Του Κωνσταντίνου Κωνσταντή*
Το 2022 ήταν μια ιδιαίτερη χρονιά για την Κύπρο αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο αφού σημαδεύτηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ήταν επίσης ουσιαστικά η χρονιά κατά την οποία έχουν ανά το παγκόσμιο αρθεί τα περιοριστικά μέτρα τα οποία λήφθηκαν λόγω της πανδημίας COVID-19. Φαίνεται ότι η πανδημία έχει κλείσει τον κύκλο της, αν και οι αναταράξεις που προκάλεσε στην παγκόσμια οικονομία είναι ακόμη μαζί μας.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑΣΙΜΟΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ
Όσον αφορά τα κυριότερα προβλήματα/προκλήσεις που θα κληθεί να διαχειριστεί η νέα κυβέρνηση, κορυφαίο ζήτημα είναι η αντιμετώπιση του στασιμοπληθωρισμού (υψηλού πληθωρισμού και εύθραυστης ανάπτυξης) ως απότοκο της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία. Αυτό σε συνδυασμό με την αύξηση των επιτοκίων θα πιέσει πολύ τα νοικοκυριά και το δημόσιο. Για το 2022 η κυπριακή οικονομία έδειξε ανθεκτικότητα, αλλά το 2023 οι πιέσεις θα ενταθούν. Συνεπώς απαιτείται η συνέχιση της προσπάθειας εκσυγχρονισμού του κράτους, απλοποίησης και Ψηφιοποίησης των διαδικασιών ακολουθώντας την αρχή του Leonardo da Vinci «Simplicity is the ultimate sophistication». Η συνταγή είναι απλή: απλοποίηση, έξυπνες ρυθμίσεις και πολιτική βούληση για αποτελεσματική επιβολή. Απαραίτητα συστατικά είναι η ύπαρξη οράματος, η Ψηφιοποίηση και η μάχη για αλλαγή κουλτούρας και νοοτροπιών. Επίσης δεν θα πρέπει να κάνουμε εκπτώσεις σε μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς και στόχους προς όφελος του κοινού καλού, χάριν μικροπολιτικών και βραχυπρόθεσμων επιδιώξεων.
Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Το δεύτερο αφορά τις τιμές της ενέργειας και ειδικότερα του ηλεκτρισμού και την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Σ’ αυτόν τον τομέα ως ΕΤΕΚ έχουμε εισηγηθεί δέσμη προτάσεων όπως: Κύμα ανακαινίσεων με πρωταγωνίστριες τις τράπεζες, ενεργειακές κοινότητες και αξιοποίηση του ήλιου και των ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) με τρόπο που να επωφελείται το σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο ορισμένοι επιχειρηματίες. Το ΕΤΕΚ κατέθεσε επίσης εισηγήσεις για να διαφοροποιηθούν παράμετροι του μοντέλου της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο δημιουργεί τις προϋποθέσεις απροσδόκητων κερδών σε ορισμένους παραγωγούς ΑΠΕ και τους συνδεδεμένους με αυτούς προμηθευτές.
ΠΡΟΣΙΤΗ ΣΤΕΓΗ
Το τρίτο το οποίο σίγουρα θα είναι εξαιρετικής σημασίας ζήτημα της επόμενης διακυβέρνησης είναι το θέμα της προσιτής στέγης. Στον τομέα αυτό τα πράγματα είναι δύσκολα. Μαγικές και εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν αλλά θεωρούμε ότι το κλειδί βρίσκεται σε μια ολιστική προσέγγιση. Στοιχεία της προσέγγισης αυτής αφορούν τη θεσμοθέτηση εργαλείων αλλά και κίνητρων/αντικινήτρων για ενεργοποίηση αδρανούσας/περίκλειστης γης, τις ανακαινίσεις και την ένταξη κενών και εγκαταλειμμένων κτηρίων στην αγορά στέγης. Επίσης αξιολογούνται εναλλακτικοί τρόποι δόμησης και διαφοροποίηση οικοδομικών απαιτήσεων οι οποίες προσθέτουν κόστος, χωρίς να δημιουργούν επιπρόσθετη αξία.
ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ
Τώρα σε ό,τι αφορά ειδικά τον Κλάδο των Κατασκευών και του Τομέα Ανάπτυξης Γης και εκεί ήταν μια ιδιαίτερη και δύσκολη χρονιά το 2022.
Σε ό,τι αφορά τις κατασκευές θα πρέπει να γίνει διαχωρισμός, των δημόσιων έργων και των ιδιωτικών έργων, καθώς δεν υπάρχει ομοιογένεια. Κατά την τρέχουσα χρονιά φαίνεται πως υπάρχουν μεγάλα δημόσια κατασκευαστικά έργα σε φάση κατασκευής. Κυρίως αυτά αφορούν υπεραστικούς ή και μεγάλους αυτοκινητόδρομους/δρόμους. Συγκυριακά υπάρχει και αριθμός μεγάλων δημόσιων οικοδομικών έργων (κτήρια), τα οποία είναι ώριμα εδώ και πολύ καιρό και θα στεγάσουν κρατικές υπηρεσίες ή αφορούν άλλες επείγουσες υποδομές και τα οποία είναι και αυτά σε φάση υλοποίησης.
