του Ανδρέα Γιασεμίδη*
Ψυχαγωγία, μάθηση, θεραπεία, ευκαιρίες, ανάπτυξη, επιχειρηματικότητα, ο τουρισμός τα προσφέρει όλα! Η τουριστική βιομηχανία (τουρισμός) αποτελεί έναν ιδιαίτερο και πάρα πολύ σημαντικό τομέα για κάθε χώρα, καθώς έχει πολύπλευρη συνεισφορά στην οικονομία. Είναι ένας από τους κύριους τομείς απασχόλησης σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και ένας από τους μεγαλύτερους παγκόσμιους παραγωγούς όσον αφορά το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν στο οποίο συμβάλλει. Στην ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας, σε χώρες του μεγέθους της Κύπρου, σημαντικό ρόλο έχουν οι ξένες επενδύσεις, που σε μεγάλο βαθμό υλοποιούνται μέσω των επενδυτικών ταμείων.
Τα τελευταία δύο χρόνια, η πανδημία COVID-19 έχει πλήξει σχεδόν όλους τους τομείς της οικονομίας σε κάθε χώρα. Συγκεκριμένα, όμως, η τουριστική βιομηχανία έχει πληγεί σε πολύ μεγάλο βαθμό, κυρίως λόγω της σημαντικής μείωσης των ταξιδιών.
Η τουριστική οικονομική δραστηριότητα στην Κύπρο συρρικνώθηκε απότομα το πρώτο εξάμηνο του 2020, λόγω της πανδημίας, και συνεχίζει να κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα μέχρι και σήμερα. Ο σημαντικός, για τη χώρα μας, τουριστικός τομέας έχει επιβραδυνθεί και συρρικνωθεί. Σωσίβιο αποτελεί η εγχώρια ζήτηση, η οποία επιδεικνύει ανθεκτικότητα.
Πιο συγκεκριμένα, για το 2020, οι αφίξεις τουριστών μεταξύ Ιανουαρίου και Σεπτεμβρίου μειώθηκαν κατά περίπου 85%, ενώ τα έσοδα μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου ήταν σχεδόν 90% χαμηλότερα. Οι αφίξεις τουριστών από το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Ρωσία (οι κύριες τουριστικές αγορές της Κύπρου) έπεσαν, καθώς ορισμένοι περιορισμοί για τα ταξίδια στην Κύπρο παρέμειναν, και μάλιστα για όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού. Η ανάκαμψη του τομέα στο επίπεδο που ήταν πριν από την κρίση αναμένεται να διαρκέσει περισσότερο από τον προβλεπόμενο ορίζοντα.
Προοπτική
Ο τουρισμός, ως ένας από τους πιο πολλά υποσχόμενους μοχλούς ανάπτυξης για την παγκόσμια οικονομία, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο τόσο στην οικονομική ανάκαμψη όσο και στην προώθηση της μετάβασης σε μια πράσινη και πιο βιώσιμη οικονομία. Αυτό αποτελεί και έναν πολύ σημαντικό λόγο για τον οποίο η προώθηση και η κατεύθυνση επενδύσεων προς την τουριστική βιομηχανία είναι ταυτόχρονα ανάγκη και ευκαιρία.
Ο όρος «αειφόρος τουρισμός» (ή βιώσιμος τουρισμός) αναφέρεται στον τουρισμό που αναπτύσσεται με τρόπο που δεν προκαλεί σοβαρά οικολογικά ή κοινωνικο-πολιτιστικά προβλήματα, διατηρώντας, ακόμη και βελτιώνοντας, τη συνολική ποιότητα του περιβάλλοντος σε τουριστικούς χώρους, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι τουρίστες είναι απόλυτα ικανοποιημένοι και ότι όλα τα επίπεδα της κοινωνίας επωφελούνται από τον τουρισμό.
Προς αυτή την κατεύθυνση, καίριο ρόλο διαδραματίζουν οι επενδύσεις και η χρηματοδότηση. Οι δυνατότητες για μετάβαση σε μια πιο βιώσιμη και πράσινη τουριστική βιομηχανία είναι ευρείας κλίμακας. Περιλαμβάνουν δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις σε επιλογές μεταφοράς χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και την κατασκευή αποδοτικών πόρων τουριστικής υποδομής, αλλά και πρωτοβουλίες για την υποστήριξη της καινοτομίας, την προώθηση της υιοθέτησης υπεύθυνων επιχειρηματικών πρακτικών και την ενθάρρυνση της ενσωμάτωσης τουριστικών επιχειρήσεων σε πράσινες και φιλικές προς το περιβάλλον επιχειρήσεις, καθώς και βιώσιμου τουρισμού.
