Προκλήσεις, λύσεις και το οικονομικό κόστος μιας ολοένα και πιο θερμής καθημερινότητας

Καθηγητής Ματθαίος Σανταμούρης: «Η απραξία και η άρνηση υιοθέτησης λύσεων για την αστική υπερθέρμανση αυξάνουν συνεχώς το κόστος στις πόλεις και στα κράτη που δεν λαμβάνουν μέτρα, δημιουργώντας αργά αλλά σταθερά ένα δυσθεώρητο οικονομικό κόστος».

Συνέντευξη στη Βάσια Καττή

Η αστική υπερθέρµανση αποτελεί µια από τις µεγαλύτερες προκλήσεις που αντιµετωπίζουν οι σύγχρονες πόλεις σε έναν κόσµο που αλλάζει κλιµατικά. Και η Κύπρος, δυστυχώς, δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο διεθνούς φήµης καθηγητής Ματθαίος Σανταµούρης, µιλώντας στο Economy Today, αναλύει τις αιτίες που επιτείνουν το φαινόµενο, τις οικονοµικές του επιπτώσεις, καθώς και τις λύσεις που µπορούν να εφαρµοστούν για τη µείωση της αστικής υπερθέρµανσης. Ο καθηγητής επισηµαίνει τους παράγοντες που ενισχύουν το φαινόµενο στις κυπριακές πόλεις και προτείνει στρατηγικές θερµικής ανάσχεσης, ενώ αναλύει και τις οικονοµικές συνέπειες που σχετίζονται µε την ενεργειακή ζήτηση και τις επιπτώσεις στην καθηµερινότητα των πολιτών. Τελικά, ποια πρέπει να είναι η στρατηγική της Κύπρου για την αντιµετώπιση της αστικής υπερθέρµανσης;      Τι πρέπει να κάνουν οι ιδιώτες και τι η πολιτεία;

Αύξηση της θερμοκρασίας στις κυπριακές πόλεις

Για ποιους λόγους παρατηρείται αύξηση της θερµοκρασίας στις πόλεις της Κύπρου και πώς παράγοντες όπως η υψηλή πυκνότητα δόµησης και η χρήση συγκεκριµένων υλικών συµβάλλουν στο φαινόµενο της αστικής υπερθέρµανσης;

H αύξηση της θερµοκρασίας στις κυπριακές όπως και στις περισσότερες µεσογειακές πόλεις οφείλεται κυρίως στην υψηλή απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας από τα δοµικά υλικά και στη συνέχεια την απόδοση της θερµότητας στο αστικό περιβάλλον, όπως και στην αυξηµένη έκλυση ανθρωπογενούς θερµότητας και την έλλειψη πρασίνου. Η υψηλή πυκνότητα δόµησης συµβάλει στη µεγαλύτερη απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας αλλά και ταυτόχρονα στην παγίδευση της θερµικής ακτινοβολίας που εκλύεται από τα κτήρια και τις αστικές δοµές. Επίσης, µεγαλύτερη αστική πυκνότητα συνήθως αντιστοιχεί σε µεγαλύτερη έκλυση ανθρωπογενούς θερµότητας από τα αυτοκίνητα και τα συστήµατα ψύξης.

Προτεινόμενες στρατηγικές

Ποιες στρατηγικές θερµικής ανάσχεσης θεωρείτε πιο εφαρµόσιµες και αποτελεσµατικές για τις πόλεις της Κύπρου;

Νοµίζω ότι είναι απαραίτητο, πλέον, να διακοπεί η χρήση υλικών παλαιάς τεχνολογίας που παρουσιάζουν µεγάλη θερµική απορρόφηση όπως η µαύρη άσφαλτος, καθώς και όλων των υλικών που αναπτύσσουν υψηλές επιφανειακές θερµοκρασίες κατά τη θερινή περίοδο. Η αντικατάσταση των υλικών αυτών µε σύγχρονα υλικά µικρής απορροφητικότητας θα βοηθήσει να µειωθεί η µέγιστη θερµοκρασία κατά τη θερινή περίοδο κατά τουλάχιστον 1,5 βαθµούς. Παράλληλα, απαιτείται να αυξηθεί το αστικό και υπεραστικό πράσινο, να ελαττωθεί η έκλυση ανθρωπογενούς θερµότητας από την κίνηση, να δηµιουργηθούν διάδροµοι κυκλοφορίας του αέρα στην πόλη και να υπάρξει εκτεταµένη σκίαση, ιδίως στους εξωτερικούς, αστικούς χώρους. Η συνδυασµένη εφαρµογή των µέτρων αυτών θα µπορούσε να µειώσει τη µέγιστη θερµοκρασία περιβάλλοντος κατά τη θερινή περίοδο έως και 2,5 βαθµούς. 

