ΤΗΣ ΠΩΛΙΝΑΣ ΑΝΙΦΤΟΥ*
Η Ισλαμική Επανάσταση δεν αποτελεί ένα ξένο σώμα στην ιστορία του Ιράν αλλά εμπλέκει το θρησκευτικό και πολιτικό πρόσημο της αρχαίας Περσίας που από τον 15ο αιώνα απέκτησε και ισλαμικό χαρακτήρα με την καθιέρωση του σηισμού ως της επίσημης θρησκείας στο Ιράν απομακρυνόμενο από τους Σουνίτες- Άραβες Μουσουλμάνους. Η επισημοποίηση του σιησμού στο Ιράν επέδωσε ένα νέο ρόλο στη θρησκεία ως εμπλεκόμενη στα εσωτερικά της διακυβέρνησης αλλά και των οικονομικών. Πλέον οι όποιες επενδύσεις οικονομικού περιεχομένου του Ιράν στο εξωτερικό πρέπει να έχουν ως γνώμονα το εθνικό συμφέρον και να γίνονται με τρόπο ισλαμικά αποδεκτά τηρώντας τους ισλαμικούς νόμους.
Το άρθρο 44 του ιρανικού Συντάγματος επιτρέπει τις ιδιωτικές επενδύσεις στη γεωργία, την κτηνοτροφία, τη βιομηχανία, το εμπόριο και τις υπηρεσίες. Οι αρχές που ενσωματώνονται στο ιρανικό Σύνταγμα εξουσιοδοτούν το κράτος να ελέγχει την οικονομία, αφού η κρατική ιδιοκτησία μεγάλων βιομηχανιών και μέσων μεταφοράς και επικοινωνιών απορρίπτει την έννοια της ανοικτής οικονομίας της αγοράς. Επιπλέον οι ιδιωτικές επενδύσεις αναμένεται να «συμπληρώσουν» τις οικονομικές δραστηριότητες του κράτους και διά τούτο οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες φαίνεται να έχουν υπαχθεί στο κρατικό οικονομικό σχέδιο που απορρέει από τη στρατηγική της εξωτερικής πολιτικής. Ως εκ τούτου το Σύνταγμα απαγορεύει την υπερβολή και τη σπατάλη σε όλα τα σχετικά θέματα στην οικονομία, συμπεριλαμβανομένων και των επενδύσεων επιτρέποντας στο κράτος να παρέμβει στις ιδιωτικές επιχειρηματικές αποφάσεις.
Η επίδραση της θρησκείας στις εξωτερικές επενδύσεις του Ιράν
Η θρησκεία στο Ιράν πάντα συνοδοιπορούσε με την πολιτική αρχή, έτσι ο Δαρείος δήλωνε πως έχει λάβει την αρχηγία της Περσικής Αυτοκρατορίας υπό θείες υποδείξεις, μετέπειτα ο ίδιος ο Ισμαήλ Ι που καθιέρωσε τον σιησμό θεωρούσε τον εαυτό του απόγονο του 8ου Ιμάμη από τη γενιά του προφήτη Μοχάμεντ, ο τελευταίος Σάχης πίστευε πως είχε τη θεία πρόνοια στην άσκηση της βασιλείας του και πως «η μοναρχία είναι δώρο από τον Θεό». Στο πρώτο Σύνταγμα του Ιράν το 1906 στην απαρχή της Συνταγματικής Επανάστασης (1905-1911) ορίστηκε πως ο βασιλιάς, ο θρησκευτικός ηγέτης και ο πρόεδρος του Ιράν θα διοικούν το κράτος υπό τους νόμους του Ισλάμ. Μάλιστα πορείες έλαβαν χώρα εκείνη την εποχή για την επανένταξη της θρησκείας ως της ανώτατης Αρχής για την άσκηση της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Μάλιστα στο άρθρο 2 του Ειδικού Νόμου αναγνωρίστηκε πως η αρχή του ισλάμ διέπει όλους τους πολίτες της «Περσίας» που αποδέχθηκαν το Σύνταγμα του 1906. Ως εκ τούτου ακόμη και κατά την πτώση της Περσικής Αυτοκρατορίας και της μεταμόρφωσης του γεωγραφικού χώρου στο σημερινό Ιράν, οι Ιρανοί δεν ξεπέρασαν το τραύμα της «Μεγάλης Περσικής Αυτοκρατορίας» από το Αφγανιστάν στις ακτές της Μεσογείου, αφού ο Ειδικός Νόμος αναφερόταν σε «πολίτες της Περσίας» που παρόλο που το κράτος ακόμη ονομαζόταν Περσία ουσιαστικά παρέπεμπε στη μεγάλη ιδέα του περσικού χώρου.
