Του Χρήστου Μιχάλαρου
Η ενίσχυση των startup επιχειρήσεων µπορεί να αποτελεί τη φιλοδοξία κάθε κράτους που επιθυµεί να πετύχει επιδόσεις µακροπρόθεσµης ανάπτυξης µε σταθερά και ζωτικά οφέλη για την οικονοµία του στο σύνολό της, ωστόσο είναι µια διαδικασία υψηλών απαιτήσεων.
Πέρα από την αναζήτηση και την ανάδειξη «ταλέντων» τα οποία να «κατεβάζουν ιδέες» ικανές να µετατραπούν σε κερδοφόρες και τεχνολογικά προηγµένες επιχειρήσεις, εκείνο που απαιτείται συνοψίζεται στο δίπολο «χρήµα και υποστήριξη», ενώ η διασύνδεση της έρευνας µε την αγορά και την πραγµατική οικονοµία είναι εκ των ων ουκ άνευ.
Στην Κύπρο, η οποία λοξοκοιτάει επίµονα προς το Ισραήλ προκειµένου να αντλήσει πρότυπα, παραδείγµατα, πρακτικές και µεθόδους, τα πράγµατα βρίσκονται µεν σε απόσταση από τον στόχο, αλλά ο δρόµος είναι ο σωστός. Το Ίδρυµα Έρευνας και Καινοτοµίας (ΙδΕΚ), ως ο εκτελεστικός βραχίονας του νέου Συστήµατος ∆ιακυβέρνησης Έρευνας και Καινοτοµίας και µε διευρυµένο πλέον ρόλο, επιχειρεί, εκ µέρους της πολιτείας, να καλύψει το προαναφερθέν δίπολο µε µια σειρά προγραµµάτων τα οποία παίζουν τον ρόλο του «θερµοκηπίου» για καλούς και υποσχόµενους «σπόρους» επιχειρηµατικότητας.
ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΟ ΙδΕΚ
Μιλώντας στο Economy Today, ο Επικεφαλής Επιστήµονας για την Έρευνα και την Καινοτοµία, Κυριάκος Κόκκινος, αναφέρει ότι στην παρούσα φάση υπάρχουν διαθέσιµα τρία νέα προγράµµατα ενίσχυσης της επιχειρηµατικής καινοτοµίας, τα οποία προκηρύχθηκαν για πρώτη φορά τον περασµένο Ιούλιο από το Ίδρυµα Έρευνας και Καινοτοµίας (ΙδΕΚ), µε συνολικό προϋπολογισµό €18 εκατ. Το πρώτο πρόγραµµα (PRE-SEED) αφορά τη δηµιουργία και την αρχική ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων (startups) µε διεθνή προσανατολισµό. Το δεύτερο πρόγραµµα (SEED) υποστηρίζει την ταχεία ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων, καθώς και την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων για τον σκοπό αυτό, ενώ το τρίτο πρόγραµµα (INNOVATE) στοχεύει στην ανάπτυξη και προώθηση διεθνώς ανταγωνιστικών καινοτόµων προϊόντων και υπηρεσιών από υφιστάµενες επιχειρήσεις.
«Ο πρώτος κύκλος των προγραµµάτων έχει κλείσει πριν από µερικές εβδοµάδες και µε ιδιαίτερη ευχαρίστηση αναφέρω ότι η ανταπόκριση ήταν εντυπωσιακή: συνολικά το Ίδρυµα έλαβε 136 προτάσεις στο πρόγραµµα PRE-SEED, 105 στο πρόγραµµα SEED και 64 προτάσεις στο πρόγραµµα INNOVATE. Τα πρώτα αποτελέσµατα αξιολόγησης έχουν αρχίσει ήδη να ανακοινώνονται, ενώ τα προγράµµατα αναµένεται να ανοίξουν ξανά σύντοµα µε επιπρόσθετο προϋπολογισµό, ο οποίος υπολογίζεται στα €12 εκατ. και µε καταληκτική ηµεροµηνία υποβολής προτάσεων τον Φεβρουάριο του 2020», επισηµαίνει.
