Του Βρασίδα Νεοφύτου*
H εντυπωσιακή άνοδος του πιο δηµοφιλούς επενδυτικού καταφυγίου ήταν µία από τις µεγαλύτερες που έχουν παρατηρηθεί τα τελευταία 100 χρόνια, εν µέσω ανησυχιών για τους πολλαπλούς γεωπολιτικούς κινδύνους, της αναθέρµανσης του πληθωρισµού, της «αποδολαριοποίησης», της µείωσης των επιτοκίων και στις µαζικές αγορές χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες.
Ο χρυσός, ο οποίος γίνεται πιο ελκυστικός για τους επενδυτές σε περιόδους αβεβαιότητας (κρίσης και φόβου), κατέρριψε πολλαπλά ρεκόρ µέσα στο 2024, αγγίζοντας τα ιστορικά υψηλά επίπεδα των $2.790 ανά ουγγιά στις 31 Οκτωβρίου (1 ουγγιά ισούται µε 31,1 γραµµάρια χρυσού).
Μπήκε µε το δεξί και στο 2025, µε την τιµή του να διατηρείται στα επίπεδα των $2.700 ανά ουγγιά, µε τους αναλυτές να αναµένουν περαιτέρω ενδυνάµωση λόγω συνέχισης της οικονοµικής και πολιτικής αβεβαιότητας.
Το ράλι χρυσού κρατά από το 2022, έτος έναρξης του πολέµου στην Ουκρανία που προκάλεσε την απότοµη άνοδο του πληθωρισµού στον πλανήτη, ενώ συνεχίζει την ανοδική τάση που ξεκίνησε από το 2015, όταν είχε κατρακυλήσει µέχρι τα χαµηλά των $1.100 ανά ουγγιά.
Είναι άξιο αναφοράς το γεγονός ότι ο χρυσός κατέγραψε ισχυρά κέρδη παρά το ράλι στο αµερικανικό δολάριο και την ισχυρή αύξηση των πραγµατικών αποδόσεων των οµολόγων του αµερικανικού ∆ηµοσίου (10-year Treasury yields), που συνήθως έχουν αντίθετη σχέση.
Η άνοδος του δολαρίου και των οµολογιακών αποδόσεων παραδοσιακά λειτουργεί αρνητικά για τον χρυσό που τιµολογείται σε δολάρια, κάνοντας την αγορά του πιο ακριβή για αγοραστές µε ξένο συνάλλαγµα.
Άρα, η ταυτόχρονη άνοδος του χρυσού και δολαρίου δείχνει πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση στην παγκόσµια οικονοµία και την αβεβαιότητα στη γεωπολιτική σκακιέρα.
Αυτοί οι παράγοντες αναµένεται να συνεχιστούν και µέσα στο 2025, ενισχύοντας τη ζήτηση του χρυσού για προστασία από τους κινδύνους της αγοράς (ασφαλές καταφύγιο).
Πολλαπλοί παράγοντες ώθησαν τον χρυσό σε επίπεδα-ρεκόρ
Η άνοδος του χρυσού το 2024 οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως:
1. Η χαλάρωση της νοµισµατικής πολιτικής: Oι προσδοκίες για µειώσεις των βασικών επιτοκίων από την Οµοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed), Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ECB) και την Τράπεζα της Αγγλίας (BoE).
2. Οι γεωπολιτικές εντάσεις: Αναβαθµίστηκε ο ρόλος του πολύτιµου µετάλλου ως «ασφαλές καταφύγιο» εν µέσω γεωπολιτικών εντάσεων και στρατιωτικών συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή.
3. Απειλές για δασµούς: Αντιστάθµιση κινδύνου έναντι των επερχόµενων δασµών του Προέδρου Τραµπ, κυρίως σε Κίνα και Ιράν.
4. Πληθωρισµός: Αντιστάθµιση έναντι των ανησυχιών για αναθέρµανση του πληθωρισµού.
5. Αγορές από Κεντρικές Τράπεζες: Oι µεγάλες αγορές χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες των αναδυόµενων αγορών για την αύξηση των ισολογισµών τους.
