Της Βάσιας Καττή
Το ξεκίνημα μιας νέας επιχείρησης είναι ένας δρόμος γεμάτος προκλήσεις με περιορισμένο περιθώριο λάθους. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι νεοφυείς επιχειρήσεις συχνά καλούνται να διανύσουν ένα δύσβατο μονοπάτι προς την επιτυχία. Στην Κύπρο, ο τομέας της νεοφυούς επιχειρηματικότητας έχει αποκτήσει σημαντική δυναμική τα τελευταία χρόνια, παρόλα αυτά, η επιβίωση αυτών των επιχειρήσεων παραμένει πρόκληση, καθώς τα στοιχεία δείχνουν ότι αρκετές αποτυγχάνουν πριν φτάσουν καν στο πέμπτο έτος λειτουργίας τους. Και τελικά, τι πάει στραβά, τόσο στραβά;
Η περίοδος χάριτος και το ράλι της επιβίωσης
Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου για την πενταετία 2018-2022, το πρώτο έτος λειτουργίας (t-1) των επιχειρήσεων παρουσιάζει διαχρονικά τα υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης, κυμαινόμενα από 88,31% το 2020 έως 92,39% το 2018. Οι περισσότερες νεοφυείς επιχειρήσεις έχουν επαρκή κεφάλαια εκκίνησης και στρατηγική αρχικής λειτουργίας, που τις βοηθά να επιβιώσουν κατά το πρώτο έτος. Ωστόσο, από το δεύτερο έτος και έπειτα (t-2), τα ποσοστά επιβίωσης μειώνονται αισθητά, αν και παραμένουν συγκριτικά υψηλά. Το 2022, το ποσοστό επιβίωσης των επιχειρήσεων στο δεύτερο έτος ανήλθε στο 76,83%, ενώ κατά τα προηγούμενα χρόνια κυμάνθηκε από 74,22% έως 78,74%.
Η σταδιακή μείωση των ποσοστών επιβίωσης συνεχίζεται και στα επόμενα έτη, με την πιο δραματική πτώση των ποσοστών να παρατηρείται στο τέταρτο έτος (t-4), όπου τα ποσοστά επιβίωσης κυμαίνονται από 30,27% το 2018 έως 60,82% το 2022.
Αυτή η περίοδος είναι κρίσιμη για τις επιχειρήσεις, καθώς συνήθως έρχονται αντιμέτωπες με ζητήματα όπως η σταθερότητα των εσόδων, η εξέλιξη της αγοράς και η ανάγκη αναπροσαρμογής στρατηγικής. Στο πέμπτο έτος λειτουργίας (t-5), τα ποσοστά επιβίωσης παραμένουν χαμηλότερα σε σχέση με τα προηγούμενα έτη, με το χαμηλότερο ποσοστό να παρατηρείται το 2019 (27,66%) και το υψηλότερο το 2018 (53,43%).
Ο Γενικός Γραμματέας του ΚΕΒΕ, κ. Μάριος Τσιακκής, σημειώνει ότι «το υψηλό ποσοστό επιβίωσης κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας μιας νέας επιχείρησης οφείλεται στο ότι η εταιρεία διαθέτει ακόμη κεφάλαια, δεν εισήλθε στα βαθιά του ανταγωνισμού και διαθέτει ενθουσιασμό και ελπίδες ότι θα αντέξει στον χρόνο. Στα 5 χρόνια, όμως, σίγουρα θα διαφανεί κατά πόσο μια νέα εταιρεία είναι βιώσιμη ή όχι. Μέσα στην 5ετία θα δοκιμάσει τις αντοχές της, θα δρομολογήσει τις ενέργειές της και θα διαπιστώσει κατά πόσο είναι βιώσιμη ή όχι. Άρα, το κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων μετά από 5ετή λειτουργία είναι λογικό».