Το Ιράν διαχώρισε τον τρόπο άσκησης της εξωτερικής του πολιτικής ανάλογα με τη διττή φύση του: τον περσικό χαρακτήρα του και το Ισλάμ. Έτσι στη Μέση Ανατολή ασκεί την εξωτερική πολιτική σύμφωνα με το Ισλάμ και προσεγγίζει τους σηίτικους πληθυσμούς όπου και τους χρησιμοποιεί σαν οπισθοφυλακή των συμφερόντων του στην περιοχή και στην Κεντρική Ασία ασκεί εξωτερική πολιτική βάσει της περσικής κουλτούρας προσεγγίζοντας τους πρώην πληθυσμούς της Περσικής Αυτοκρατορίας χρησιμοποιώντας τις επενδυτικές του δυνατότητες στα οικονομικά, πολιτικά και πολιτιστικά δρώμενα.
Ο ανταγωνισμός στην Κεντρική Ασία
Το Ιράν μετά την πτώση της ΕΣΣΔ και τη δημιουργία 11 νέων δημοκρατιών στα σύνορα του ζωτικού του χώρου προσπάθησε να επηρεάσει τις χώρες του Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν και Αζερμπαϊτζάν στη μεταλαμπάδευση της Ισλαμικής Επανάστασης αλλά και στον έλεγχο της Κεντρικής Ασίας που ουσιαστικά θα οδηγούσε στον έλεγχο όλων των εμπορικών δρόμων από και προς την Κίνα.
Η δεκαετία του 1990 υπήρξε σημαντική για την Κεντρική Ασία μιας και η πτώση της ΕΣΣΔ μετέφερε μέρος του ανταγωνισμού της Μέσης Ανατολής στην Κεντρική Ασία. Η Σαουδική Αραβία προσπάθησε να κερδίσει τις σουνίτικες νέες δημοκρατίες από την περσική επιρροή του Ιράν. Η Eco Islamic Bank, που υποστηρίζεται από τη Σαουδική Αραβία, διαθέτει περισσότερα από 120 υποκαταστήματα σε όλη την Κιργιζία, η οποία μεταφέρει μηνιαίες πληρωμές σε ντόπιους ιμάμηδες που έχει διορίσει σε σουνίτικα τζαμιά σε όλη την Κεντρική Ασία η Σαουδική Αραβία ώστε το Ιράν να μην προβεί σε μετακινήσεις πληθυσμών και να σηιτικοποιηθεί η περιοχή. Ως αποτέλεσμα, η Σαουδική Αραβία έχει οικοδομήσει σχέσεις με τους θρησκευτικούς καθώς και με πολιτικούς ηγέτες της Κιργιζίας. Το πόσο η Σαουδική Αραβία επένδυσε στην απο-ιρανοποίηση της περιοχής αναφέρεται πως το Αμερικανικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής ξόδεψε περίπου 7 δισεκατομμύρια δολάρια για την προπαγάνδα κατά του κομμουνισμού κατά τα 70 χρόνια της ύπαρξής του, ενώ η Σαουδική Αραβία έχει ξοδέψει 90 δισεκατομμύρια δολάρια για τη διάδοση της ιδεολογίας της σε 20 χρόνια από τη δεκαετία του 1980.
