ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ Ε. ΓΕΩΡΓΙΟΥ*
H παρούσα έκδοση του περιοδικού συμπίπτει με τις προεδρικές εκλογές για την ανάδειξη του νέου προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο νέος πρόεδρος θα ηγηθεί της χώρας σε μια περίοδο γεμάτη προκλήσεις και ευκαιρίες και θα έχει την ευκαιρία να διαμορφώσει την ημερήσια διάταξη για τα επόμενα 5 ίσως και περισσότερα έτη. Οφείλουμε ως πολίτες να σκεφτούμε σοβαρά και σε βάθος ποια είναι τα επιθυμητά χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχει ο νέος πρόεδρος, ποια είναι τα κρίσιμα θέματα τα οποία θα πρέπει να χειριστεί και ποιος από τους υποψηφίους μπορεί να έχει τις μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας. Στο τέλος της ημέρας θα πρέπει να κάνουμε μια επιλογή και να είμαστε ήσυχοι με τη συνείδησή μας ότι έχουμε κάνει την καλύτερη επιλογή και όχι το «μη χείρον βέλτιστον».
Η θεωρία του Peter Drucker
Αναφορικά με το θέμα των επιθυμητών χαρακτηριστικών θα πρέπει πάντα να έχουμε κατά νουν την άποψη του Peter Drucker (1909 -2005) και να εφαρμόσουμε αυτό τον βασικό κανόνα στην επιλογή του καταλληλότερου υποψηφίου για την Προεδρία τον οποία και να προσλάβουμε με την ψήφο μας να κυβερνήσει τη χώρα. Όταν ψηφίσουμε έναν πρόεδρο μαζί επιλέγουμε μια παράταξη, μια κοινωνικοοικονομική ιδεολογία και μια μεγάλη ομάδα πολιτικών στελεχών με γνωστά χαρακτηριστικά. Αναζητούμε άνθρωπο καλό, έντιμο, έξυπνο, ικανό και δουλευτή. Ο Drucker έδιδε μεγάλη σημασία στην καλοσύνη και εντιμότητα. Αν ο εργαζόμενος δεν είναι καλός και έντιμος άνθρωπος καλύτερα να είναι βλάκας και τεμπέλης, έτσι ώστε να κάνει τη λιγότερη δυνατή ζημιά. Η Κύπρος πλήρωσε μεγάλο τίμημα γιατί στο παρελθόν δεν είχε τόσο έξυπνους, ικανούς, καλούς και έντιμους ηγέτες. Τώρα έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε μια νέα αρχή με τη σωστή επιλογή.
Όσον αφορά τις προκλήσεις αυτές είναι πολλές και κρίσιμες και «Ιδού στάδιον δόξης λαμπρόν» για τον νέο πρόεδρο και την κυβέρνησή του. Τα θέματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το κυπριακό πρόβλημα, την αξιοκρατία και την πάταξη της διαφθοράς, τη στελέχωση της κυβέρνησης, την Οικονομία, την Υγεία, την Παιδεία και την Ενέργεια.
Η στελέχωση της κυβέρνησης και του όλου μηχανισμού διακυβέρνησης είναι κρίσιμος και σημαντικός. Ο προέδρος έχει δύο σημαντικά καθήκοντα και προνόμια (α) να προεδρεύει χωρίς ψήφο του Υπουργικού Συμβουλίου και (β) να διορίζει κυβερνητικούς και κρατικούς αξιωματούχους χωρίς έλεγχο και ισορροπία (check and balances), οι συμβουλές του Peter Drucker θα πρέπει να λειτουργήσουν ως πυξίδα. Στο παρελθόν έχουν γίνει τραγικά αποτυχημένες επιλογές από ανθρώπους που δεν τίμησαν την εμπιστοσύνη του προέδρου. Είναι σημαντικό αυτοί που θα επιλέξει ο νέος πρόεδρος, προσδοκούμε περισσότερες γυναίκες, επιπρόσθετα προς τα πιο πάνω να κατέχουν το αντικείμενο το οποίο θα αναλάβουν. Αν μη τι άλλο γιατί η περίοδος προσαρμογής και η καμπύλη μάθησης θα είναι πιο μικρή και ομαλή.