Πέραν των πιο πάνω προγραµµάτων, το Ίδρυµα ανακοινώνει κατά καιρούς και άλλα για ενίσχυση της καινοτοµίας σε επιχειρήσεις, όπως τα προγράµµατα «Κουπόνια Καινοτοµίας» και «Βιοµηχανική Ιδιοκτησία». Το πρώτο αφορά την υλοποίηση µικρής κλίµακας έργων συνεργασίας µεταξύ επιχειρήσεων και Φορέων Έντασης Γνώσης, ενώ το δεύτερο αφορά την κατοχύρωση διπλωµάτων ευρεσιτεχνίας και βιοµηχανικών σχεδίων. Άλλα σχετικά προγράµµατα είναι η «Συµµετοχή σε Εκδηλώσεις ∆ιεθνούς ∆ικτύωσης», για δικτύωση των κυπριακών φορέων µε φορείς του εξωτερικού, και τα προγράµµατα «Έρευνα στις Επιχειρήσεις» / «Έρευνα στις Νεοσύστατες Επιχειρήσεις», που στοχεύουν στην υλοποίηση ερευνητικών δραστηριοτήτων σε επιχειρήσεις και νεοσύστατες επιχειρήσεις, αντίστοιχα, για ανάπτυξη καινοτόµων προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέµενης αξίας.
Όπως τονίζει ο κ. Κόκκινος, µε την υιοθέτηση του νέου Εθνικού Συστήµατος για την Έρευνα και την Καινοτοµία τον Οκτώβριο του 2018, η αποστολή του ΙδΕΚ διευρύνθηκε, περιλαµβάνοντας πλέον και το κεφάλαιο της επιχειρηµατικής καινοτοµίας. Στο πλαίσιο αυτό, το ΙδΕΚ αποτελεί τον εθνικό φορέα αρµόδιο για υποστήριξη και προώθηση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτοµίας, παρέχοντας υπηρεσίες στήριξης καινοτοµίας και προκηρύσσοντας κατά καιρούς σχετικά προγράµµατα χρηµατοδότησης.
ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ
Για τα τρία προγράµµατα της επιχειρηµατικής καινοτοµίας, τα βασικά κριτήρια είναι η ύπαρξη καινοτοµίας, η οποία βασίζεται κατά κύριο λόγο σε επιστηµονικό υπόβαθρο, καθώς επίσης και η προοπτική διείσδυσης των προϊόντων ή υπηρεσιών της επιχείρησης στη διεθνή αγορά. Η µέγιστη χρηµατοδότηση που παρέχεται για τη δηµιουργία µιας νεοφυούς επιχείρησης στο πλαίσιο του προγράµµατος PRE-SEED ανέρχεται σε €100.000 ανά έργο, για το πρόγραµµα SEED στις €500.000 και για το πρόγραµµα INNOVATE στο €1 εκατ. ανά έργο.
«Γενικότερα, τα κριτήρια για συµµετοχή και εξασφάλιση χρηµατοδότησης στο πλαίσιο των προγραµµάτων του ΙδΕΚ διαφέρουν ανάλογα µε τη στόχευση του κάθε προγράµµατος, ενώ το ίδιο ισχύει και για τα κονδύλια που διαθέτει το ΙδΕΚ, τα οποία µπορεί να κυµαίνονται από µερικές εκατοντάδες ευρώ µέχρι και €1 εκατ. Η επιλογή των δικαιούχων για χρηµατοδότηση γίνεται στο πλαίσιο ανταγωνιστικής διαδικασίας µέσω της ανακοίνωσης προσκλήσεων για υποβολή προτάσεων και η αξιολόγηση των προτάσεων γίνεται, κατά κανόνα, από διεθνείς ανεξάρτητους εµπειρογνώµονες», αναφέρει ο κ. Κόκκινος.
ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΚΑΛΟΥ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑ
Τι πρέπει να διαθέτει όµως ένας νέος επιχειρηµατίας προκειµένου να πετύχει τον στόχο του; «Οι νέοι επιχειρηµατίες πρέπει να αντιµετωπίσουν την καινοτοµία ως αναγκαία προτεραιότητα, η οποία θα πρέπει να είναι εδραιωµένη στους στόχους, στις διαδικασίες και στην κουλτούρα της επιχείρησής τους. Η επιχείρηση θα πρέπει, περαιτέρω, να σκέφτεται και να λειτουργεί ως παίκτης στο διεθνές προσκήνιο (“think and act global”) και τα προϊόντα και υπηρεσίες της να απευθύνονται, όχι µόνο στην εγχώρια, αλλά και στην ευρωπαϊκή ή τη διεθνή αγορά», αναφέρει. Εξάλλου, προσθέτει, η εξωστρέφεια είναι ζωτικής σηµασίας για τη διασφάλιση της βιωσιµότητας µιας επιχείρησης σε βάθος χρόνου και υπάρχουν απτά παραδείγµατα που το αποδεικνύουν.
«Ήδη γνωρίζουµε κυπριακές επιχειρήσεις που είχαν την εξωστρέφεια, αλλά και το θάρρος, να δοκιµάσουν τις δυνατότητές τους σε διεθνές επίπεδο, σηµειώνοντας πολύ καλύτερες οικονοµικές επιδόσεις, µακροπρόθεσµα και µεσοπρόθεσµα, συγκριτικά µε επιχειρήσεις που επέλεξαν να περιοριστούν στα γεωγραφικά όρια της Κύπρου. Ιδιαίτερα σηµαντική είναι επίσης η επιλογή της οµάδας που εµπλέκεται σε κάθε νέο επιχειρηµατικό εγχείρηµα, η οποία θα πρέπει να διαθέτει ενθουσιασµό, δέσµευση και κατάλληλες και συµπληρωµατικές δεξιότητες που να µπορούν να ανταποκριθούν στη στρατηγική στόχευσης και το όραµα της επιχείρησης. Ακόµα, η επιχείρηση θα πρέπει να είναι ευέλικτη και έτοιµη να αποκλίνει από το αρχικό της πλάνο, εάν αυτό κριθεί απαραίτητο», σηµειώνει.
ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝ∆ΙΑΦΕΡΟΝ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΗ
Ορισµένοι από τους τοµείς µε τις µεγαλύτερες προοπτικές για έρευνα και καινοτοµία στην Κύπρο, όπως αναδεικνύονται και µέσα από το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Στρατηγικής για Έρευνα και Καινοτοµία που υιοθετήθηκε από το Εθνικό Συµβούλιο Έρευνας και Καινοτοµίας τον περασµένο Μάιο, περιλαµβάνουν τους τοµείς της υγείας, της ενέργειας και του κλίµατος, της αγροτεχνολογίας, της θαλάσσιας βιολογίας και της διαχείρισης υδάτων, της ψηφιακής τεχνολογίας, της ναυτιλίας και του διαστήµατος.
Σύµφωνα µε τον κ. Κόκκινο, άλλοι συναφείς τοµείς µπορούν να προσδιοριστούν και βάσει του πεδίου δραστηριοτήτων των έξι νέων Κέντρων Αριστείας που αναπτύσσονται µέσα από τις δράσεις των προγραµµάτων του «Ορίζοντα 2020» της Ε.Ε. και µε κρατική χρηµατοδότηση. Αξίζει να αναφέρουµε γενικότερα ότι η έρευνα και η καινοτοµία αποτελούν πεδίο που διατρέχει οριζόντια όλους τους τοµείς της οικονοµίας, παρέχοντάς τους δυνατότητες και εργαλεία να αναπτύσσουν λύσεις και να αναβαθµίζουν τις παρεχόµενες υπηρεσίες και προϊόντα.