Το άνοιγμα του Ουζμπεκιστάν στον κόσμο, μετά τον θάνατο του μακροχρόνιου προέδρου Ισλάμ Καρίμοφ το 2016 τον οποίο διαδέχτηκε ο μεταρρυθμιστής Shavkat Mirziyoev, έφερε τη Σαουδική Αραβία πιο κοντά στο Ουζμπεκιστάν που μέχρι το 2022 αντιμετώπιζε το Ιράν επιφυλακτικά ως προς τις επενδύσεις του στην Κεντρική Ασία. Η ACWA Power, μια Σαουδική Αραβική εταιρεία ανάπτυξης υπηρεσιών κοινής ωφελείας, υπέγραψε ενεργειακές συμφωνίες αξίας 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων με το Ουζμπεκιστάν, με τη μεσολάβηση του αδελφού του προέδρου της Κιργιζίας Sooronbay Jeenbekov, ο οποίος και υπηρέτησε ως πρεσβευτής στη Σαουδική Αραβία. Το δε Ουζμπεκιστάν μόλις το 2022 μετά από έντονες διπλωματικές παραστάσεις της Κίνας ήρε το βέτο του για την ένταξη του Ιράν στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σανγκάης (SCO) και μάλιστα προς εξομάλυνση των σχέσεων με το Ιράν τον ίδιο χρόνο τον Σεπτέμβριο 2022 υπέγραψε μετά από αρκετά χρόνια 17 εμπορικές συμφωνίες. Ο Ιρανός πρόεδρος κ. Ραΐσι δήλωσε χαρακτηριστικά ότι ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δύο πλευρών μπορεί να αυξηθεί 3 έως 4 φορές από τα σημερινά 500 εκατομμύρια δολάρια σε πρώτο στάδιο, προσθέτοντας ότι «το Ιράν έχει σημαντικές δυνατότητες να προσφέρει στην εμπορική και τεχνική-μηχανική συνεργασία με το Ουζμπεκιστάν».
Το Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν ήταν οι πρώτες χώρες που με την ανεξαρτησία τους το 1992 αναγνώρισαν το Ισραήλ και μάλιστα άνοιξαν πρεσβεία στη χώρα, παρόλο που προσπάθησαν να κρατήσουν δεσμούς με την παλαιστινιακή Αρχή. Το Ιράν ανέλαβε να εμπλακεί στις χώρες που ιστορικά κατείχε και το Ισραήλ υπό τις υποδείξεις των ΗΠΑ ανέλαβε να αποκτήσει επαφές με τους εβραϊκούς πληθυσμούς της ΕΣΣΔ. Έτσι μέσω του Ισραήλ οι ΗΠΑ να μπορέσουν να ελέγξουν το νότιο υπογάστριο της Ρωσίας και να απορροφήσουν πολιτικά και εμπορικά μέρος της επιρροής της Ρωσίας στην Rimland.
Το Ισραήλ δε είχε να ανταγωνιστεί στην Κεντρική Ασία κυρίως τον εαυτό του. Η πτώση της ΕΣΣΔ έφερε το Ισραήλ σε μια μετέωρη στάση απέναντι στη Ρωσία αλλά και στην Κίνα. Οι εβραϊκοί πληθυσμοί ένεκα των οικονομικών συνθηκών μετανάστευαν εκτός ΕΣΣΔ, με αποτέλεσμα το Ισραήλ να χάνει έδαφος στις σχέσεις του με τις νέες δημοκρατίας, αφού οι Εβραίοι επιχειρηματίες μετανάστευαν εκτός ΕΣΣΔ. Μεταξύ 1989 και 2006, περίπου 1,6 εκατομμύριο Σοβιετικοί Εβραίοι και οι συγγενείς τους, όπως ορίζονται από τον «Νόμο της Επιστροφής», μετανάστευσαν από την πρώην Σοβιετική Ένωση και περίπου 979.000, ήτοι το 61%, μετανάστευσαν στο Ισραήλ. Η μετανάστευση αυτή μετεσύνθεσε την ισραηλίτικη κοινωνία. Για παράδειγμα, σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center το 73% των Εβραίων της ΕΣΣΔ που ζουν στο Ισραήλ μέχρι και σήμερα συνεχίζουν να μιλούν κυρίως ρωσικά στο σπίτι, ενώ σχεδόν όλοι οι άλλοι Ισραηλινοί Εβραίοι μιλούν εβραϊκά. Το δε 81% των Εβραίων της πρώην ΕΣΣΔ είναι κοσμικοί Εβραίοι που δεν εφαρμόζουν τον εβραϊκό νόμο (halakha) σε αντίθεση με το 51% των υπόλοιπων Ισραηλινών Εβραίων που νιώθουν κοντά στη θρησκεία.