6. Απο-δολαριοποίηση: Την τάση της «απο-δολαριοποίησης» από κεντρικές τράπεζες όπως Κίνας, Ρωσίας και Τουρκίας εν µέσω απειλών για πάγωµα περιουσιακών στοιχείων σε δολάρια ΗΠΑ.
7. Νοµισµατική υποτίµηση: Η υποτίµηση των κυριότερων νοµισµάτων όπως του ευρώ και της αγγλικής στερλίνας και η συνεχής υποτίµηση νοµισµάτων αναδυόµενων οικονοµιών, όπως της Κίνας, Τουρκίας, Ρωσίας, Ινδίας, Αιγύπτου κ.ά..
Η χαλάρωση της νοµισµατικής πολιτικής
Η αναµενόµενη µετάβαση προς ένα περιβάλλον χαµηλότερων επιτοκίων (χαλαρή νοµισµατική πολιτική) λόγω προσδοκιών για την υποχώρηση του πληθωρισµού στήριξε την άνοδο του χρυσού µέσα στο 2024.
Oι προσδοκίες για µειώσεις βασικών επιτοκίων από τις κυριότερες κεντρικές τράπεζες του κόσµου, όπως την Οµοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Federal Reserve), την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ECB) και την Τράπεζα της Αγγλίας (BoE) έδωσαν σηµαντική ώθηση στον χρυσό.
Πλέον, ο βασικός παράγοντας της διαµόρφωσης της τιµής του χρυσού για το 2025 θα είναι οι προοπτικές µείωσης των αµερικανικών επιτοκίων, καθώς ο χρυσός τιµολογείται στις παγκόσµιες χρηµαταγορές σε αµερικανικό δολάριο.
Όµως, η εξαιρετικά ισχυρή εικόνα της αµερικανικής οικονοµίας και της αγοράς εργασίας, της µεγαλύτερης οικονοµίας του κόσµου και µε συνδυασµό µε τη µείωση του ρυθµού της πτώσης του πληθωρισµού, περιορίζει τις προσδοκίες για περαιτέρω µειώσεις επιτοκίων από την Οµοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ από όσο είχε αρχικά προβλεφθεί.
Αντιστάθµιση έναντι του πληθωρισµού
Οι επενδυτές συχνά αναζητούν τρόπους να προστατεύσουν τις επενδύσεις τους από τις επιπτώσεις του πληθωρισµού.
Ο πληθωρισµός αναφέρεται στην αύξηση των τιµών των αγαθών και υπηρεσιών σε µια οικονοµία σε µια χρονική περίοδο, που οδηγεί σε µείωση της αγοραστικής δύναµης του χρήµατος που κατέχουν οι καταναλωτές και οι επενδυτές.
Ένας από τους πιο παραδοσιακούς τρόπους προστασίας της αξίας των χρηµάτων κατά τη διάρκεια περιόδων υψηλού πληθωρισµού είναι η επένδυση σε χρυσό, καθώς διατηρεί την αξία του καλύτερα από τα νοµίσµατα που µπορεί να υποστούν υποτίµηση λόγω πληθωριστικών πιέσεων.
Εν έτει 2025 οι επενδυτές θεωρούν ότι οι δεσµεύσεις του νέου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραµπ να επιβάλει ή να αυξήσει µαζικά τους δασµούς στις εισαγωγές, να µειώσει τους φόρους, να χαλαρώσει τους ρυθµιστικούς κανόνες και να σταµατήσει τις µεταναστευτικές ροές, θα µπορούσε να αναθερµάνουν τον πληθωρισµό ξανά.
Ήδη ο πληθωρισµός σε πολλές µεγάλες οικονοµίες έχει επιταχυνθεί προς το 3% στους τελευταίους µήνες του 2024, µε τον δείκτη τιµών καταναλωτή (CPI-consumer price index) τον ∆εκέµβριο να δέχεται έντονες πληθωριστικές πιέσεις σε κατηγορίες όπως η ενέργεια, τα τρόφιµα, τα ενοίκια, οι υπηρεσίες, τα ασφάλιστρα υγείας και τα ρούχα.
Μια από τις κυριότερες αιτίες της αναθέρµανσης του πληθωρισµού είναι και η νέα άνοδος στις τιµές της ενέργειας και καυσίµων, επαναφέροντας στο προσκήνιο την ενεργειακή κρίση που τόσο ταλάνισε τον πλανήτη το 2022-2023.
