Του Χρίστου Πέτρου
Σε τροχιά επίλυσης φαίνεται πως έχουν μπει μια σειρά από εργασιακά θέματα «πρώτης γραμμής» για τα οποία αναμένεται ότι στο επόμενο διάστημα θα υπάρξουν απτά αποτελέσματα. Αυτό τουλάχιστον διαμηνύουν από το κυβερνητικό στρατόπεδο εδώ και μήνες, θέτοντας ως χρονικό όριο για το κλείσιμο του διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους, το τέλος του έτους.
Θέσπιση Εθνικού Κατώτατου Μισθού, Νομοθετική ρύθμιση για την τηλεργασία, αναδιαμόρφωση του πλαισίου απασχόλησης για εργάτες από τρίτες χώρες, μεταρρύθμιση συνταξιοδοτικού είναι τα θέματα που δεσπόζουν στην υπό εξέλιξη συζήτηση μεταξύ του Υπουργείου Εργασίας και των Κοινωνικών Εταίρων.
Συζήτηση η οποία πήρε μπρος για τα καλά από το καλοκαίρι του 2021 οπόταν και υποχώρησε η πανδημία του κορωνοϊού, σε βαθμό τέτοιο που οικονομικοί δείκτες και κοινωνικές συνθήκες επέτρεψαν την επανεκκίνηση του διαλόγου στο πλαίσιο του Εργατικού Συμβουλευτικού Σώματος (ΕΣΣ) το οποίο απαρτίζουν πέραν από το Υπουργείο Εργασίας και αντιπροσωπείες των εργοδοτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων.
ΚΑΤΩΤΑΤΟΣ ΜΙΣΘΟΣ
Από το Υπουργείο Εργασίας πρόθεση είναι να ολοκληρωθεί ο διάλογος με τους κοινωνικούς εταίρους πριν το τέλος του χρόνου, προκειμένου να ακολουθηθούν οι διαδικασίες που χρειάζονται για να γίνει ο Εθνικός Κατώτατος Μισθός, Νόμο του Κράτους εντός των πρώτων μηνών του 2022.
Οι προσπάθειες για θέσπιση κατώτατου μισθού είχαν ξεκινήσει ήδη από τα προηγούμενα χρόνια ωστόσο η πανδημία ανέτρεψε τους σχεδιασμούς. Από το κυβερνητικό στρατόπεδο υπογράμμιζαν ότι μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν και συγκεκριμένα μόλις τα ποσοστά ανεργίας φτάσουν σε επίπεδα κάτω του 5%, θα γίνει επανεκκίνηση των διεργασιών.
Έτσι από το καλοκαίρι του 2021, όταν τα ποσοστά ανεργίας πήραν την κατιούσα (έφτασαν γύρω στο 4% τον Οκτώβρη του 2021) η συζήτηση ξαναπήρε μπρος. Στις 7/9/21 η Υπουργός Εργασίας συγκάλεσε εκ νέου το Εργατικό Συμβουλευτικό Σώμα, προκειμένου να διαβουλευθούν για μια σειρά από εργασιακά θέματα «πρώτης γραμμής» στα οποία «δέσποζε» ο Εθνικός Κατώτατος Μισθός.
«Οδηγό» στην όλη διαδικασία αποτελεί έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO) για τη θέσπιση ΕΚΜ στην Κύπρο αλλά και σχετική ευρωπαϊκή οδηγίας η οποία «είναι υπό διαμόρφωση».
Η έκθεση του ILO, η οποία είχε ολοκληρωθεί από το 2019 και βρισκόταν «στα συρτάρια» λόγω του παγώματος των διεργασιών, κρίθηκε από το Υπουργείο Εργασίας, ότι χρειαζόταν επικαιροποίηση ένεκα των νέων δεδομένων που επέφερε η πανδημία στα εργασιακά και στην οικονομία γενικότερα.
Στη τελευταία συνεδρία του Εργατικού Συμβουλευτικού Σώματος στις 3/11/2021, παρουσία και του Υπουργού Οικονομικών Κωνσταντίνου Πετρίδη, έγινε ανάλυση της επικαιροποιημένης έκθεσης από τεχνοκράτες του ILO. Αυτό που απομένει μέχρι την ολοκλήρωση του διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους είναι η τοποθετήσεις και τελικές προστάσεις τους προκειμένου να γίνουν οι δέουσες προσθήκες και αφαιρέσεις στην τελική μορφή του Νομοσχεδίου.