Οι επενδύσεις του Ιράν στην Κεντρική Ασία
Το Ιράν το οποίο και γνώριζε τις χώρες της περιοχής προσπάθησε μέσα από τις επενδύσεις του όχι να ανασυντάξει την Περσική Αυτοκρατορία με πολιτικούς όρους αλλά στον γεωγραφικό και εμπορικό έλεγχο των περιοχών αυτών με επενδύσεις που σχετίζονται με την περσική κουλτούρα αλλά πάντα υπό τους ορίζοντες του Ισλάμ. Οι συνολικές FDI του Ιράν στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ έφθασαν τα $1,8 δισεκατομμύρια το 2020, με το Αζερμπαϊτζάν να είναι ο βασικός αποδέκτης. Το Ιράν επενδύει στην Αρμενία, το Καζακστάν και τη Ρωσία, καθώς και στο Τατζικιστάν.
Το Ιράν θεωρεί το Ουζμπεκιστάν ένεκα του δυτικού τύπου της οικονομίας του και των σχέσεων που έχει κτίσει με θεσμικές τράπεζες σε ΗΠΑ, ΗΒ, Ε.Ε. μια σημαντική πρόσβαση στον κόσμο. Το εμπόριο μεταξύ Ιράν και Ουζμπεκιστάν είναι ισχυρό, να φτάνει στα 300 εκατομμύρια δολάρια το 2004. Και οι δύο χώρες έχουν έντονο ενδιαφέρον να συνεργαστούν για την κατασκευή υποδομών μεταφοράς, αφού το Ουζμπεκιστάν ενώνει όλη την Κεντρική Ασία και πλέον είναι η μόνη διέξοδος προς τον χώρο της Ρωσίας και του Αφγανιστάν οδικώς. Το Ιράν έχει επενδύσει στην κατασκευή της διαδρομής που συνδέει την Τασκένδη Mazar-e-Sharif και Herat στο Αφγανιστάν όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο προξενείο του Ιράν στην Κεντρική Ασία, διασχίζοντας το ιρανικό λιμάνι της Chabahar και φτάνοντας στο Bandar Abbas του Ιράν.
Το δίκτυο θα περιλαμβάνει σιδηροδρομικές συνδέσεις και θα παρέχει την απαραίτητη πρόσβαση για τα προϊόντα του Ουζμπεκιστάν στα ιρανικά λιμάνια των Bandar Abbas και Chabahar. Το Ουζμπεκιστάν και το Ιράν μοιράζονται επίσης συμφέροντα ασφαλείας στην αντιμετώπιση των τρομοκρατικών δραστηριοτήτων κυρίως από το Αφγανιστάν και έχουν γίνει κοινές προσπάθειες για το λαθρεμπόριο ναρκωτικών μέσω διμερούς συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας, με το Ιράν πολλάκις να ζητά τη συνδρομή περιφερειακών Οργανισμών για τον συντονισμό της καταπολέμησης των ναρκωτικών.
Ο μεγαλύτερος πνεύμονας της άσκησης εξωτερικής πολιτικής του Ιράν στην περιοχή είναι το περσόφωνο Τατζικιστάν, μια χώρα σουνίτικη που μιλά περσικά και τα παιδιά στο σχολείο μαθαίνουν την ιστορία τους από τις ιρανικές καταγραφές και δη του Σαχναμέ. Οι δύο χώρες πολέμησαν τους Ταλιμπάν και μάλιστα το ιρανικό προξενείο στην Herat του Αφγανιστάν μετά το 2003 αποτέλεσε την κύρια πηγή τροφοδότησης των 10 εκατ. Τατζίκων που ζουν εκτός των συνόρων του Τατζικιστάν στο Αφγανιστάν και παραμένουν κοντά στις ιρανικές Αρχές (το Τατζικιστάν έχει πληθυσμό 7 εκατ). Οι εθνικοί και γλωσσικοί δεσμοί έχουν αποδειχθεί χρήσιμοι για τη διεύρυνση των σχέσεων Ιράν και Τατζικιστάν και στον οικονομικό χώρο. Το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών ήταν περίπου 100 εκατομμύρια δολάρια το 2004 και πρωτοβουλίες στις συγκοινωνιακές συνδέσεις μεταξύ των δύο οι χώρες είναι πιθανό να οδηγήσουν σε μεγαλύτερες ανταλλαγές τα επόμενα χρόνια. Το Ιράν το 2003 συμφώνησε να δώσει κρατικό δάνειο στο Τατζικιστάν αξίας 31 εκατομμύρια δολάρια για την ανάπτυξη των συγκοινωνιών και οδικών έργων και το 2005 συμφώνησε σε άλλα 5 εκατομμύρια δολάρια για άλλες επιχορηγήσεις. Τον Ιανουάριο του 2005, το Ιράν, η Ρωσία και το Τατζικιστάν συμφώνησαν να κατασκευάσουν έναν υδροηλεκτρικό σταθμό στο Τατζικιστάν σε δύο στάδια ώστε να εξυπηρετείται το εμπόριο από και προς την Κίνα μέσω της Ρωσίας.