Το Kυπριακό
Το Κυπριακό βρίσκεται σε ένα τέλμα και λήθαργο για τον οποίο δεν έχει ευθύνη μόνο η τουρκική πλευρά η οποία απαιτεί απροκάλυπτα λύση δύο κρατών και διχοτόμηση ( λύση η οποία κάποια στιγμή προβλημάτισε και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας). Υπάρχει πρόβλημα αξιοπιστίας των δύο πλευρών και στη δική μας πλευρά δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς τι δέον γενέσθαι. Οι τρεις κύριοι υποψήφιοι παρουσιάζονται να υποστηρίζουν λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΚ) αλλά δεν είναι πάντα ξεκάθαρο τι υποστηρίζουν τα κόμματα που τους στηρίζουν. Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η διεθνής κοινότητα έχει κουραστεί με τους παλιμπαιδισμούς και των δύο πλευρών και η μόνη λύση που στηρίζει είναι η μια μορφή λύσης ΔΔΚ όπου η τουρκική πλευρά θα θέλει έντονα συνομοσπονδιακά χαρακτηριστικά και η δική μας τα αντίστοιχα ενοποιητικά. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να συμφωνήσουμε ως προς το τι θέλουμε και πώς θα το πετύχουμε.
Η πάταξη της διαφθοράς
Η αξιοκρατία και η πάταξη της διαφθοράς είναι προβλήματα που ταλανίζουν την Κύπρο τουλάχιστον από την περίοδο της ανεξαρτησίας. Το πρόβλημα δεν είναι τοπικό αλλά αφορά όλες τις χώρες, αναπτυγμένες και μη. Οι αναπτυγμένες χώρες όμως έχουν αναπτύξει νομοθεσίες και διαδικασίες για να εξασκούν έλεγχο και να αποτρέπουν ακόμη και να τιμωρούν παράνομες και ανήθικες πράξεις. Το μέγεθος της χώρας και το γεγονός ότι όλοι γνωρίζονται συντείνει στο πρόβλημα. Είναι επίσης γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια με την εμπέδωση της Δημοκρατίας, τις αλλεπάλληλες κρίσεις και σκάνδαλα (χρηματιστήριο, οικονομική κρίση 2013, χρυσά διαβατήρια) αλλά και την ανάπτυξη της δημοσιογραφίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται να υπάρχει αφενός μια αυξητική τάση στο θέμα αλλά αφετέρου μειωμένη ανοχή εκ μέρους της κοινωνίας και των πολιτών σε φαινόμενα αναξιοκρατίας και διαφθοράς.
Το ζήτημα της Ενέργειας
Ο νέος πρόεδρος και ο/η υπουργός Ενέργειας θα πρέπει να εγκύψουν στα θέματα της ενέργειας, ένα σημαντικό και δύσκολο θέμα με πολλές παραμέτρους. Είναι γνωστό ότι ο Πλανήτης έχει ανάγκη να απεξαρτηθεί από τα ορυκτά καύσιμα με ορίζοντα ως τα μέσα του αιώνα. Η Κύπρος διαθέτει μια σχετικά καλή ποσότητα φυσικού αερίου και ένα σύντομο παράθυρο ευκαιρίας να το αξιοποιήσει. Οι χειρισμοί διαδοχικών κυβερνήσεων στο θέμα δεν εμπνέουν εμπιστοσύνη. Παρατηρείται αναποφασιστικότητα και αναποτελεσματικοί ερασιτεχνικοί χειρισμοί. Το φυσικό αέριο για την Κύπρο αποτελεί στρατηγικό στόχο που δεν μπορεί να αφεθεί στις εμπορικές διαθέσεις των εταιρειών που έχουν αναλάβει την εκμετάλλευση ή και τη δημιουργία υποδομών στην Κύπρο.