Οι «κατευθυντήριες γραμμές» του ILO
Όπως έχει επισημανθεί επανειλημμένως, η έκθεση του ILO αποτελεί «οδηγό» για την θέσπιση ΕΚΜ στην Κύπρο. Εκεί υπογραμμίζεται πως η αποτελεσματικότητα του Κατώτατου Μισθού, έγκειται στην ευρεία κάλυψη όλων των μισθωτών και εργαζομένων, στη συμμόρφωση των εργοδοτών με την εφαρμογή του και στο ικανοποιητικό ύψος του, βάσει των δεικτών της οικονομίας του τόπου (βιοτικό επίπεδο, ανεργία κλπ).
«Ένα καλά σχεδιασμένο επίπεδο κατώτατου μισθού– που θα καλύπτει τις ανάγκες των εργαζομένων και των οικογενειών τους και το οικονομικό πλαίσιο – θα πρέπει να εξυπηρετεί τον σκοπό της επίτευξης αξιοπρεπών μισθών για όλους τους εργαζόμενους» σημειώνεται επίσης στην έκθεση του ILO, σκιαγραφώντας τον γενικό στόχο για τη θέσπιση ΕΚΜ.
Στις «εξαιρέσεις» η Κύπρος – Τι ισχύει τώρα για μια σειρά από επαγγέλματα
Η Κύπρος, μαζί με τη Δανία, την Ιταλία, την Αυστρία, τη Φινλανδία και τη Σουηδία, είναι τα 6 κράτη μέλη της ΕΕ όπου δεν έχει θεσπισθεί ΕΚΜ. Ωστόσο, βάσει του περί Κατώτατων Μισθών Διατάγματος του 2012, καλύπτονται στην Κυπριακή Δημοκρατία τα εξής συγκεκριμένα επαγγέλματα:
Κάθε πωλητής/πωλήτρια, γραφέας, νοσηλευτικός βοηθός, βοηθός παιδοκόμου, βοηθός βρεφοκόμου, σχολικός βοηθός και φροντιστής ο οποίος/ η οποία εργάζεται με πλήρη απασχόληση πρέπει να λαμβάνει αρχικό μηνιαίο μισθό, ο οποίος να ανέρχεται τουλάχιστον στα €870 ακαθάριστα και μετά από 6μηνη συνεχή περίοδο απασχόλησης στον ίδιο εργοδότη, ο μισθός αυτός να αυξάνεται τουλάχιστον στα €924 ακαθάριστα.
Κάθε φρουρός ασφαλείας πρέπει να λαμβάνει αρχικό ωριαίο μισθό τουλάχιστον €4,90 ακαθάριστα και μετά από 6μηνη περίοδο συνεχούς απασχόλησης στον ίδιο εργοδότη, ο μισθός αυτός πρέπει να αυξάνεται στα €5,20 ακαθάριστα.
Κάθε καθαριστής/καθαρίστρια πρέπει να λαμβάνει αρχικό ωριαίο μισθό τουλάχιστον €4,55 ακαθάριστα και μετά από 6μηνη περίοδο συνεχούς απασχόλησης στον ίδιο εργοδότη, ο μισθός αυτός πρέπει να αυξάνεται στα €4,84 ακαθάριστα.
Άγνωστες ακόμη βασικές παράμετροι του ΕΚΜ
Παρά τα βήματα που έχουν γίνει και παρά τις εκτιμήσεις, δε φαίνεται ακόμη να υπάρχουν τελεσίδικες απαντήσεις σε ότι αφορά κομβικά ζητήματα για την τελική μορφή του ΕΚΜ στην Κύπρο. Αυτό εξάλλου επιβεβαιώνεται και από τη συνέντευξη της Υπουργού Εργασίας στο Economy Today.
- Ποιο θα είναι το ύψος του κατώτατου μισθού;
Οι προτάσεις πάντως που έπεσαν στο τραπέζι σε ότι αφορά το ύψος του ΕΚΜ θέλουν να υπολογίζεται στο 60% του διάμεσου μισθού στην Κύπρο. Το εν λόγω μοντέλο υπολογισμού υποδεικνύει ως «ενδεδειγμένο» (όχι όμως υποχρεωτικό) και υπό διαμόρφωση Ευρωπαϊκή Οδηγία για τη Θέσπιση Εθνικού Κατώτατου.
