Του Δρ Μιχάλη Καμμά*
Μπαίνοντας με βροχές, ο νέος χρόνος δίνει μία αισιόδοξη νότα για το 2019, αν και φαίνεται ότι δεν θα είναι μία εύκολη χρονιά, παρά την καιρική ευφορία.
Η πορεία της οικονομίας τα τελευταία χρόνια, η οποία κατέγραψε υψηλούς θετικούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης, τα συνεχή πρωτογενή πλεονάσματα, η σταδιακή μείωση της ανεργίας, ο περιορισμός του όγκου των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων και η αναβάθμιση της κυπριακής οικονομίας σε επενδυτική βαθμίδα, μεταξύ άλλων, προδιαθέτουν θετικά για το τι θα ακολουθήσει, αφήνοντας πίσω τις κακές αναμνήσεις των προηγούμενων χρόνων.
Οι προκλήσεις όμως συνεχίζονται. Τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια παραμένουν ψηλά και πρέπει να μειωθούν σημαντικά το 2019. Το θεσμικό πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί δεν έχει βοηθήσει στο βαθμό που αναμένετο, όμως μπήκε το νερό στο αυλάκι με την έννοια ότι η εργαλειοθήκη που υπάρχει -για αντιμετώπιση του προβλήματος- έχει ενισχυθεί και είναι παρόμοια πλέον, όχι όμως στον ίδιο βαθμό αποτελεσματική με αυτήν που υπάρχει στις χώρες της Ε.Ε.
ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το τραπεζικό σύστημα έχει να αντιμετωπίσει το αυξημένο κόστος παροχής υπηρεσιών λόγω του αυστηρότερου εποπτικού και ρυθμιστικού πλαισίου, καθώς και τον ανταγωνισμό που προέρχεται πλέον από FinTechs και το λεγόμενο Shadow Banking. Επιπρόσθετα, λόγω του ότι το ρυθμιστικό και εποπτικό πλαίσιο που διέπει τις FinTechs και το Shadow Banking δεν είναι το ίδιο απαιτητικό και αυστηρό όσο εκείνο των τραπεζών, δημιουργεί ανισορροπίες και ανταγωνιστικά μειονεκτήματα στο τραπεζικό σύστημα.
Περαιτέρω, η αντιμετώπιση του κινδύνου για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και αντιμετώπισης της τρομοκρατίας συνεπάγεται αυξημένα κόστη για τις τράπεζες, οι οποίες πλέον αναγκάζονται να δαπανήσουν επιπρόσθετα, σημαντικά κονδύλια για αναβάθμιση των συστημάτων τους καθώς και σε νέες τεχνολογίες και επιπλέον εξειδικευμένο προσωπικό, γεγονός που συμβάλλει ακόμη περαιτέρω στην αύξηση του κόστους παρεχόμενων υπηρεσιών.
Επιπρόσθετα, η εισαγωγή και η εφαρμογή της νέας Οδηγίας για πληρωμές PSD2 σε συνδυασμό με το open banking που επιχειρείται, το οποίο δίνει πρόσβαση σε λογαριασμούς πελατών σε μη τραπεζικά ιδρύματα είναι μια επιπρόσθετη πρόκληση στις παραδοσιακές υπηρεσίες που προσφέρουν οι τράπεζες που αυξάνει τον ανταγωνισμό και κατ’ επέκταση περιορίζει τα εισοδήματά τους.
Οι επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, το ηλεκτρονικό έγκλημα δια μέσου του διαδικτύου, οι χάκερς κ.λπ. υποχρεώνουν τις τράπεζες και όχι μόνο, να επενδύουν σημαντικά ποσά σε συστήματα προστασίας, αυξάνοντας έτσι το κόστος των παρεχόμενων υπηρεσιών αλλά ταυτόχρονα και το κόστος διεκπεραίωσης εργασιών.
ΕΥΡΥΤΕΡΑ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η μείωση δε της παραγωγής στη Γερμανία τα δύο τελευταία τρίμηνα, η αύξηση του προστατευτισμού στο Διεθνές Εμπόριο, η αλλαγή όσον αφορά τη νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (τερματισμός του προγράμματος της ποσοτικής χαλάρωσης), η τάση για σταδιακή αύξηση των επιτοκίων στις ΗΠΑ, καθώς και οι επικείμενες εκλογές στο Ευρωκοινοβούλιο, καθώς και η νέα θητεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επιτείνουν το περιβάλλον αστάθειας και επηρεάζουν αρνητικά τις αγορές.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Στη χώρα μας επίσης παραμένουν σημαντικές προκλήσεις. Τα γεγονότα που ακολούθησαν των αποφάσεων του Eurogroup του 2013 δεν βοήθησαν στην αλλαγή της νοοτροπίας μας. Ο εκσυγχρονισμός στη Δημόσια Υπηρεσία παραμένει ένα σημαντικό στοίχημα. Οι αγκυλώσεις στην αγορά εργασίας παραμένουν, οι ζητούμενες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της Παιδείας προχωρούν αργά, ενώ χρειάζονται σημαντικές αλλαγές στην υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων / Γυμνασίων / Λυκείων μας. Η εφαρμογή του ΓΕΣΥ και η παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υγείας, με ή χωρίς ΓΕΣΥ για το σύνολο του πληθυσμού τίθεται υπό αμφισβήτηση. Σε επίπεδο θεσμών δε, πολλά έχουν να γίνουν σε ρυθμιστικό και εποπτικό επίπεδο, ενώ στον τομέα της δικαιοσύνης οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται στην απονομή της επηρεάζουν αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα. Σημειώνεται δε, ότι η προσέλκυση των πολύ ζητούμενων ξένων επενδύσεων στο νησί μας είναι συνυφασμένη με τη γρήγορη και αποτελεσματική απονομή δικαιοσύνης.
Η αυξημένη ανεργία μεταξύ των νέων πτυχιούχων μας και η παροχή επίσης χαμηλών μισθών σ’ αυτούς που ευρίσκουν εργασία επηρεάζει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα, καθότι δεν τους επιτρέπει εύκολα να δημιουργήσουν οικογένεια και το δικό τους νοικοκυριό και δεύτερο δημιουργεί δημογραφικές ανησυχίες σε σχέση με το μέλλον της χώρας μας και περαιτέρω πιέσεις στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
Τέλος, η αυξανόμενη δημαγωγία, καθώς και τα γεωπολιτικά γεγονότα και προκλήσεις που λαμβάνουν χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο γύρω από την Κύπρο, δύνανται να επηρεάσουν την οικονομία και ευημερία της χώρας μας αρνητικά και μάλιστα ξαφνικά και αστραπιαία.
Ως εκ τούτου, δεν επιτρέπεται εφησυχασμός, θα πρέπει δε να επικρατήσουν βασικά δεδομένα και στοιχεία όπως η συνεργασία, ο διάλογος και η κατανόηση μεταξύ μας. Θα πρέπει επίσης μακριά από μικροπολιτικά συμφέροντα, να επιλέγονται στις διάφορες θέσεις άτομα με αξιοκρατικά κριτήρια, τα οποία θα έχουν ως στόχο την προσφορά και το καλώς νοούμενο συμφέρον των Οργανισμών που υπηρετούν και την πατρίδα μας, για να μπορούμε να ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον των επόμενων γενεών.