Το πετρέλαιο τύπου Brent crude oil ανέβηκε από τα χαµηλά των $68/βαρέλι που διαπραγµατευόταν τον Σεπτέµβριο στα $82 στις αρχές του 2025, καταγράφοντας άνοδο πέραν του 20% εν µέσω αυξηµένης ζήτησης, µείωσης των αποθεµάτων, των νέων κυρώσεων σε ρωσικά ενεργειακά στοιχεία και τις περικοπές παραγωγής από τις χώρες του ΟΠΕΚ.
Επιπρόσθετα, οι πρόσφατες αποφάσεις της απερχόµενης κυβέρνησης Μπάιντεν, µε τις οποίες γίνονται πολύ πιο αυστηρές οι κυρώσεις για όποιους διακινούν ρωσικό φυσικό αέριο, ο κρύος χειµώνας στο βόρειο ηµισφαίριο, η διακοπή παραδόσεων φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς κάποιες ευρωπαϊκές χώρες µέσω Ουκρανίας. έχουν παίξει σηµαντικό ρόλο στην επιτάχυνση της ανόδου στην τιµή του φυσικού αερίου στις αρχές του 2025 (σχεδόν διπλασιάστηκε).
Αντιστάθµιση κινδύνου εν µέσω γεωπολιτικών εντάσεων
Από τα αρχαία χρόνια µέχρι σήµερα, οι άνθρωποι και οι οργανωµένες κοινωνίες στρέφονται προς τον χρυσό ως το ιδανικό «ασφαλές καταφύγιο» σε περιόδους οικονοµικής αβεβαιότητας, πολιτικής αστάθειας και στρατιωτικών επιχειρήσεων ( αβεβαιότητας, κρίσης και φόβου).
Ο χρυσός έχει µια µακρά ιστορία ως µέσο αποθήκευσης αξίας, γεγονός που τον καθιστά ελκυστικό κατά τη διάρκεια δύσκολων γεωπολιτικών και οικονοµικών περιόδων.
Οι επενδυτές συχνά φοβούνται ότι τέτοιες εντάσεις θα µπορούσαν να πλήξουν την παγκόσµια οικονοµία και γι’ αυτό στρέφονται προς τον χρυσό για ασφάλεια.
Γεωπολιτικές εντάσεις, όπως οι στρατιωτικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και Ουκρανία, όπως επίσης και οι εµπορικοί πόλεµοι µεταξύ ΗΠΑ-Κίνας, οδήγησαν σε αύξηση της τιµής του χρυσού στο 2024.
Αυτοί οι γεωπολιτικοί παράγοντες µπορούν να προκαλέσουν πτώση στις αγορές µετοχών και άλλων επενδύσεων, οδηγώντας τους επενδυτές να αναζητήσουν πιο σταθερές επιλογές.
Επιπλέον, η αβεβαιότητα γύρω από τις πολιτικές της επερχόµενης κυβέρνησης Τραµπ στις ΗΠΑ συνεχίζει να τροφοδοτεί τη ζήτηση για χρυσό σαν ασφαλές καταφύγιο στους επενδυτές των παγκόσµιων χρηµαταγορών.
Ο ρόλος του χρυσού δεν θα είναι µόνο για την αντιστάθµιση κινδύνου έναντι των επερχόµενων δασµών του Τραµπ, αλλά και έναντι πιθανών µέτρων δασµολογικών αντιποίνων από τα άλλα έθνη, ειδικά από την Κίνα, Ρωσία και ίσως από Καναδά, BRICS και Ε.Ε..
Oι µεγάλες αγορές χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες
Η αγορά χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες έχει γίνει µια σηµαντική τάση τα τελευταία χρόνια, µε πολλές χώρες να επενδύουν σε αυτό το πολύτιµο µέταλλο ως µέσο προστασίας των οικονοµικών τους αποθεµάτων.
Αυτή η στρατηγική έχει ενισχυθεί ιδιαίτερα από κεντρικές τράπεζες, κυρίως των αναδυόµενων χωρών, λόγω των γεωπολιτικών και οικονοµικών αβεβαιοτήτων που επικρατούν παγκοσµίως.
