ή περί προσόδων».
Συνοπτικά, την εποχή που ο Ξενοφώντας έγραφε το έργο αυτό, ο αθηναϊκός στόλος είχε ηττηθεί στα Έμβατα (μεταξύ Χίου και Ερυθρών) το 355 π.Χ. και ταυτόχρονα ήταν πλέον ορατός ο κίνδυνος από τις επεκτατικές τάσεις του Φιλίππου Β΄ του Βασιλείου της Μακεδονίας στο βόρειο Αιγαίο. Η οικονομική κρίση που αντιμετώπιζαν οι Αθηναίοι τούς ανάγκασε να εγκαταλείψουν τον πόλεμο εναντίον των αποστατών συμμάχων τους της Δεύτερης Αθηναϊκής Συμμαχίας. Τα οικονομικά προβλήματα των Αθηναίων ήταν αρκετά και οι συγκυρίες κάθε άλλο παρά ευνοϊκές.
Ο Ξενοφώντας, λοιπόν, στο έργο του αυτό, συνιστά στους Αθηναίους να στηρίξουν την οικονομική ανόρθωση, αξιοποιώντας τους πόρους που παρέχει η ίδια τους η χώρα. Το πλούσιο υπέδαφος, νέα μεταλλεία αργύρου στο Λαύριο και ώθηση στην εξόρυξη μαρμάρου. Επίσης, υποδεικνύει αξιοποίηση του λιμανιού του Πειραιά με την κατασκευή ναυστάθμου, καταλυμάτων και αγορών.
Η σημαντικότερη όμως εισήγηση ήταν να δοθούν κίνητρα υπέρ των μετοίκων (μέτοικοι ήταν οι αλλοδαποί που είχαν επίσημα άδεια παραμονής στην Αττική, αλλά δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα), έτσι ώστε να αυξηθεί ο αριθμός τους. Εισηγείται ισοτέλεια, δηλαδή καθεστώς φορολογικής ισότητας και κυρίως απαλλαγής από την καταβολή του μετοικίου, που θα παραχωρείτο σε μετοίκους οι οποίοι είχαν προσφέρει κάποια ιδιαίτερη υπηρεσία στην πόλη.
Με άλλα λόγια, εισηγείται την προσφορά μιας μορφής «αρχαίου διαβατηρίου» σε διακεκριμένους μετοίκους, προκειμένου να ανορθώσει την ταλαιπωρημένη οικονομία των Αθηνών. Κάτι αντίστοιχο λοιπόν έκαναν και οι μικρές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είχαν πληγεί από την πρόσφατη κρίση και ήθελαν να ενισχύσουν τις ταλαιπωρημένες οικονομίες τους.
Και ενώ λοιπόν ο Ξενοφώντας με βοήθησε να αποδαιμονοποιήσω το επενδυτικό πρόγραμμα, ήρθαν οι δαιμόνιοι ρεπόρτερ του Al Jazeera και οι δικοί μας εσωτερικοί δαίμονες του εύκολου και ευκαιριακού κέρδους και το πρόγραμμα τερματίζεται μέχρι νεωτέρας. Και τώρα ανησυχούμε.
Εν κατακλείδι, δεν θα πρέπει να αφορίζουμε και να θεωρούμε υπεύθυνο το πρόγραμμα, όπως και άλλα φορολογικά κίνητρα σε κατοίκους εξωτερικού, επειδή δεν μπορούμε εμείς οι ίδιοι να τα διαχειριστούμε όπως θα έπρεπε. Η βάση είναι πως γίνονται για να βοηθηθούμε. Το αν θα πετύχουμε σε βάθος χρόνου εξαρτάται από εμάς και τη νοοτροπία μας. Απαιτείται χρόνος, παιδεία και να εμπεδωθεί στη σκέψη μας ότι δεν ζούμε μόνο για το αύριο. Θα πρέπει να διαχειριστούμε τους ξένους όχι ευκαιριακά και με οπορτουνισμό, αλλά χτίζοντας μια σχέση μακροχρόνια, με καλές προοπτικές και σε υγιή βάση.