Εμπόδια και προκλήσεις
Ο κ. Τσιακκής μίλησε στο Economy Today για τις κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νεοσύστατες επιχειρήσεις στην Κύπρο. Σύμφωνα με τον ίδιο, μια νεοφυής επιχείρηση είναι πιθανό να συναντήσει τα ακόλουθα εμπόδια:
• Οι «συνήθεις ύποπτοι»
Ο έντονος ανταγωνισμός (εγχώριος και διεθνής) από υφιστάμενες και εδραιωμένες επιχειρήσεις, η ευκολία με την οποία δημιουργούνται νέες εταιρείες σήμερα, σε σχέση με πριν 15 χρόνια, γεγονός που επίσης αυξάνει τον ανταγωνισμό, η δυσκολία στην εξασφάλιση χρηματοδότησης, η δυνατότητα προσέλκυσης και διατήρησης ταλέντων είναι από τις βασικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν συνήθως οι νεοσύστατες εταιρείες. Εξίσου σημαντικές προκλήσεις συνιστούν η τρέχουσα οικονομική κατάσταση στην εγχώρια αγορά, οι μεσο-μακροπρόθεσμες προβλέψεις όπως επίσης, ο τομέας δραστηριότητας μιας νεοσύστατης επιχείρησης και πώς αυτός επηρεάζεται από τις τοπικές και διεθνείς εξελίξεις.
• Διοικητικές, νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις
Σημαντικές προκλήσεις είναι επίσης οι διοικητικές, νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις με τις οποίες πρέπει να συμμορφώνονται οι εταιρείες αυτές, οι οποίες διαφοροποιούνται πολύ συχνά, η διασφάλιση των αναγκαίων ταμειακών ροών για κάλυψη των λειτουργικών τους δαπανών ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια. Η ικανότητα των ιδιοκτητών να διαθέτουν πέραν από τις απαραίτητες γνώσεις του αντικειμένου δραστηριοποίησής τους και τις κατάλληλες διοικητικές δεξιότητες για τη σωστή διαχείριση της επιχείρησής τους, αποδεικνύεται πολλές φορές καθοριστική για την επιβίωση μιας νεοσύστατης εταιρείας.
• Έρευνα αγοράς
Πολύ σημαντικό για την επιβίωση μιας νέας επιχείρησης είναι να εξετάζεται από το στάδιο της ιδέας σε ποιον τομέα θα δραστηριοποιηθεί, πόσες άλλες παρόμοιες επιχειρήσεις υπάρχουν ήδη στην αγορά, ποιο είναι το μέγεθος της συγκεκριμένης αγοράς στην οποία προτίθεται να δραστηριοποιηθεί, οι προοπτικές του τομέα και πώς αυτές θα επηρεάσουν τη δυνατότητα ανάπτυξης και επιβίωσης της επιχείρησης. Επίσης οι εξαγωγικές δυνατότητες και προοπτικές που έχει η επιχείρηση, ώστε να μπορεί να αποταθεί και σε ξένες αγορές.
Οι επιχειρηματικοί κλάδοι που κερδίζουν το στοίχημα της επιβίωσης
Ερωτηθείς ποιοι επιχειρηματικοί κλάδοι παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις στην Κύπρο, ο κ. Τσιακκής σημείωσε ότι «οι νέες επιχειρήσεις που επικεντρώνονται σήμερα σε νέους τομείς, όπως η τεχνολογία, η καινοτομία, η πράσινη ανάπτυξη, η ψηφιακή μετάλλαξη κ.λπ, έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν, παρά όσες επιλέγουν παραδοσιακούς τομείς που είτε είναι κορεσμένοι, είτε υπάρχει μεγάλος και οξύς ανταγωνισμός». Έσπευσε, βέβαια, να ξεκαθαρίσει ότι η απάντηση δεν μπορεί να είναι απόλυτη, καθώς είναι πολλοί οι παράγοντες εκείνοι που επηρεάζουν την επιβίωση ή όχι των επιχειρήσεων. «Ως ΚΕΒΕ, καλούμε τις νέες επιχειρήσεις να εστιάσουν στους νέους τομείς ανάπτυξης, γιατί υπάρχουν μεγαλύτερες ανάγκες και άρα περισσότερες ευκαιρίες».