Να σημειωθεί πως διανύουμε έτος προεδρικών εκλογών, αλλά και ότι αρκετά δημόσια έργα χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο έχει στενά και αυστηρά χρονικά πλαίσια για την υλοποίηση, κάτι που μάλλον σχετίζεται με την τρέχουσα συγκυρία και κατάσταση. Το γεγονός ότι μεγάλο μέρος των αναπτυξιακών δαπανών σε κατασκευαστικά έργα συνεχίζει να αφορά δρόμους είναι κάτι που επίσης πρέπει να προβληματίσει. Για τα ιδιωτικά έργα το σκηνικό είναι κάπως διαφορετικό. Το υψηλό κόστος βασικών οικοδομικών υλικών, η αύξηση της τιμής της ενέργειας και η αύξηση των δανειστικών επιτοκίων έχουν οδηγήσει σε μούδιασμα και μείωση της κατασκευαστικής δραστηριότητας. Απαιτείται προσοχή, καθώς μπορεί η αυξημένη δραστηριότητα σε δημόσια έργα να υποκαθιστά σε όγκο τη μείωση της κατασκευαστικής δραστηριότητας ιδιωτικών έργων, αλλά από πλευράς κατανομής υπάρχει πρόβλημα. Καλώς ή κακώς τα μεγάλα κατασκευαστικά έργα του Δημοσίου υλοποιεί ένας πολύ μικρός αριθμός εργοληπτικών εταιρειών. Συνεπώς επιβάλλεται καλύτερος προγραμματισμός σε σχέση με την προκήρυξη μεγάλων δημόσιων έργων, έτσι ώστε να υπάρχει καλύτερη χρονική κατανομή αλλά και πιο ισορροπημένη κατανομή σε ό,τι αφορά το μέγεθος των έργων. Με αυτό τον τρόπο υπάρχει μεγαλύτερη ανταποδοτικότητα του δημόσιου χρήματος και λιγότερες ανισορροπίες στον κλάδο. Σε ό,τι αφορά τώρα τον Τομέα Ανάπτυξης Γης και πάλι θα πρέπει να γίνει διαχωρισμός. Της ντόπιας αγοράς και της αγοράς που απευθύνεται σε ξένους. Και εδώ παρατηρείται μια ανισορροπία. Η ντόπια αγορά παγκύπρια είναι αρκετά μουδιασμένη, λόγω της οικονομικής αβεβαιότητας, της αύξησης των επιτοκίων και της αύξησης της τιμής κατασκευαστικών υλικών και της ενέργειας. Η αναμενόμενη αλλαγή των κριτηρίων μειωμένου ΦΠΑ για πρώτη κατοικία θα επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση. Από την άλλη σε συγκεκριμένες αστικές περιοχές η ζήτηση που αφορά ικανοποίηση των αναγκών που δημιουργεί η πολιτική του headquartering τόσο σε γραφειακούς χώρους όσο και για ικανοποίηση στεγαστικών αναγκών των στελεχών που θα εγκατασταθούν στη Δημοκρατία έχει αυξήσει την κατασκευαστική δραστηριότητα για τις συγκεκριμένες αυτές αναπτύξεις. Και εδώ απαιτείται προσοχή. Οι ανισορροπίες στον Τομέα Ανάπτυξης Γης δεν είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμες, η όποια ανάπτυξη δεν κατανέμεται δίκαια και τέλος δημιουργούνται παράπλευρα μελλοντικά προβλήματα… όπως η επιδείνωση του προβλήματος της προσιτής στέγης.
Σε σχέση με το μέλλον τώρα. Ο Κλάδος των Κατασκευών θα πρέπει να ενισχύσει τη ανθεκτικότητά του. Οι προκλήσεις της Ψηφιοποίησης, Πράσινης Μετάβασης και Κυκλικής Οικονομίας είναι ακόμη μπροστά του. Σε αυτές προστίθεται και η πρόκληση προσέλκυσης ικανοποιητικού αριθμού καλά καταρτισμένων τεχνιτών / επιστατών / εργοδηγών. Από πλευράς κυβέρνησης πρέπει να ληφθούν μέτρα τα οποία να μειώσουν τις ανισορροπίες του κλάδου. Επίσης σημειώνεται πως η τρέχουσα αυξημένη σε αξία κατασκευαστική δραστηριότητα δημόσιων έργων είναι μάλλον συγκυριακή. Απαιτούνται πιο βιώσιμες και αειφόρες προσεγγίσεις.
Μεταρρυθμίσεις, νομοθετικές πρωτοβουλίες και πολιτικές των οποίων η τελική έκβαση σχετίζεται, θα επηρεάσει το πώς θα είναι τα επόμενα χρόνια ο Κλάδος των Κατασκευών / Τομέας Ανάπτυξης Γης, είναι η εγκαθίδρυση και λειτουργία των επαρχιακών Αρχών Αδειοδότησης και ελέγχου της ανάπτυξης, το στοίχημα της Νέας Πολιτικής Αδειοδότησης και της συνυφασμένης με αυτό ηλεκτρονικής υποβολής και διαχείρισης της διαδικασίας αδειοδότησης (σύστημα ΙΠΠΟΔΑΜΟΣ), το κύμα ενεργειακών ανακαινίσεων, η θεσμοθέτηση της τακτικής επιθεώρησης οικοδομών που θα οδηγήσει σε κουλτούρα προληπτικής συντήρησης και επιδιορθώσεων, το νομοσχέδιο που αφορά τις κοινόκτητες οικοδομές το οποίο επιχειρεί να λύσει υφιστάμενα προβλήματα και στρεβλώσεις, ο ρόλος και η συμβολή των δημόσιων έργων (έμφαση στην ποιότητα, καλύτερος και πιο μακρόπνοος προγραμματισμός, καλύτερη κατανομή χρονικά και σε μεγέθη) και η ανάληψη πρωτοβουλιών που θα επιχειρούν να δώσουν λύσεις στο πρόβλημα της προσιτής στέγης.
Διαβάστε επίσης: Θωμάς Δημόπουλος: Η προσιτή στέγη για τους Κύπριους πρέπει να είναι προτεραιότητα
*Προέδρου του ΕΤΕΚ