Είναι πρωτοφανές το γεγονός ότι σήµερα η πληρότητα των φραγµάτων στην Κύπρο είναι στο 25%. Αυτό είναι σηµάδι ότι επιδεινώνονται οι ακραίες καιρικές συνθήκες στο νησί;

Η ξηρασία είναι, δυστυχώς, ένα από τα µεγάλα προβλήµατα που προκαλεί η κλιµατική µεταβολή. Το φαινόµενο δυστυχώς έχει αρχίσει να λαµβάνει δραµατικές διαστάσεις σε πολλές περιοχές του πλανήτη και φοβάµαι ότι στο µέλλον θα επιδεινωθεί.

Οικονομικές συνέπειες

Ποιες είναι οι οικονοµικές συνέπειες από την υπερθέρµανση στις ενεργειακές ανάγκες των πόλεων, ειδικά όσον αφορά τον κλιµατισµό και το πρόσθετο κόστος για τους καταναλωτές;

Η αύξηση της θερµοκρασίας δηµιουργεί πολύ αυξηµένες ενεργειακές απαιτήσεις, ιδίως για τον κλιµατισµό των κτηρίων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα δυτικά προάστια των Αθηνών οι ενεργειακές ανάγκες των κατοίκων είναι σχεδόν διπλάσιες από αυτές στα λιγότερα θερµά βόρεια προάστια. Παράλληλα, η υπερθέρµανση αυξάνει το ηλεκτρικό φορτίο αιχµής λόγω της αυξηµένης χρήσης των κλιµατιστικών συσκευών, γεγονός που υποχρεώνει τους διαχειριστές και παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας να κατασκευάζουν νέους σταθµούς ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν µόνο στην περίοδο της αιχµής, αυξάνοντας, έτσι, το κόστος της παραγόµενης ηλεκτρικής ενέργειας. Τέλος, έχει αποδειχθεί ότι η απόδοση των θερµικών σταθµών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µειώνεται κατά 0,6% ανά βαθµό αύξησης της θερµοκρασίας, ενώ το ηλεκτρικό δίκτυο υφίσταται πολύ µεγαλύτερες βλάβες, δηµιουργώντας προβλήµατα τροφοδοσίας.

Ποιες είναι οι βασικές οικονοµικές προκλήσεις που συνδέονται µε την αντιµετώπιση της αστικής υπερθέρµανσης και πώς µπορεί η εφαρµογή πράσινων επενδύσεων να συµβάλλει στην ελάφρυνση αυτών των εξόδων;

Το κόστος της αστικής υπερθέρµανσης στον κόσµο υπολογίζεται περίπου στα 220 δις δολάρια τον χρόνο, ενώ υπολογισµοί δείχνουν ότι µπορεί να φτάσει στο ύψος των 1,5 τρις δολαρίων το 2050. Η απραξία και η άρνηση υιοθέτησης λύσεων αυξάνουν συνεχώς το κόστος στις πόλεις και στα κράτη που δεν λαµβάνουν µέτρα, δηµιουργώντας αργά αλλά σταθερά ένα δυσθεώρητο οικονοµικό κόστος. Αντίθετα, πόλεις που έχουν λάβει µέτρα µείωσης της υπερθέρµανσης έχουν κατορθώσει να µειώσουν τη µέγιστη θερινή θερµοκρασία έως 3 βαθµούς και το συνεπαγόµενο οικονοµικό κόστος πάνω από 50%.

Ποια είναι τα ενεργειακά και οικονοµικά οφέλη από τη χρήση ψυχρών και υπέρψυχρων υλικών στις αστικές περιοχές και πώς µπορούν αυτά να ενταχθούν στις πόλεις της Κύπρου για µείωση της κατανάλωσης ενέργειας;

Η χρήση των ψυχρών και υπέρψυχρων υλικών στο κέλυφος των κτηρίων αλλά και στις αστικές υποδοµές µπορεί να µειώσει τη µέγιστη θερινή θερµοκρασία κατά 1,5 βαθµούς και το κλιµατιστικό φορτίο των κτηρίων έως και 40%. Παράλληλα, µειώνουν έως και κατά 30% τη θερµική θνησιµότητα στην πόλη και βελτιώνουν κατά πολύ τα επίπεδα διαβίωσης των πολίτων χαµηλού εισοδήµατος, καθώς µειώνουν τη µέγιστη εσωτερική θερµοκρασία των κτηρίων όπου κατοικούν έως και κατά 8 βαθµούς, προσφέροντας άνεση και διαφυλάσσοντας την υγεία των πολίτων.