Αυτή η τάση αναµένεται να συνεχιστεί και το 2025, καθώς οι πολιτικές αποφάσεις της κυβέρνησης Τραµπ και η προβληµατική κατάσταση της παγκόσµιας οικονοµίας θα µπορούσαν να αυξήσουν τη ζήτηση του χρυσού ως ασφαλή επένδυση.
Στην παγκόσµια κατάταξη των χωρών µε τα µεγαλύτερα επίσηµα αποθέµατα σε χρυσό, οι Ηνωµένες Πολιτείες κατέχουν την πρώτη θέση µε 8.133 τόνους, ακολουθούµενες από τη Γερµανία (3.351 τόνοι) και το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο (2.814 τόνοι). Η Ελλάδα βρίσκεται στην 37η θέση µε επίσηµα αποθέµατα 114.55 τόνων.
«Απο-δολαριοποίηση»
Οι κεντρικές τράπεζες των αναδυόµενων αγορών παραµένουν ένθερµοι αγοραστές χρυσού λόγω της ανάγκης για σταθερότητα και ασφάλεια στα περιουσιακά τους στοιχεία όπως επίσης και της «απο-δολαριοποίησης».
Χώρες όπως η Κίνα, Ινδία, Πολωνία, Ρωσία, Ουγγαρία, η Τουρκία, το Ουζµπεκιστάν και άλλες, ήταν οι κύριοι αγοραστές χρυσού κατά το 2024, προκειµένου να επιδιώξουν µεγαλύτερη ανεξαρτησία από το αµερικανικό δολάριο.
Το δολάριο θεωρείται πλέον ως ένα αποτελεσµατικό εργαλείο πολιτικού και οικονοµικού πολέµου από τις φιλοδυτικές χώρες, ειδικά µετά το πάγωµα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων το 2022.
Ανησυχία για την παγκόσµια οικονοµία
Η τιµή του χρυσού παραδοσιακά αυξάνεται σε περιόδους οικονοµικής αβεβαιότητας και ανησυχίας. Αυτό συµβαίνει γιατί ο χρυσός θεωρείται ασφαλές καταφύγιο για τους επενδυτές.
Όταν οι αγορές µετοχών είναι ασταθείς ή όταν υπάρχουν ανησυχίες σχετικά µε την παγκόσµια οικονοµία, οι επενδυτές συχνά στρέφονται προς τον χρυσό ως έναν τρόπο προστασίας της αξίας των χρηµάτων τους.
Η αύξηση της τιµής του χρυσού λόγω ανησυχίας για την παγκόσµια οικονοµία είναι αποτέλεσµα µιας σύνθετης αλληλεπίδρασης µεταξύ οικονοµικών δεικτών, γεωπολιτικών παραµέτρων και της γενικότερης ψυχολογίας των επενδυτών. Καθώς οι ανησυχίες για την οικονοµία αυξάνονται, έτσι και η ζήτηση για χρυσό τείνει να αυξάνεται.
Πάνω σε αυτό το διαχρονικό πλαίσιο, ο χρυσός ξανακέρδισε την εµπιστοσύνη των επενδυτών ως ασφαλές καταφύγιο (safe-haven asset) το 2024 εν µέσω της συνεχιζόµενης ανησυχίας για την πορεία της παγκόσµιας οικονοµίας.
Αυτή η ανησυχία έχει ανιχνευτεί στις αυξηµένες αποδόσεις των κρατικών οµολόγων των ΗΠΑ, της Ευρωζώνης και του Ηνωµένου Βασιλείου, καθώς στις πρώτες εβδοµάδες του 2025 είχαν σκαρφαλώσει σε υψηλά πολλών µηνών.
Οι αποδόσεις του 10ετούς ΗΠΑ ανέβηκαν κοντά στο 4,80% και του 2ετούς στο 4,40%, προσθέτοντας και τα δύο περισσότερες από 100 µονάδες βάσεις (1%) από τον προηγούµενο Οκτώβριο.
Όσο για την Ευρώπη, οι αποδόσεις του 10ετούς γερµανικού τίτλου ενισχύθηκαν κοντά στο 2,60% και του γαλλικού στο 3,46%, µε το ελληνικό 10ετές στο 3,47%, ασκώντας σηµαντική πίεση στις µετοχές ανάπτυξης όπως είναι ο τεχνολογικός κλάδος.