- Θα είναι ενιαίος – οριζόντιος ο κατώτατος μισθός ή θα διαφοροποιείται από κλάδο σε κλάδο;
Σημειώνεται πως ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ΙLO) στην έκθεσή του η οποία αποτελεί «οδηγό» για τη θέσπιση ΕΚΜ στην Κύπρο, προκρίνει έναν ενιαίο κατώτατο μισθό. Την προσέγγισή αυτή στηρίζει στο γεγονός ότι σε έναν ενιαίο ΕΚΜ η επιτήρηση και οι έλεγχοι εφαρμογής του θα είναι πιο εύκολοι. Συμπέρασμα εξάλλου που εξάγεται από την εμπειρία άλλων χωρών.
- Θα υπάρχουν επαγγέλματα τα οποία θα εξαιρούνται από την κάλυψη του Εθνικού κατώτατου μισθού;
Και σε αυτό το ερώτημα η έκθεση του ILO και η εμπειρία άλλων κρατών, υπογραμμίζει την εξαίρεση μιας σειράς επαγγελμάτων από τον ΕΚΜ, όπως επί παραδείγματι οι εργάτες στη γεωργοκτηνοτροφικά ή τα οικιακά. Κάτι εξάλλου που προκρίνουν οι εργοδοτικές οργανώσεις και… αναγνωρίζουν οι συνδικαλιστές.
ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΕΡΓΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΡΙΤΕΣ ΧΩΡΕΣ
Η αναδιαμόρφωση του «πλαισίου απασχόλησης εργατών από τρίτες χώρες», μοιάζει επιτακτική σύμφωνα με τις εργοδοτικές οργανώσεις οι οποίες θεωρούν πως μπορεί να αποτελέσει λύση στο πρόβλημα έλλειψης προσωπικού που φαίνεται να αντιμετωπίζουν νευραλγικοί τομείς της οικονομίας, όπως η τουριστική βιομηχανία, το λιανεμπόριο, ο νοσηλευτικός κλάδος κ.α.
Στη συνάντηση των κοινωνικών εταίρων με την Υπουργό Εργασίας στη 1/11/2021, επισημάνθηκε ότι η πλήρωση κενών θέσεων, ειδικά στον ξενοδοχεικό τομέα, πρέπει να γίνει μέχρι τον Ιανουάριο προκειμένου να προλάβουν να εκπαιδευτούν οι νεοπροσληφθέντες έτσι ώστε με την έναρξη της τουριστικής σεζόν την Άνοιξη να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες της εργασίας τους.
Η κα Αιμιλιανίδου κατέστησε σαφές, ότι οι εργοδότες και οι επιχειρήσεις, θα πρέπει πρώτα να εξαντλούν τις διαδικασίες πρόσληψης του ντόπιου εργατικού δυναμικού και μετά να προχωρούν σε υποβολή αιτήσεων για προσλήψεις εργατών από τρίτες χώρες, όπως εξάλλου ορίζει και το πλαίσιο απασχόλησης εργατών από τρίτες χώρες.
Κόκκινη γραμμή για το Υπουργείο Εργασίας αποτελεί και το θέμα της απόλυσης ντόπιων εργατών προκειμένου να αντικατασταθούν από εργάτες προερχόμενους από τρίτες χώρες.
Η έρευνα της ΟΕΒ και οι 8.657 ελλείψεις…
Η ΟΕΒ, ανταποκρινόμενη στις υποδείξεις της Ζέτας Αιμιλιανίδου, για συγκεκριμένα στοιχεία και αριθμούς αναφορικά με τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν πρόβλημα έλλειψης προσωπικού, διενήργησε έρευνα στην οποία συμμετείχαν 320 επιχειρήσεις. Από την εν λόγω έρευνα προκύπτει ότι μέχρι τους πρώτους μήνες του 2022, οι ελλείψεις εργατών σε διάφορους κλάδους θα ανέρχονται στις 8.657 άτομα.