Ο ρόλος του ιδιώτη

Τι µπορούν να κάνουν µεµονωµένα οι ιδιώτες για τη µείωση της αστικής υπερθέρµανσης στην Κύπρο;

Οι ιδιώτες θα πρέπει να φροντίζουν να προστατεύουν τα κτήριά τους από την υπερθέρµανση. Θα πρέπει να τοποθετούν επαρκή σκίαση, επαρκή αερισµό, σηµαντική θερµική µάζα και να χρησιµοποιούν συσκευές που δεν δηµιουργούν υπερθέρµανση. Επίσης, να κατασκευάζουν µε υψηλά ενεργειακά πρότυπα τα κτήριά τους, ώστε να απαιτείται η ελάχιστη δυνατή ενέργεια. Θα πρέπει, εφόσον χρησιµοποιούν κλιµατιστικές συσκευές, να τις ρυθµίζουν σε λογική και όχι χαµηλή θερµοκρασία και να λειτουργούν τα κλιµατιστικά συστήµατα µόνο όταν απαιτείται.

Τι πρέπει να κάνει συντονισµένα το κράτος;

Η πολιτεία οφείλει να εκπονήσει ένα ολοκληρωµένο σχέδιο µείωσης της αστικής υπερθέρµανσης και ανάσχεσης της ανθρώπινης θερµικής καταπόνησης. Το σχέδιο της θερµικής ανάσχεσης θα πρέπει να εφαρµόζεται και να αξιολογείται σε κάθε φάση του. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να θεσπίσει νόµους και διατάξεις που θα προστατεύουν τον αστικό πληθυσµό από την υπερθέρµανση, να ρυθµίσει ότι οι ∆ηµοτικές Αρχές δεν θα χρησιµοποιούν µέσα και προϊόντα που προκαλούν αύξηση της θερµοκρασίας, ενώ παράλληλα πρέπει να προσφέρει τα κατάλληλα κίνητρα στους πολίτες για την αποφυγή της υπερθέρµανσης.

Πώς µπορεί η δηµιουργία µιας οικονοµικής αγοράς που ενθαρρύνει θερµικές µειώσεις στις πόλεις να υποστηρίξει νέες πράσινες επενδύσεις και να αποθαρρύνει τις µη φιλικές προς το περιβάλλον υποδοµές;

Η δηµιουργία µιας οικονοµικής αγοράς στις πόλεις σε σχέση µε την υπερθέρµανση, θα πρέπει να προβλέπει σοβαρές οικονοµικές ποινές για όσους ιδιώτες, εταιρείες, δήµους και φορείς συµβάλλουν µε τις δράσεις τους στην αύξηση της θερµοκρασίας. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να προσβλέπει σοβαρά οικονοµικά οφέλη για όσους συµβάλλουν µε τα έργα τους στη µείωση της θερµοκρασίας των πόλεων. Ένας τέτοιος οικονοµικός µηχανισµός θα αποθαρρύνει σοβαρά όσους χωρίς περίσκεψη και κόστος αυξάνουν τη θερµοκρασία των πόλεων και δηµιουργούν µεγάλα προβλήµατα στους πολίτες, ενώ θα επιβραβεύσει όλους όσοι φροντίζουν έµπρακτα την ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος και προφυλάσσουν τους πολίτες από τις δραµατικές συνέπειες της υπερθέρµανσης.

Ταυτόχρονα, ένας τέτοιος µηχανισµός θα προσφέρει πρόσθετους πόρους για τη χρηµατοδότηση καινοτόµων έργων αστικής θερµικής ανάσχεσης, καθώς και θα προάγει την εκπαίδευση και την έρευνα σε σχετικά θέµατα.

Διαβάστε επίσης: Ιταλία: Έτοιμο μέχρι το τέλος του 2027 το σχέδιο για την επιστροφή στην πυρηνική ενέργεια

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