Από την άλλη η ΑΗΚ παραμένει σε ένα αβέβαιο, μεταβατικό στάδιο όπου η κυβέρνηση προσπαθεί να περιορίσει το ρόλο της στην παραγωγή και διάθεση ηλεκτρισμού χωρίς να υπάρχει σοβαρή εναλλακτική επιλογή. Ο Οργανισμός συνεχίζει να αξιοποιεί ως κύριο καύσιμο ρυπογόνο πετρέλαιο και απηρχαιωμένους σταθμούς παραγωγής και να πληρώνουμε πρόστιμα στην Ε.Ε.. Το σύστημα ηλεκτροδότησης αδυνατεί να απορροφήσει μεγαλύτερες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, η ΑΗΚ ισχυρίζεται ότι δεν διαθέτει τους πόρους και το προσωπικό να βελτιώσει το σύστημα, δεν της επιτρέπεται η επέκταση της δυναμικότητας με συμβατικές ή εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οριακή παραγωγή ενέργειας, ψηλό κόστος για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, καταπόνηση του περιβάλλοντος και πρόστιμα από εκπομπή ρύπων στην ατμόσφαιρα από την Ε.Ε..
Οι προκλήσεις στο Γενικό Σχέδιο Υγείας
Το ΓεΣΥ αποτελεί μια τεράστια οικονομική κατάκτηση η οποία έχει επιφέρει σημαντική βελτίωση στις παρεχόμενες Υπηρεσίες Υγείας. Το σύστημα αντιμετωπίζει ένα σημαντικό πρόβλημα που έχει να κάνει με την απληστία και το προσωπικό συμφέρον των χρηστών που στην προσπάθειά τους να έχουν το μεγαλύτερο δυνατόν προσωπικό κέρδος θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του ΓεΣΥ. Οι οικονομολόγοι αναφέρονται σε αυτό το πρόβλημα ως την τραγωδία των κοινών (tragedy of the commons) για τη σύγκρουση των ιδιωτικών συμφερόντων και του κοινού καλού στη διεκδίκηση πόρων.
Αν οι χρήστες καταχρώνται το σύστημα με αυξημένες και αχρείαστες ιατρικές πράξεις αυτή η προκλητή ζήτηση μπορεί να εξαντλήσει τους πόρους του Συστήματος έστω και αν υπάρχει η ασφαλιστική δικλείδα του σφαιρικού προϋπολογισμού. Ήδη οι Φαρμακοποιοί έχουν θέσει ενώπιον του ΟΑΥ και του αρμόδιου υπουργείου το πρόβλημα της αυξημένης ζήτησης φαρμάκων για το 2022. Θεωρούν ότι τιμωρούνται χωρίς να έχουν ευθύνη για την αυξημένη ζήτηση φαρμάκων. Αυτό το φαινόμενο αφορά στον ηθικό κίνδυνο (Moral Hazard) για την ηγεσία του ΓεΣΥ.
Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζει ο χώρος της Υγείας αφορά στην επιβίωση των Δημόσιων Νοσηλευτηρίων. Σε αντίθεση με τον ΟΑΥ ο οποίος έχει να διαχειριστεί το βασικό πρόβλημα των οικονομικών αυτό της σπανιότητας των πόρων και το κόστος ευκαιρίας ο ΟΚΥπΥ έχει να διαχειριστεί θέματα που άπτονται της χρηστής και ανταγωνιστικής διοίκησης και διεύθυνσης Δημόσιων Οργανισμών Υγείας σε ένα περιβάλλον ιδιωτικής πρωτοβουλίας και ανοιχτής Οικονομίας. Αν έχει αποδείξει κάτι η Πανδημία είναι ότι τα δημόσια νοσηλευτήρια και εργαζόμενοι σε αυτά είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στα δύσκολα και να σηκώσουν στους ώμους τους το βάρος κρίσεων.
Δυστυχώς, υπάρχουν προβλήματα τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπισθούν ορθολογικά και στη βάση βέλτιστων πρακτικών. Κατ’ αρχήν ο υπουργός Υγείας και το Υπουργείο Υγείας θα πρέπει να σταματήσουν να παρεμβαίνουν στη λειτουργία των δύο οργανισμών που έχουν αναλάβει τη λειτουργία του ΓεΣΥ και των δημόσιων νοσηλευτηρίων. Αν ο υπουργός δεν έχει εμπιστοσύνη στα διοικητικά συμβούλια των δύο Οργανισμών ας τα αντικαταστήσει, ειδάλλως να τα αφήσει να λειτουργήσουν και να αναλάβουν τις ευθύνες τους.