Περαιτέρω η κατασκευή της σήραγγας Anzob που συμμετέχει και το Ιράν, που θα συνέδεε το Ιράν με το Καζακστάν και την Κιργιζία και το Τατζικιστάν με τις Λιμένες της Νότιας Ασίας μέσω Αφγανιστάν και Πακιστάν, παρέχοντας μεγαλύτερη εμπορική πρόσβαση σε όλη την περιοχή έχει μπει στα σχέδια του Δρόμου του Μεταξιού με το Ιράν να παρέχει τόσο τεχνογνωσία και υπηρεσίες αλλά και διπλωματική προστασία στην έξοδο της Κίνας στην Κεντρική Ασία στον χώρο που το Ιράν ελέγχει μέσω των περσικών δεσμών. Η νέα σήραγγα βρίσκεται υπό κατασκευή από την ιρανική εταιρεία Sabir International. Όταν ολοκληρωθεί, εκτιμάται ότι θα μειωθεί ο χρόνος ταξιδιού μεταξύ Ιράν και Κεντρικής Ασίας κατά τέσσερις έως πέντε ώρες. Έχει δοθεί δε πακέτο βοήθειας 10 εκατομμυρίων δολάρια από το Ιράν προς τις χώρες της περιοχής για τα έργα που ουσιαστικά οδηγούν στην έξοδο του Ιράν στην Κεντρική Ασία και θα δοθούν επιπλέον 21 εκατομμύρια δολάρια ως δάνειο που θα χρησιμοποιηθεί επίσης για την κατασκευή άλλων έργων στην περιφέρεια του ζωτικού χώρου του Ιράν.
Η δημιουργία του Δρόμου του Μεταξιού και οι κυρώσεις εναντίον του Ιράν έφεραν την ιρανική αγορά να είναι ανοικτή σε κινέζικες επενδύσεις υπό τον όρο ότι δεν θα επέλθει αλλοίωση της ιρανικής εθνικής αγοράς, δηλαδή τα κινέζικα προϊόντα δεν θα αντικαταστήσουν τα ιρανικά, και επίσης δεν θα πληγούν τα εθνικά συμφέροντα του Ιράν. Έτσι, ο όγκος του εμπορίου μεταξύ Κίνας- Ιράν εκτός των έργων που αφορούν την ενέργεια αυξήθηκε από τα αρχικά 1,627 δισεκατομμύρια δολάρια τη δεκαετία του 1980 σε 45 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2011. Η γενική τάση στο εμπόριο από το 2000 αποκαλύπτει μια σημαντική αύξηση από περίπου 2,45 δισεκατομμύρια δολάρια το 2000 σε 51,84 δισεκατομμύρια δολάρια το 2014.