Ενδεικτικά, οι συνολικές βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες ελλείψεις (μέχρι και το πρώτο εξάμηνο του 2022) είναι:
• Για ανειδίκευτο προσωπικό (εργάτες γεν. καθηκόντων / προσωπικό καθαριότητας) σε 2576
• Για το λιανεμπόριο (πωλητές / κρεοπώλες / προσωπικό αποθήκης) σε 1894
• Για τεχνίτες (υδραυλικούς / συγκολλητές) σε 105
• Για Οικοδόμους / καλουψίδες σε 122
• Για τον επισιτιστικό κλάδο (μάγειρες / τραπεζοκόμους) σε 2169
• Για οδηγούς / μηχανοδηγούς σε 517
• Για Γραφειακό προσωπικό / Λογιστές σε 319
• Για ειδικευμένο προσωπικό (απόφοιτους πανεπιστημίου) σε 656
Προτεραιότητα στους εγγεγραμμένους ανέργους
Οι υποδείξεις της Ζέτας Αιμιλιανίδου τις οποίες επικαλούνται και οι Συνδικαλιστικές οργανώσεις για εξάντληση των περιθωρίων πρόσληψης ντόπιων εργατών πριν την υποβολή αίτησης για εργάτες από τρίτες χώρες, εδράζεται και στο γεγονός ότι παρά τα μειωμένα ποσοστά ανεργίας, ο πραγματικός αριθμός των ανέργων ανέρχεται στις 11.000 άτομα. Ο στόχος της επανένταξής τους στην αγορά εργασίας, θεωρείται πως πρέπει να υλοποιηθεί απρόσκοπτα και χωρίς η αναδιαμόρφωση του πλαισίου απασχόλησης εργατών από τρίτες χώρες να αποτελέσει εμπόδιο.
Ως προς αυτό οι συνδικαλιστικές οργανώσεις θεωρούν ότι από μέρους των Εργοδοτών, πρέπει να εξεταστεί το θέμα της βελτίωσης των μισθών, της τήρησης των συλλογικών ή ατομικών συμβάσεων, οι πληρωμές των υπερωριών και μια σειρά εργασιακών παροχών, που θα καταστήσουν τις κενές θέσεις εργασίας, ελκυστικές για ντόπιους και κοινοτικούς εργάτες.
Το θέμα της διαμόρφωσης στρατηγικής για την απασχόληση εργατών από τρίτες χώρες, σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα που τέθηκαν, πρέπει να ολοκληρωθεί επίσης μέχρι το τέλος του έτους.
ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑΣ
Η νομοθετική ρύθμιση της τηλεργασίας, φαινόταν "εύκολο" θέμα με την έννοια ότι υπήρχαν συγκλίσεις των κοινωνικών εταίρων. Ωστόσο με επιστολή του ΚΕΒΕ στην Υπουργό Εργασίας, που δημοσιεύθηκε την περασμένη Δευτέρα, γίνεται γνωστό πως οι εργοδότες θεωρούν ότι η νομοθετική ρύθμιση της τηλεργασίας θα αφαιρέσει τα στοιχεία «ευελιξίας και της εργασιακής ασφάλειας». Οι εργοδοτική οργάνωση προκρίνει όπως αναφέρεται στην επιστολή, την διμερή συμφωνία (μεταξύ εργοδοσίας και εργαζομένων) στο πλαίσιο κάθε επιχείρησης για το ποιοι και για πόσο θα εργάζονται με το μοντέλο της τηλεργασίας, επικαλούμενη μάλιστα και ευρωπαϊκή οδηγία που ορίζει πλαίσιο και όχι ακριβής κανόνες για το πώς πρέπει να εφαρμόζεται η τηλεργασία.
Η νομοθετική ρύθμιση της Τηλεργασίας, έχει καταστεί επιβεβλημένη αφού η πανδημία έχει επιτείνει και κατά γενική ομολογία έχει οριστικοποιήσει, τη μεταφορά πολλών εργαζομένων από τα γραφεία των «παραδοσιακών» χώρων εργασίας, στα γραφεία των σπιτιών!
Η έκταση του φαινομένου που είναι εξάλλου παγκόσμιο, έχει κινητοποιήσει και την Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία έχει στείλει τις δικές της κατευθυντήριες γραμμές για το ποιες παράμετροι πρέπει να υπολογίζονται και ποια δικαιώματα πρέπει να κατοχυρώνονται κατά την νομοθετική ρύθμιση της τηλεργασίας.
Βάσει αυτών των θέσεων της ΕΕ και με βασικό υλικό την νομοθετική ρύθμιση της τηλεργασίας που επιχειρεί να εφαρμόσει η Ελληνική Κυβέρνηση, γίνονται και οι διεργασίες στην Κύπρο από μέρους του Υπουργείου Εργασίας.