Το δ.σ του ΟΚΥπΥ θα πρέπει να καταρτίσει στρατηγική, να εξεύρει τους αναγκαίους πόρους και να την εφαρμόσει. Προς το παρόν δείχνει ατολμία να λύσει τα προβλήματα, εξακολουθεί να έχει κενές θέσεις σε καίριες θέσεις εργασίας και αδυνατεί να επενδύσει σε προσωπικό και τεχνολογία και αυτά όλα έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη βιωσιμότητά του. Ήδη οι εργαζόμενοι άρχισαν τις κινητοποιήσεις σε ό,τι αφορά εργατικές διαφορές και μεταξύ άλλων τη σύναψη συλλογικής σύμβασης.
Το μείζον ζήτημα της Παιδείας
Η Παιδεία, σε αντιστοιχία με την εκπαίδευση ή τη μόρφωση, αποτελεί ακόμη ένα κρίσιμο θέμα στο οποίο ο επόμενος πρόεδρος της Δημοκρατίας θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα και να αφιερώσει χρόνο και μόχθο, γιατί η Παιδεία αποτελεί επένδυση στον παρόν αλλά πολύ περισσότερο το μέλλον της χώρας. Στην Κύπρο λειτουργούν 10 Πανεπιστήμια και η χώρα έχει ως διακηρυγμένη πολιτική τη δημιουργία κέντρου αριστείας και παροχή ποιοτικών Υπηρεσιών Παιδείας. Δυστυχώς όμως η Παιδεία σε όλες τις βαθμίδες υστερεί σε σύγκριση, με βάση αντικειμενικά κριτήρια, με τους εταίρους μας αλλά και άλλες χώρες με αντίστοιχα μεγέθη και φιλοδοξίες. Ακόμη υπάρχουν προβλήματα διοικητικά, οργανωτικά και συνδικαλιστικής φύσεως που ταλανίζουν τον χώρο.
Στο Πανεπιστήμιο εισέρχονται φοιτητές οι οποίοι στερούνται Παιδείας και μόρφωσης. Δεν έχουν τις βασικές δεξιότητες της επικοινωνίας, της γραφής, της ανάγνωσης και των μαθηματικών, πόσο μάλλον των άλλων επιστημών τις οποίες καλούνται να θεραπεύσουν. Το Πανεπιστήμιο δεν είναι ο φυσικός χώρος διδασκαλίας και μάθησης βασικών δεξιοτήτων αλλά ο χώρος ανάπτυξης επιστημονικών θεμάτων σε ανώτερο και βαθύτερο επίπεδο μέσα από την έρευνα και τη διδασκαλία και θα πρέπει να είναι ανοικτός στους υποψήφιους φοιτητές και φοιτήτριες οι οποίοι έχουν τις δυνατότητες να επωφεληθούν από την Ανώτερη Εκπαίδευση .
Τα προβλήματα της Παιδείας είναι δύσκολα και πολυσύνθετα και δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για συνεχείς πειραματισμούς και αλλαγές. Οι αλλαγές χρειάζονται χρόνο να αποδώσουν καρπούς και στο μεσοδιάστημα δημιουργούνται γνωσιακά κενά τα οποία δεν είναι εύκολο να γεφυρωθούν εκ των υστέρων. Είναι για αυτό που είναι σημαντικό να μελετηθούν τα προβλήματα αλλά και οι βέλτιστες πρακτικές σε διεθνές επίπεδο και να δρομολογηθεί η στρατηγική και οι πρακτικές για μια ολοκληρωμένη Παιδεία σε βάθος μιας γενιάς. Αυτό μπορεί να σημαίνει επιστροφή στη βασική γραφή, ανάγνωση και μαθηματικά στο δημοτικό και επιστροφή στους βασικούς κλάδους των 4 κατευθύνσεων, κλασικές, θετικές, οικονομικές και εμπορικές επιστήμες, καθώς επίσης και ουσιαστική στροφή στην Τεχνική Εκπαίδευση.
