Του Μιχάλη Χατζηπαναγιώτου*
Αν κάτι χαρακτήρισε την προηγούμενη χρονιά, αυτό ήταν οι απρόσμενες -και δυσάρεστες- εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Πριν ξεπεράσουμε πλήρως την πανδημία, η έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η αύξηση του πληθωρισμού και η εκτόξευση του κόστους ενέργειας, μεταφορών και πρώτων υλών, αποτέλεσαν τη νέα κανονικότητα. Μεγάλες οικονομίες πέρασαν ήδη σε περίοδο ύφεσης πριν το κλείσιμο του έτους, ενώ άλλες εισέρχονται στο 2023 με αναπόφευκτη αυτή την εξέλιξη.
Σε αυτό το διεθνές περιβάλλον, που είναι γεμάτο προκλήσεις, η Κύπρος ασφαλώς δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη. Ωστόσο υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι οι οικονομικές επιδόσεις της χώρας θα επιβεβαιώσουν περισσότερο τις αισιόδοξες, παρά τις απαισιόδοξες προβλέψεις. Η χώρα μας άλλωστε, λόγω του μικρού της μεγέθους, αλλά και των χαρακτηριστικών της οικονομίας της, έχει αποδείξει ότι είναι ευέλικτη και μπορεί να προσαρμόζεται στις αντιξοότητες. Η ικανότητά της αυτή αποδείχθηκε όχι μόνο την περίοδο 2019-2022 αλλά και νωρίτερα με την τραπεζική κρίση. Δεν είναι σύνηθες στην παγκόσμια ιστορία, μία χώρα που υφίσταται θεμελιώδεις ανακατατάξεις, όπως συνέβη το 2013, να πετυχαίνει σε λίγα μόλις χρόνια την υπέρβαση των δυσκολιών. Αυτό δείχνει τις δυνατότητες της χώρας, των επιχειρήσεων και γενικά των Κυπρίων.
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΝΑ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Καθοριστικό ρόλο στο πόσο εύκολα η Κύπρος θα αντεπεξέλθει των δύσκολων αυτών συνθηκών, έχει το κράτος. Οι σχεδιασμοί του πρέπει να σταθμίζουν τα αντικειμενικά δεδομένα και τις επιπτώσεις που αυτά προκαλούν στην οικονομία και την κοινωνία.
Βασικά χαρακτηριστικά της περιόδου είναι η μεγάλη αύξηση του επιπέδου του πληθωρισμού και η απότομη άνοδος των επιτοκίων, ως ένα ουσιαστικό εργαλείο για τη συγκράτησή του. Το πρώτο φαινόμενο, που ήδη από το δεύτερο τρίμηνο του 2022 έγινε αντιληπτό στο σύνολο της κοινωνίας, έχει επηρεάσει σημαντικά και αρκετά νωρίτερα τον Κλάδο των Αναπτύξεων. Οι τιμές βασικών οικοδομικών υλικών πολλαπλασιάστηκαν τη διετία 2020-2022, ως συνέπεια των αναταραχών της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Το δεύτερο σκέλος, εκείνο της απότομης αύξησης των επιτοκίων, που γίνεται για να μειωθεί ο πληθωρισμός, αναπόφευκτα θα έχει συνέπεια στην ανάπτυξη της οικονομίας. Το στοίχημα είναι το κατά πόσο αυτή η συνέπεια θα έχει τη μορφή διόρθωσης ή θα δημιουργήσει συνθήκες που θα επιβαρύνουν σημαντικά την οικονομία και τους πολίτες.
Σε αυτές τις συνθήκες, ο ρόλος του κράτους θα είναι καθοριστικός για την αξιοποίηση των αναπτυξιακών προοπτικών της χώρας, έχοντας ως εργαλεία τους τομείς στους οποίους η Κύπρος παρουσιάζει συγκριτικά πλεονεκτήματα. Μεταξύ αυτών, ο Κλάδος των Αναπτύξεων ξεχωρίζει, όχι μόνο διότι προσελκύει Άμεσες Ξένες Επενδύσεις που η χώρα χρειάζεται, αλλά και επειδή η απόκτηση κατοικίας αποτελούσε διαχρονικά προτεραιότητα των Κυπρίων. Επαφίεται επομένως στο κράτος, μέσα από τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου αλλά και τον σχεδιασμό συγκεκριμένων προγραμμάτων και την παροχή κινήτρων, να διασφαλίσει τη συνέχιση της ανάπτυξης για έναν Τομέα της Οικονομίας που απασχολεί πέραν των 35.000 επαγγελματιών.
ΠΩΣ ΘΑ ΛΥΘΕΙ ΤΟ ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ;
Όπως προκύπτει από τα στατιστικά στοιχεία για το 2022, υπήρξε μείωση του αριθμού των οικοδομικών αδειών. Η εξέλιξη αυτή μπορεί να θεωρηθεί εύλογη, αν αναλογιστούμε τις συνθήκες που επικράτησαν πέρσι. Αν θέλουμε να ακριβολογούμε, η τάση αυτή δεν αναμένεται να αντιστραφεί για όσο διάστημα ο πληθωρισμός και τα επιτόκια παραμένουν υψηλά και το κράτος, πλην μεμονωμένων περιπτώσεων, δεν εφαρμόζει μία συνεκτική στεγαστική πολιτική κινήτρων.