Υποστηρικτικές δομές και προγράμματα
Στην Κύπρο, υπάρχουν διάφορες υποστηρικτικές δομές και προγράμματα για τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, τα οποία συμβάλλουν στην ενίσχυση και ανάπτυξή τους, ανέφερε ο κ. Τσιακκής. Αυτές οι δομές περιλαμβάνουν τόσο κυβερνητικές όσο και ιδιωτικές πρωτοβουλίες.
Στις κυβερνητικές πρωτοβουλίες περιλαμβάνεται το πρόγραμμα Νεανικής Επιχειρηματικότητας του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, το οποίο προσφέρει μια σειρά από υποστηρικτικές δράσεις για νέους επιχειρηματίες με στόχο την ενίσχυση της επιχειρηματικότητάς τους και την αύξηση των πιθανοτήτων επιτυχίας τους με κυριότερη την παροχή απευθείας χρηματοδότησης.
Επιπρόσθετα, το ΙΔΕΚ προσφέρει μια σειρά από χρηματοδοτικά προγράμματα που καλύπτουν διαφορετικές φάσεις της ανάπτυξης μιας νεοσύστατης επιχείρησης, από την αρχική έρευνα και ανάπτυξη μέχρι την εμπορική εκμετάλλευση των καινοτόμων προϊόντων ή υπηρεσιών όπως είναι τα προγράμματα «Pre-Seed» και «Seed».
Το ΚΕΒΕ, μέσω και της ιδιότητάς του ως συντονιστής του δικτύου ΕΕΝ – Enterprise Europe Network Cyprus, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη των νεοσύστατων επιχειρήσεων στην Κύπρο μέσω διαφόρων δραστηριοτήτων και προγραμμάτων που διενεργεί. Το ΚΕΒΕ προσφέρει πληροφορίες και συμβουλευτικές υπηρεσίες σχετικά με την ίδρυση και τη διαχείριση επιχειρήσεων, τη νομοθεσία, τις ευκαιρίες χρηματοδότησης και την ανάπτυξη της επιχειρηματικής στρατηγικής. Επιπρόσθετα, διοργανώνει τακτικά εκδηλώσεις, σεμινάρια και εκπαιδευτικά προγράμματα που καλύπτουν θέματα επιχειρηματικότητας τα οποία στηρίζουν τις νεοσύστατες επιχειρήσεις και προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες δικτύωσης και διεθνοποίησης.
Η επιβίωση των start-ups δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός
Όπως σημειώνει ο κ. Τσιακκής, η επιβίωση μιας νεοσύστατης επιχείρησης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη φύση των δραστηριοτήτων της, τον τομέα στον οποίο θα δραστηριοποιηθεί, τον βαθμό ειδίκευσης/εξειδίκευσής της σε σχέση με τον ανταγωνισμό και βέβαια από την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών/προϊόντων που προσφέρει. «Ο επαγγελματισμός και η δέσμευση (commitment) των ιδίων των ιδιοκτητών της επιχείρησης προς τους πελάτες τους, τους συνεργάτες και το οικοσύστημα γενικότερα, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την επιβίωσή τους».
«Σε ένα όλο και πιο διεθνοποιημένο περιβάλλον, όπου οι καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα ανεξάντλητης πρόσβασης σε παρόμοια ή ανταγωνιστικά προϊόντα/υπηρεσίες με τη χρήση του διαδικτύου, γίνεται αντιληπτό ότι τα πράγματα καθίστανται πολύ πιο δύσκολα σε σχέση με πριν. Χρειάζεται λοιπόν πολύ προσεκτική και ενδελεχής μελέτη στο στάδιο της σύλληψης της ιδέας και του σχεδιασμού του πλαισίου ανάπτυξης μιας επιχείρησης, πριν αναληφθεί κόστος και δεσμεύσεις που σχετίζονται με τη λειτουργία μιας επιχείρησης.