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ∆ΑΙΜΟΝΙΟ
Κληθείς να σκιαγραφήσει την εικόνα που παρουσιάζει η Κύπρος σήµερα σε σχέση µε τις νεοφυείς επιχειρήσεις, ο κ. Κόκκινος δεν κρύβει ότι στην παρούσα φάση βρισκόµαστε ακόµα σε αρχικό στάδιο σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη ενός πλήρως λειτουργικού και αποδοτικού startup οικοσυστήµατος.
«Υπάρχουν σηµαντικές ενδείξεις, ωστόσο, ότι η χώρα µας, παρά το µικρό της µέγεθος, µπορεί να δηµιουργήσει στον τοµέα αυτό. Ως κράτος διαθέτουµε τα κατάλληλα συστατικά στοιχεία, όπως το “επιχειρηµατικό δαιµόνιο”, που είναι ενσωµατωµένο στην κουλτούρα µας από τα βάθη των αιώνων, µια ακαδηµαϊκή - ερευνητική κοινότητα µε σηµαντικές επιδόσεις, υψηλά εκπαιδευµένο ανθρώπινο δυναµικό και ένα ελκυστικό θεσµικό, νοµικό και οικονοµικό περιβάλλον. Παράλληλα, στο οικοσύστηµά µας υπάρχει διαθέσιµη µια σειρά υποστηρικτικών µηχανισµών, όπως χρηµατοδοτικά εργαλεία, εκκολαπτήρια και επιταχυντές επιχειρήσεων», επισηµαίνει.
Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΣΤΟ ΠΛΕΥΡΟ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΩΝ
Σύµφωνα µε τον ίδιο, η πολιτεία έχει επιδείξει έµπρακτα ότι η καινοτοµία περιλαµβάνεται στα θέµατα υψηλής προτεραιότητάς της, µέσω δράσεων που περιλαµβάνουν την υιοθέτηση νέων θεσµών στο εθνικό σύστηµα διακυβέρνησης –όπως ο θεσµός του Επικεφαλής Επιστήµονα και του Εθνικού Συµβουλίου για Έρευνα και Καινοτοµία– και µέσω παροχής πρόσθετης στήριξης σε πρωτοβουλίες, όπως η ανάπτυξη ερευνητικών δραστηριοτήτων υψηλού επιπέδου που θα έχουν άµεσο όφελος για τον Κύπριο πολίτη (βλ. χρηµατοδότηση του Κυπριακού Ινστιτούτου Έρευνας για τον Καρκίνο και του Κέντρου Μελέτης Αιµατολογικών Κακοηθειών). Προς την ίδια κατεύθυνση προωθείται, επίσης, η δηµιουργία νέου Υφυπουργείου Καινοτοµίας και Ψηφιακού Μετασχηµατισµού, η οποία έχει αγκαλιαστεί από την κοινωνία, τα πλείστα κοινοβουλευτικά κόµµατα και τους εµπλεκόµενους φορείς του οικοσυστήµατος, παρέχοντας στη χώρα µας ένα ακόµα βήµα για θεσµοθέτηση της καινοτοµίας στις προτεραιότητες του κράτους.
«Είναι σηµαντικό να αντιληφθούµε ότι η ευόδωση των στόχων µας στα θέµατα έρευνας και καινοτοµίας είναι ένα ταξίδι δεκαετιών, το οποίο εκτείνεται πέραν του ορίζοντα της θητείας µιας κυβέρνησης και το οποίο θα τροφοδοτείται σηµαντικά µέσα από τις πρώτες ιστορίες επιτυχίας. Είµαι ιδιαίτερα ευτυχής που διαπιστώνω πως το ταξίδι αυτό έχει ήδη ξεκινήσει και αποτελεί έναν στόχο που ενώνει όλους τους εταίρους του εθνικού µας οικοσυστήµατος έρευνας και καινοτοµίας», καταλήγει. ΕΤ