Η πιθανή συνέχιση της μείωσης των νέων κατασκευών δεν πρέπει να θεωρείται πρόβλημα που δεν αγγίζει την κοινωνία και αφορά μόνο όσους ασχολούνται επαγγελματικά με τον κλάδο. Μία από τις βασικότερες επιπτώσεις, είναι η διατήρηση των ενοικίων σε υψηλά επίπεδα, λόγω της μειωμένης διαθεσιμότητας οικιστικών μονάδων και αυξημένης παράλληλα ζήτησης. Σε αυτές τις συνθήκες τα νοικοκυριά υποχρεώνονται να διαθέτουν σημαντικό μέρος του μηνιαίου εισοδήματός τους για σκοπούς στέγασης. Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, απευθυνόμενη στο Eurogroup έχει περιγράψει αυτό το πανευρωπαϊκό πρόβλημα, που δεν αναμένεται να λυθεί, παρά μόνο όταν αυξηθεί ο διαθέσιμος αριθμός ακινήτων.
Ως Παγκύπριος Σύνδεσμος Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών έχουμε επανειλημμένα αναφερθεί σε κρατικές παρεμβάσεις που θα λειτουργούσαν βοηθητικά στην αντιμετώπιση του θέματος και κατά συνέπεια στην τόνωση της κατασκευαστικής βιομηχανίας. Στόχος δεν μπορεί να είναι άλλος, παρά η αύξηση των διαθέσιμων οικιστικών μονάδων. Ο περιορισμός της φορολόγησης της κατοικίας, η χορήγηση χαμηλότοκων ή επιδοτούμενων εν μέρει από το κράτος στεγαστικών δανείων, η πολλαπλή ενίσχυση αγοραστών που επιλέγουν «πράσινες κατοικίες» αποτελούν ορισμένες μόνο από τις Δράσεις που βοηθούσαν στην επίτευξή του.
Ήδη υπάρχει το θετικό παράδειγμα της επιδότησης μέρους του επιτοκίου για αγορά πρώτης κατοικίας. Ένα πρόγραμμα που χωρίς σοβαρό δημοσιονομικό κόστος, στήριξε τους ανθρώπους που επιθυμούσαν να αποκτήσουν το πρώτο τους σπίτι. Ελπίζω ότι αυτή η θετική εμπειρία θα αποτελέσει πρότυπο και για ανάλογες ενέργειες στο νέο έτος.
«ΠΡΑΣΙΝΟ» ΤΟ 2023
Αναφερόμενος στα χαρακτηριστικά του νέου έτους, δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ στα ζητήματα βιωσιμότητας. Η οικολογική στροφή της τελευταίας δεκαετίας, επιταχύνεται με εντυπωσιακούς ρυθμούς και καλύπτει ολόκληρο το φάσμα της οικονομίας. Το ίδιο ασφαλώς συμβαίνει και στον Κλάδο των Αναπτύξεων.
Βιοκλιματικές κατοικίες, καινοτόμα υλικά και αυτοπαραγωγή ενέργειας αποκεντρωμένα σε κάθε κατοικία, μέσω ανανεώσιμων πηγών, αποτελούν πλέον σημαντικές παραμέτρους που εξετάζουν οι αγοραστές. Αυτή η «πράσινη στροφή» επιταχύνθηκε και αναμένεται να συνεχίσει με μεγαλύτερη ταχύτητα, επηρεαζόμενη ασφαλώς και από τις εξελίξεις στα ενεργειακά. Ένα «πράσινο» σπίτι, εξάλλου, δεν είναι μόνο φιλικό για το περιβάλλον αλλά και ενεργειακά -άρα οικονομικά- αποδοτικό, απαιτώντας σημαντικά μικρότερη δαπάνη για θέρμανση και ψύξη.
Η Κύπρος άλλωστε, όπως κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε., είναι δεσμευμένη στους Στόχους «Fit for 55». Καθότι όμως τα αναγκαία μέτρα για την επίτευξη των Στόχων καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο, ως χώρα έχουμε πολλά να κάνουμε εντός του 2023 προκειμένου να πετύχουμε τις επιδόσεις που χρειάζονται.
Εκτιμώ επομένως ότι το έτος που ξεκίνησε θα χαρακτηριστεί από μία διπλή προσπάθεια για την Κύπρο. Από τη μία, προτεραιότητα θα είναι η διατήρηση κατά το δυνατό υψηλού ρυθμού ανάπτυξης και χαμηλού ποσοστού ανεργίας, ως στοιχείων αναγκαίων για την ευημερία της χώρας. Από την άλλη, ο εκσυγχρονισμός του νομικού πλαισίου και του τρόπου λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης, θα είναι κομβικά στοιχεία για τη διασφάλιση της πορείας της χώρας τα επόμενα έτη. Αισιοδοξώ ότι ως χώρα θα τα καταφέρουμε και στους δύο αυτούς άξονες.
Διαβάστε επίσης: Θωμάς Δημόπουλος: Η προσιτή στέγη για τους Κύπριους πρέπει να είναι προτεραιότητα
*Προέδρου του Παγκύπριου Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης & Οικοδομών