Όταν παρθεί η απόφαση για σύσταση της εταιρείας, πρέπει να υπάρχει συνεχής ανατροφοδότηση από τους πελάτες για βελτίωση του προϊόντος, να επιδιώκεται η δημιουργία ενός ισχυρού εμπορικού σήματος και να αναπτύσσεται μια συνεπής στρατηγική επικοινωνίας. Ταυτόχρονα πρέπει να γίνεται συνεχής επένδυση στην ανάπτυξη ενός διευρυμένου δικτύου συνεργατών και άλλων συναφών επαγγελματιών για επέκταση της επιχείρησης διατηρώντας την ικανότητά της για καινοτομία και γρήγορη προσαρμοστικότητα στις νέες ανάγκες που δημιουργούνται, ώστε να μπορεί να διατηρεί την ανταγωνιστικότητά της».
Καλή οικονομία = υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης;
Ποια είναι η επίδραση της οικονομικής κατάστασης στην επιβίωση των νεοσύστατων επιχειρήσεων στην Κύπρο; «Αναμφίβολα η κατάσταση στην οικονομία επηρεάζει τη λειτουργία μιας νεοσύστατης επιχείρησης», απαντά ο κ. Τσιακκής. «Ξεκινώντας από το στάδιο της σύστασής της, είναι κατανοητό ότι σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία οι δυνατότητες χρηματοδότησης, το κόστος χρήματος αλλά και η παροχή κρατικής στήριξης με διάφορα σχέδια, είναι πιο εύκολη, σε αντίθεση με μια οικονομία που ευρίσκεται σε ύφεση. Σε οικονομίες που υπάρχει ανάπτυξη βελτιώνεται η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών όπως και η καταναλωτική συμπεριφορά τους, με τρόπο που ευνοεί την επιβίωση νεοσύστατων επιχειρήσεων, αφού η αγορά διευρύνεται και μεγαλώνει».
«Αυτό φυσικά δεν μπορεί να ερμηνεύεται ως δεδομένο ότι σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία όλες οι νεοσύστατες επιχειρήσεις, εξ ορισμού θα επιβιώσουν. Όλοι οι παράγοντες που αναφέρθηκαν πιο πάνω όπως π.χ. τομέας δραστηριοποίησης, ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, βαθμός εξειδίκευσης κ.λπ. συνεχίζουν να παραμένουν καθοριστικοί στο κατά πόσο μια επιχείρηση θα καταφέρει να επιβιώσει».
Με το βλέμμα στο μέλλον
Για τη βελτίωση του ποσοστού επιβίωσης των νεοσύστατων επιχειρήσεων, η κρατική στήριξη μέσω προγραμμάτων και κινήτρων είναι κρίσιμη. Ο κ. Τσιακκής επισημαίνει τη σημασία της σύνδεσης των νέων επιχειρήσεων με ευρωπαϊκά προγράμματα και τη συνεχή φροντίδα από το κράτος για την ενίσχυσή τους. «Η κρατική στήριξη με προγράμματα, σχέδια και κίνητρα είναι απαραίτητη για κάθε νέα επιχειρηματική δραστηριότητα. Επίσης, η σύνδεση των νέων επιχειρήσεων με προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί σημαντικό παράγοντα υποβοήθησης των επιχειρήσεων», αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Η ίδρυση νέων επιχειρήσεων είναι κάτι πολύ θετικό για την οικονομία μας, γι’ αυτό το κράτος θα πρέπει να λαμβάνει πρόνοια γι’ αυτή τη δραστηριότητα. Οι νέοι επιχειρηματίες είναι αυτοί που θα στηρίξουν αύριο την οικονομία και πρέπει να τους βοηθήσουμε. Εμείς, ως ΚΕΒΕ δίνουμε τεράστια έμφαση στη νεανική επιχειρηματικότητα και πιέζουμε το κράτος να δείχνει την ίδια θαλπωρή και στήριξη».
Διαβάστε επίσης: «Χρυσό» οι Κύπριοι στις καταθέσεις στο εξωτερικό