Επενδύσεις στην τουριστική βιομηχανία
Οι επενδυτικές ευκαιρίες για την υποστήριξη της πράσινης καινοτομίας στον τουρισμό έχουν διάφορες εφαρμογές, κάποιες από τις οποίες είναι οι ακόλουθες:
- Ενεργειακά αποδοτική μετάβαση: Στον τομέα των καταλυμάτων υπάρχει μεγάλο περιθώριο για επενδύσεις σε πράσινες επιδόσεις, συμπεριλαμβανομένων των βελτιώσεων στα συστήματα ψύξης, τηλεόρασης, κλιματισμού, θέρμανσης και πλυντηρίου.
- Διαχείριση αποβλήτων: Υπάρχουν πολλές διαστάσεις στις οποίες η βελτίωση της διαχείρισης αποβλήτων μπορεί να αυξήσει τη βιωσιμότητα του τουρισμού, τη βελτίωση της αποδοτικότητας των πόρων, την ενίσχυση της ελκυστικότητας των προορισμών και τη δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης.
- Πολιτιστική κληρονομιά: Επενδύσεις που διατηρούν την πολιτιστική κληρονομιά, ενώ προσφέρουν ευκαιρίες για συνέχιση, αναζωογόνηση ή ενίσχυση των παραδόσεων, βελτιώνουν την τουριστική προσφορά και συμβάλλουν στην κατανομή των οφελών του τουρισμού στον τοπικό πληθυσμό.
Παράπλευρα πλεονεκτήματα
Ο τουρισμός έχει αναδειχθεί ως σημαντικό μέσο για την αειφόρο ανάπτυξη και παρόλο που οι παγκόσμιες ροές απευθείας ξένων επενδύσεων στον τουρισμό είναι μικρές μέχρι στιγμής, οι δυνατότητές τους δεν πρέπει να αγνοούνται. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της τουριστικής βιομηχανίας είναι ότι αποτελεί μια υψηλής έντασης εργασία. Δηλαδή, ένα επίπεδο εσόδων ή επενδύσεων κεφαλαίου δημιουργεί πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας στον τουρισμό από ό,τι το ίδιο επίπεδο εσόδων ή επενδύσεων σε πολλούς άλλους τομείς της οικονομίας. Ο τουρισμός είναι επίσης μια σημαντική πηγή διαπεριφερειακών και διεθνών ταμειακών ροών.
Ο τουρισμός περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, όπως μεταφορές, διαμονή και τροφοδοσία, ταξιδιωτικές επιχειρήσεις και επιχειρήσεις ταξιδιωτικών πρακτορείων, ξεναγήσεις, πώληση αναμνηστικών και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Η τουριστική βιομηχανία οδηγεί επίσης την ανάπτυξη, προσελκύοντας άλλους τομείς, όπως οι κατασκευές, οι υποδομές, οι τέχνες και οι βιοτεχνίες, η γεωργία, οι υπηρεσίες, οι μεταφορές και η μεταποίηση. Ένας επιτυχημένος τουριστικός προορισμός μπορεί επίσης να προσελκύσει άλλους κλάδους που αναγνωρίζουν τα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν από μια μεγάλη εισροή καταναλωτών. Επιπλέον, ο τουρισμός δημιουργεί ένα ευρύ φάσμα ευκαιριών εργασίας, από ανειδίκευτους έως πολύ ειδικευμένους επαγγελματίες, τόσο μέσω της άμεσης απασχόλησης σε τουριστικές εγκαταστάσεις όσο και της έμμεσης απασχόλησης.
Συνοπτικά, η ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας έχει τα ακόλουθα πλεονεκτήματα:
- Αυξημένο εισόδημα / βελτιωμένο βιοτικό επίπεδο
- Ευκαιρίες εργασίας
- Βελτιωμένες υποδομές και τουριστικές εγκαταστάσεις
- Αυξημένα φορολογικά έσοδα
- Ενισχυμένη ευαισθητοποίηση και περισσότερους πόρους για τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά
- Παροχή κεφαλαίων
- Μεταφορά εμπειρογνωμοσύνης και διαχειριστικών δεξιοτήτων
- Συνέργειες αγοράς
Χρήση κυπριακών επενδυτικών ταμείων
Για την υποστήριξη της ανάκαμψης της τουριστικής βιομηχανίας στην Κύπρο, τα κυπριακά επενδυτικά ταμεία μπορούν να αποτελέσουν καταλύτη, καθώς προσφέρουν πρόσβαση σε διεθνή κεφάλαια (απαραίτητα για την υλοποίηση μεγάλων έργων) και παράλληλα μπορούν να παρέχουν στους επενδυτές ελκυστικά προνόμια.