Σε όρους ενεργειακής συνεργασίας, το Ιράν διαθέτει τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου και είναι τέταρτο παγκοσμίως στα αποθέματα αργού πετρελαίου, είναι ο έβδομος μεγαλύτερος παραγωγός αργού πετρελαίου, με χωρητικότητα περίπου 4,47 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα (mmb/d) το 2018. Ενώ το Ιράν με την οικονομία του που υπόκεινται σε κυρώσεις αγωνίζεται να ανοίξει την αγορά του στην Κίνα, οι ενεργειακές ανάγκες της Κίνας συνεχίζουν να αυξάνονται ραγδαία φέρνοντας οικονομικά και πολιτικά τις δύο χώρες πολύ κοντά. Το 2013, η Κίνα εισήγαγε αργό πετρέλαιο αξίας 19 δισεκατομμυρίων δολαρίων και άλλα πετροχημικά προϊόντα από το Ιράν και εξήγαγε αγαθά και υπηρεσίες αξίας 17 δισεκατομμυρίων δολαρίων ως αντάλλαγμα.
Η ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Κίνας και Ιράν χρονολογείται από το 1974 και έχει αυξηθεί σταθερά και υποδηλώνεται από την άνοδο του όγκου αργού πετρελαίου από 300.000 τόνους το 1977 σε 25.000 βαρέλια την ημέρα (b/d), το 1982, σε 40.000 b/d το 1989–90 και 60.000 b/d το 1995. Το μερίδιο των εισαγωγών πετρελαίου από το Ιράν φτάνει κατά καιρούς το 14% των γενικών εισαγωγών πετρελαίου της Κίνας. Ωστόσο, οι εισαγωγές μειώθηκαν μεταξύ 105.000 και 186.000 b/d από το 2018 μέχρι τον Αύγουστο του 2019, καθώς η Κίνα αντιμετώπισε πολιτική και διπλωματική πίεση από τις ΗΠΑ και την κυβέρνηση Τραμπ που υπό την πίεση του Ισραήλ αποχώρησε από την JCPOA επιβάλλοντας περαιτέρω κυρώσεις στο Ιράν.
Η διεθνής απειρία και η κρατική επιμέλεια του Ιράν
Το Ιράν ουσιαστικά βρίσκεται κάτω από κυρώσεις από το 1953 με την προσπάθεια ιδιωτικοποίησης των εταιρειών πετρελαίου και το πραξικόπημα εναντίον του νόμιμου πρωθυπουργού Μοχάμεντ Μοσαντέκ. Η αποχή από το διεθνές εμπόριο για σχεδόν 80 χρόνια δημιούργησε απειρία των ιρανικών εταιρειών στον διεθνή χώρο, με αποτέλεσμα την μη εξοικείωση των ιρανικών εταιρειών με το διεθνές εμπόριο. Οι ιρανικές εταιρείες κινούνται σύμφωνα με τις εντολές και υπό την προστασία των ιρανικών Αρχών στηρίζοντας την ιρανική εξωτερική πολιτική. Πολλές ιρανικές εταιρείες δεν έχουν συγκεκριμένο σχέδιο για τις αγορές-στόχους της Κεντρικής Ασίας και ακόμη δεν είναι εξοικειωμένες με τα προφανή βασικά, όπως η διαφήμιση των προϊόντων τους στα ρωσικά ή σε άλλες εθνικές γλώσσες αυτών των χωρών ή η εισαγωγή των πληροφοριών των προϊόντων στις συσκευασίες στη γλώσσα της χώρας εξαγωγής. Η απομόνωση του Ιράν από τη διεθνή οικονομία αφαιρεί και τη δυνατότητα να γνωρίζουν οι ιρανικές δημόσιες και ιδιωτικές εταιρείες πώς να κάνουν επιτόπια μελέτη της αγοράς και να δημιουργούν καινοτόμα προϊόντα. Αυτό είναι έκδηλο και από το γεγονός ότι οι ιρανικές εταιρείες, λόγω του εύκολου εμπορίου με ορισμένες γειτονικές χώρες, όπως το Αφγανιστάν και το Ιράκ, εφησυχάστηκαν και δεν ενδιαφέρονται πλέον να εισέλθουν σε νέες αγορές, που όμως εξάρτηση από μία ή δύο εξαγωγικές αγορές ειδικά τη στιγμή που η κατάσταση και οι συμμαχίες στην περιοχή αλλάζουν μέρα με τη μέρα δημιουργεί υψηλό οικονομικό ρίσκο στην οικονομία του Ιράν.
*Αναλύτριας Εξωτερικής Πολιτικής και Επενδύσεων