Ωστόσο όπως διαμηνύει η Υπουργός Εργασίας σε συνέντευξη της στο Economy today, πρόκειται για σχέδιο νόμου του οποίου η τελική μορφή θα οριστικοποιηθεί στο τραπέζι του διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους.
ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΟΥ
Το υφιστάμενο συνταξιοδοτικό σύστημα της Κύπρου, έχει θεσπιστεί το 1980. Στα σαράντα και πλέον χρόνια που εφαρμόστηκε κρίνεται «επιτυχημένο και έχει προσφέρει πάρα πολλά στον τόπο» σύμφωνα με την Υπουργό Εργασίας.
Ωστόσο οι εργασιακές συνθήκες, το μοντέλο παραγωγής, η αγορά εργασίας, η σύνθεση του εργατικού δυναμικού σε ότι αφορά τις ηλικίες, το φύλο τη μορφωτική στάθμη, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής κ.α. έχει αλλάξει κατά πολύ μέσα σε αυτές τις τέσσερις δεκαετίες.
Ως εκ τούτου ο «εκσυγχρονισμός» του συνταξιοδοτικού που θα επέλθει μέσω μιας συνολικής μεταρρύθμισης κρίνεται επιβεβλημένος.
Εξάλλου η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, περιλαμβάνεται στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης για το οποίο η Δημοκρατία θα λάβει συνολικά από τα ευρωπαϊκά ταμεία περί τα 1.2 δισεκατομμύρια ευρώ, νοουμένου ακριβώς ότι θα υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνει το ΣΑΑ.
Πάντως σε σχέση με τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού δε φαίνεται πως θα υπάρξει άμεσα «έντονη» κινητικότητα: Όπως αναφέρει σε συνέντευξή της στο Economy Today η Ζέτα Αιμιλιανίδου, για να προχωρήσει η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού, είναι προϋπόθεση η θέσπιση του Εθνικού Κατώτατου Μισθού, η οποία θα επηρεάσει το ελάχιστο ποσό εισφορών στο ΤΚΑ για τους εργαζόμενους, τους εργοδότες και τους αυτοεργοδοτούμενους.
Εξάλλου τα στοιχεία που θα «καθορίσει» ο Κατώτατος Μισθός θα ληφθούν υπόψη στις μελέτες που είναι υπό διαμόρφωση (θα ολοκληρωθούν εντός του 2022) και θα αποτελέσουν «οδηγό» για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού.
Το 12% και η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης
Αν και όλα είναι προς συζήτηση, αυτό που έχει διαφανεί το προηγούμενο διάστημα σε ότι αφορά το συνταξιοδοτικό είναι οι «κόκκινες γραμμές» που έχουν θέσει οι συνδικαλιστικές οργανώσεις.
Σύσσωμο το συνδικαλιστικό κίνημα τάσσετε εναντίον της μείωσης κατά 12% στις συντάξεις όσων αντί στα 65 τους χρόνια, συνταξιοδοτούνται στα 63.
Δεύτερο σημείο στο οποίο έχουν δείξει οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ότι θα «δώσουν μάχη» σε περίπτωση που επιχειρηθεί η εφαρμογή του, είναι η αύξηση του ορίου ηλικίας στα 67 έτη.
Ωστόσο υπογραμμίζεται ότι πρόκειται για ζητήματα για τα οποία δεν έχει ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση αφού όλα είναι προς συζήτηση.
Σημειώνεται ωστόσο ότι από μέρους του Υπουργείου Εργασίας, έχουν γίνει «νύξεις» για τα ζητήματα αυτά, με επίκληση μάλιστα σε σχετικές αναλογιστικές μελέτες που, όπως υποστηρίζεται από το ΥΠΕΡΓ, δεικνύουν ότι «αν δεν υπάρχουν αλλαγές θα βρεθούμε ενώπιον του κινδύνου κατάρρευσης του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων».
Ο στόχος της μεταρρύθμισης
Στόχος όπως διαμηνύουν από το Υπουργείο Εργασίας, είναι η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού να πετύχει, τη μείωση του κινδύνου φτώχειας των συνταξιούχων, τη διασφάλιση επαρκούς συνταξιοδοτικού εισοδήματος, την αλληλεγγύη και δικαιοσύνη μεταξύ και εντός των γενεών, τη διασφάλιση της μακροχρόνιας βιωσιμότητας των συντάξεων και την αποδοτικότητα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης μέσω μείωσης αντικινήτρων για εργασία.