Με γνώμονα την περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού και κατ’ επέκταση την περαιτέρω ανάπτυξη της οικονομίας μας, μπορούμε ως χώρα να εξετάσουμε τα εξής μέτρα:
- Δημιουργία επενδυτικών ταμείων που να στοχεύουν στην υλοποίηση μικρών τουριστικών έργων. Με αυτόν τον τρόπο, καλύπτεται το κενό μεταξύ επενδυτών οι οποίοι θέλουν να ρευστοποιούν τις επενδύσεις τους γρηγορότερα, και του χρόνου που χρειάζεται για την υλοποίηση ενός μεγάλου έργου.
- Δημιουργία κινήτρων για την προώθηση επενδυτικών ταμείων που συγκεντρώνουν, ή συμπεριλαμβάνουν, πράσινες τουριστικές επενδύσεις στο χαρτοφυλάκιό τους.
- Κίνητρα φθηνότερης χρηματοδότησης και χαμηλότερης φορολογίας για επενδυτικά ταμεία τα οποία στοχεύουν, ή συμπεριλαμβάνουν, υποδομές φιλικές προς το περιβάλλον και βιώσιμης ανάπτυξης.
- Αναγκαίες τροποποιήσεις νομοθεσιών που να περιλαμβάνουν αυτές τις προτάσεις.
- Αναθεώρηση πολιτικών για το κλίμα, όπως, για παράδειγμα, ακανόνιστων, υπερβολικά άκαμπτων ή παρωχημένων ρυθμίσεων που δημιουργούν εμπόδια στην είσοδο καινοτόμων εταιρειών που θέλουν να εισαγάγουν νέα, βιώσιμα τουριστικά προϊόντα, διαδικασίες ή οργανωτικά μοντέλα (πράσινη καινοτομία).
- Αναθεώρηση πολιτικών για την ανάπτυξη βιώσιμου και καινοτόμου τουρισμού. Τέτοιες νομοθεσίες μπορούν να αποτελέσουν κίνητρο προσέλκυσης επενδύσεων.
- Περαιτέρω κίνητρα για καινοτόμες εταιρείες και επενδυτικά σχέδια που επενδύουν σε καινοτόμες εταιρείες.
Είναι λοιπόν αδήριτη η ανάγκη να εξετάσουμε τη στροφή προς τις επενδυτικές και χρηματοδοτικές πρακτικές που υποστηρίζουν τον αειφόρο τουρισμό. Σημαντικοί πυλώνες είναι η διερεύνηση των πολιτικών θεσμών και μέσων για πράσινη χρηματοδότηση και επενδύσεις που σχετίζονται με τον τομέα, καθώς και η σύνδεση αυτών των επενδύσεων με τα κυπριακά επενδυτικά ταμεία. Μέσω των επενδυτικών ταμείων, οι επενδυτές, καθώς και η χώρα μας, μπορούν να επωφεληθούν μιας σφαιρικής ανάπτυξης της τουριστικής βιομηχανίας, καθώς το κάθε ταμείο μπορεί να επενδύσει σε όλο το φάσμα των τουριστικών υπηρεσιών. Για παράδειγμα, μπορεί να επενδύσει σε μια καινοτόμο πλατφόρμα παροχών ταξιδιών, σε μια ξενοδοχειακή μονάδα, καθώς και σε μια εταιρεία που να ειδικεύεται στην πράσινη ανάπτυξη (μεταμόρφωση) υφιστάμενων ξενοδοχειακών μονάδων, επιτυγχάνοντας έτσι μια σφαιρική ανάπτυξη και πολύπλευρη πηγή εσόδων. Ας μην ξεχνάμε ότι τα επενδυτικά ταμεία αποτελούν μια αποδεδειγμένη λύση στην προσέλκυση υγιών ξένων επενδύσεων στη χώρα μας.
*Υπεύθυνου Συνέταιρου Υπηρεσιών Επενδυτικών Ταμείων PwC, Προέδρου του Κυπριακού Οργανισμού Επενδυτικών Ταμείων (CIFA) και Προέδρου του Κυπρο-Ινδικού Συνδέσμου