Το 2024 αποτέλεσε κοµβική χρονιά για τον τοµέα των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στην Κύπρο, σηµατοδοτώντας σηµαντικές εξελίξεις στην ενεργειακή µετάβαση και τη βιώσιµη ανάπτυξη της κυπριακής οικονοµίας. Η χώρα έκανε αξιοσηµείωτα βήµατα στην αύξηση της εγκατεστηµένης ισχύος και στη θεσµοθέτηση νέων πολιτικών ενίσχυσης του τοµέα. Ωστόσο, το 2025 αναδύονται νέες προκλήσεις οι οποίες επιβάλλουν συντονισµένες ενέργειες, στρατηγικές µεταρρυθµίσεις για περαιτέρω ανάπτυξη και αδειοδοτήσεις νέων επενδύσεων ΑΠΕ.
Οι προκλήσεις που αντιµετωπίζει η Κύπρος
Μεγάλος προβληµατισµός και επιφυλακτικότητα για νέες επενδύσεις ΑΠΕ, επικρατεί στους κύκλους νέων και υφιστάµενων επενδυτών που διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στην αγορά. Παρόλο που η Κύπρος έχει πλούσιο ηλιακό δυναµικό και ως εκ τούτου θα µπορούσαν αυτές οι επενδύσεις να είχαν υψηλή απόδοση, η περιορισµένη διαθεσιµότητα στο δίκτυο για σύνδεση συστηµάτων και οι πολυάριθµες περικοπές ενέργειας υφιστάµενων έργων – ξεπέρασαν το 30% το 2024 - υποχρεώνουν τους επενδυτές να επανεξετάσουν τη βιωσιµότητα και το ρίσκο των επενδύσεων.
Οι διαδικασίες αδειοδότησης παραµένουν µια σηµαντική πρόκληση, καθώς οι καθυστερήσεις αποθαρρύνουν τους επενδυτές έργων ΑΠΕ. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η δηµιουργία ενός κεντρικού ψηφιακού συστήµατος, το οποίο θα εξυπηρετεί γρήγορα και αποδοτικά τις αδειοδοτήσεις, κυρίως για έργα αποθήκευσης. Ταυτόχρονα, η αξιοποίηση ευρωπαϊκών χρηµατοδοτήσεων, είναι απαραίτητη για την υλοποίηση έργων µεγάλης κλίµακας, ενισχύοντας τη θέση της Κύπρου στον ενεργειακό χάρτη.
Η καθυστέρηση αναβάθµισης του δικτύου ηλεκτροδότησης σε συνδυασµό µε την αυξηµένη παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, επιβαρύνουν τις υφιστάµενες επενδύσεις και οδηγούν σε αποκοπές ενέργειας. Για απρόσκοπτη ροή ηλεκτρικής ενέργειας, απόδοση του δικτύου και οµαλή ενεργειακή µετάβαση της χώρας, απαιτείται ο εκσυγχρονισµός του δικτύου. Παράλληλα, η επένδυση σε έξυπνα δίκτυα (Smart Grids), σύγχρονες υποδοµές διαχείρισης ενέργειας, η ενσωµάτωση υβριδικών συστηµάτων αποθήκευσης και η επένδυση στην Τεχνητή Νοηµοσύνη (ΑΙ), θα ενισχύσουν την ενεργειακή αποδοτικότητα, χωρίς απώλειες πράσινης ενέργειας.
Εξίσου σηµαντική πρόκληση είναι το Άνοιγµα της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισµού. Η φιλελευθεροποίηση της αγοράς είναι εφικτή, αρκεί ο ενεργειακός σχεδιασµός της χώρας να πλεύσει προς ορθή κατεύθυνση. Η απόκλιση από το Μοντέλο Στόχος καταστρατηγεί τις αρχές του ανταγωνισµού και ενισχύει το µονοπωλιακό καθεστώς. To Μοντέλο Στόχος, σε αντιδιαστολή µε το Single Buyer Model, εφαρµόζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και εδραιώνεται η αποδοτικότητά του µέσα από επιστηµονικά δεδοµένα.
Προοπτικές ανάπτυξης και η ευκαιρία για ενεργειακή εξωστρέφεια
Η προοπτική της ενεργειακής διασύνδεσης µέσω του έργου Great Sea Interconnector, θα ενισχύσει τη θέση της Κύπρου ως ενεργειακός κόµβος στην Ανατολική Μεσόγειο.
H ιδέα της διασύνδεσης Κύπρου-Κρήτης-Ισραήλ, µέσα από την υλοποίηση του έργου Great Sea Interconnector αποτελεί ευκαιρία εξωστρέφειας του νησιού, στην ευρωπαϊκή ενεργειακή αγορά µε ιδιάζουσα γεωπολιτική σηµασία και οφέλη. Ωστόσο, κυριαρχούν ευρύτερα ανησυχίες, καθώς απαιτείται πλήρης διαφάνεια στον τρόπο λειτουργίας του έργου, απαλοιφή τεχνικών και εµπορικών προβληµάτων, καθώς και διασφάλιση της βιωσιµότητας και της χρηµατοδότησής του.
Αναµφίβολα, η λειτουργία του έργου, θα πρέπει να εδραιώνει υγιή ανταγωνισµό της παραγωγής και προµήθειας ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία θα καθορίζεται στο πλαίσιο ενός ολοκληρωµένου στρατηγικού πλάνου, έπειτα από µελέτη και σχεδιασµό.
Μεγαλεπήβολα έργα, όπως το Great Sea Interconnector, επιβάλλεται να συµπεριλαµβάνουν δικλείδες ασφαλείας, ώστε από τη µια να µη δηµιουργείται ένα νέο µονοπώλιο- αλλά να ενθαρρύνεται η εγχώρια παραγωγή πράσινης ή και συµβατικής ηλεκτρικής ενέργειας- και από την άλλη να µη δηµιουργείται ενεργειακή εξάρτηση της χώρας από µία µόνο πηγή.
Διαβάστε επίσης: Α. Αντωνίου: Το 2025 μπορεί να αποτελέσει χρονιά ορόσημο