Η Παιδεία θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της πολιτείας για ενεργούς, υπεύθυνους πολίτες και ηγέτες, της κοινωνίας για ωφέλιμους ανθρώπους και της Οικονομίας και εργασίας για αποδοτικούς και πολύ περισσότερο αποτελεσματικούς εργαζόμενους. Η αποστολή των εκπαιδευτικών να διαμορφώσουν τη νέα γενεά είναι κρίσιμη, όσο κρίσιμη είναι η αποστολή των λειτουργών Υγείας να βελτιώσουν τη δημόσια Υγεία και να μας διατηρούν όλους υγιείς και χρήσιμους. Σε αυτήν την προσπάθεια δεν υπάρχει χώρος για μικρά, προσωπικά συμφέροντα και επιδιώξεις, παρά μόνο για προσφορά.
Ευκολότερο το έργο σε σχέση με το 2013 αλλά θέλει προσοχή
Ο νέος πρόεδρος αναλαμβάνει μια Οικονομία σε πολύ καλύτερη κατάσταση από αυτήν που παρέλαβε ο απερχόμενος, ο οποίος αντιμετώπισε με σχετική επιτυχία 2 πρωτόγνωρες οικονομικές και όχι μόνο παγκόσμιες κρίσεις. Δυστυχώς όμως μια σειρά από προβλήματα παραμένουν σε εκκρεμότητα και ο νέος πρόεδρος και ο υπουργός του των Οικονομικών θα κληθούν να αντιμετωπίσουν άμεσα και με υπευθυνότητα. Ευτυχώς στο χώρο της Οικονομίας το περιθώριο αλλαγών και πρωτοβουλιών ή εισαγωγή νέων ριζοσπαστικών πολιτικών είναι περιορισμένη όμως είναι πολύ εύκολο να μπει η Οικονομία σε περιπέτειες με άστοχες και ατεκμηρίωτες παροχές, αυξήσεις μισθών και επιδομάτων εκτός προϋπολογισμού και των ορίων της Οικονομίας.
Το στοίχημα της Εργασιακής Ειρήνης
Στις εργατικές σχέσεις, την τελευταία δεκαετία ως απότοκο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, της πανδημίας και της αναστάτωσης στην Οικονομία την οποία επέφερε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έχουν ανατραπεί ισορροπίες εις βάρος των εργαζομένων. Δυστυχώς οι εργοδότες, με την ανοχή της κυβέρνησης, παραγνωρίζοντας το επιτυχημένο μοντέλο της τριμερούς συνεργασίας έχουν επιβάλει εργασιακές συνθήκες που παραπέμπουν σε άλλες εποχές. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις φαίνονται αποφασισμένες να επαναφέρουν την ισορροπία σε μια σειρά από θέματα όπως την κατοχύρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, της αποκατάστασης της ΑΤΑ, της επαναφοράς του δικαιώματος της σύνταξης στα 63 χρόνια χωρίς αναλογιστική αποκοπή 12% και του ορισμού του κατώτατου μισθού σε ωριαία βάση στο όριο του 50 - 55% του ενδιάμεσου εισοδήματος. Αυτή όμως η προσπάθεια θα φέρει σε κίνδυνο την εργατική ειρήνη και την ανάπτυξη της Οικονομίας.
Είναι δύσκολο το έργο του νέου προέδρου της Δημοκρατίας αλλά εξίσου δύσκολος είναι και ο ρόλος μας να επιλέξουμε τον καλύτερο υποψήφιο και όχι κατά ανάγκη το μη χείρον βέλτιστο. Το μέλλον της χώρας και των παιδιών και εγγονών μας εξαρτάται από τις δικές μας πρώτιστα επιλογές την ημέρα των εκλογών ενώπιον της κάλπης…
Διαβάστε επίσης: Ποιο ήταν το μεγαλύτερο ποσοστό αποχής στην ιστορία των Προεδρικών
*Εργάτη Γνώσης