Του Άγγελου Αγγελοδήμου
Αισιοδοξία μεν, συγκρατημένη δε. Αυτό είναι το αίσθημα που επικρατεί μεταξύ των επαγγελματιών του τουρισμού σε σχέση με τη νέα τουριστική σεζόν. Και αυτό γιατί μπορεί οι ενδείξεις να είναι θετικές, ωστόσο οι γεωπολιτικές εξελίξεις έδειξαν περίτρανα στο πρόσφατο παρελθόν ότι μπορούν να επηρεάσουν καίρια τον τουρισμό, γεγονός που αναγκάζει τους άμεσα εμπλεκόμενους με τον κλάδο να κρατούν μικρό καλάθι.
Πάντως από πλευράς του αρμόδιου υφυπουργείου έχει τεθεί ξεκάθαρος στόχος για τη φετινή χρονιά. Συγκεκριμένα, ως στόχος για το 2023, έχει τεθεί η αύξηση στις αφίξεις σε ποσοστό που θα κυμαίνεται μεταξύ 5-10% σε σχέση με πέρσι. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αγγίξουμε τα 3,5 εκατ. αφίξεις για το 2023. Όσον αφορά στα έσοδα, αυτά θα εξαρτηθούν εν πολλοίς από τις αφίξεις, όπως άλλωστε συμβαίνει πάντοτε.
Αναλυτικότερα, όλοι οι εμπλεκόμενοι με τον τουρισμό φορείς παρουσιάζονται αισιόδοξοι για τη νέα τουριστική σεζόν που ήδη ξεκίνησε, αλλά και για το σύνολο της χρονιάς γενικότερα. Ξενοδόχοι, τουριστικοί πράκτορες, αλλά και το ίδιο το υφυπουργείο υποστηρίζουν ότι τα μηνύματα που έρχονται είναι θετικά. Μάλιστα, ο επίτιμος πρόεδρος του συνδέσμου των ταξιδιωτικών πρακτόρων Άκης Κελεπέσιης τονίζει ότι ζούμε πλέον σε ρυθμούς 2019, τη χρονιά ρεκόρ δηλαδή για τον κυπριακό τουρισμό. Ωστόσο, όλοι επιμένουν να τονίζουν ότι όλα αυτά θα ισχύσουν υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα συμβεί τίποτα απρόοπτο. Κι αυτό γιατί έπαθαν και έμαθαν. Δυο χρόνια πανδημίας «πλήγωσαν» σε μεγάλο βαθμό τον τουρισμό, ενώ στη συνέχεια η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στοίχισαν στην Κύπρο μέσα σε μια νύχτα περίπου 800.000 αφίξεις όπως είχε λεχθεί.
Πάντως αυτό που όλοι ευελπιστούν, είναι να κυλήσουν όλα ομαλά και η χρονιά να κλείσει με θετικό πρόσημο, αφού μια καλή τουριστική χρονιά θα έχει θετικό αντίκτυπο στο σύνολο της οικονομίας.
Οι στόχοι του υφυπουργείου
Ο υφυπουργός Τουρισμού, Κώστας Κουμής ερωτήθηκε, προ ημερών από τη Σημερινή, για τις προτεραιότητες που έχει θέσει, την τρέχουσα χρονιά, την πρώτη του ως υφυπουργός. Όπως είπε, βασική προτεραιότητα αυτή τη στιγμή είναι να έχουμε μια καλή τουριστική χρονιά, καλύτερη μάλιστα από την προηγούμενη. Ως στόχος για το 2023, έχει τεθεί η ετήσια αύξηση στις αφίξεις σε ποσοστό που θα κυμαίνεται μεταξύ 5-10%. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αγγίξουμε τα 3,5 εκατ. αφίξεις για το 2023. Υπενθυμίζεται ότι οι αφίξεις τουριστών κατά το 2022 ανήλθαν στα 3.201.080, σε σύγκριση με 1.936.931 το 2021, παραμένοντας όμως χαμηλότερα από τα προ πανδημίας επίπεδα του 2019, όταν είχαν ανέλθει σε 3.976.777.
Όσον αφορά στα έσοδα, ο κ. Κουμής ανέφερε ότι αυτά θα είναι αναλογικά με την αύξηση των αφίξεων. Σημειώνεται ότι για την περίοδο Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2022, τα έσοδα από τον τουρισμό υπολογίζονται σε €2.439,2 εκ. σε σύγκριση με €1.513,6 εκ. την αντίστοιχη περίοδο του 2021, καθώς και €392,0 εκ. την περίοδο Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2020. Υπολογίζεται ότι τα έσοδα του 2022 ανήλθαν στο 90% περίπου των εσόδων του 2019, χρονιάς ρεκόρ για τον κυπριακό τουρισμό.
Οι αγορές
Σε συνέχεια λοιπόν των πιο πάνω, το ερώτημα που προκύπτει είναι από πού θα έρθουν φέτος οι τουρίστες και σε ποιες αγορές θα στοχεύσουμε ως προορισμός. Ως γνωστό, πέρσι, μετά και την απώλεια Ρώσων και Ουκρανών τουριστών, στραφήκαμε στην ευρωπαϊκή αγορά και καταφέραμε υπό τις συνθήκες να έχουμε αρκετά καλά αποτελέσματα. Ρωτήσαμε λοιπόν τον κ. Κουμή κατά πόσο η στρατηγική αυτή θα συνεχιστεί και θα επεκταθεί και σε άλλες χώρες. Όπως ανέφερε λοιπόν ο υφυπουργός Τουρισμού, πέρσι μετά και την απώλεια των Ρώσων κυρίως τουριστών, υπήρξε μια στροφή σε χώρες της Ε.Ε., η οποία έγινε από ανάγκη για να καλυφθεί το κενό που δημιουργήθηκε. Δεν αποτελούσαν καινούργιες πηγές προσέλευσης τουριστών, απλά η χώρα μας δεν βρισκόταν στις πρώτες θέσεις αυτών των χωρών, όσον αφορά στους δημοφιλείς προορισμούς. Έγιναν λοιπόν πιο εντατικές ενέργειες, ώστε να πετύχουμε να προσελκύσουμε περισσότερους τουρίστες από προορισμούς της Ε.Ε.. Φέτος η προσπάθεια θα συνεχιστεί, ενώ όσον αφορά στους προορισμούς που θα υπάρξει ειδικότερη στόχευση, αυτοί είναι η Γερμανία, η Γαλλία, η Πολωνία, ενώ αυξημένη ροή τουριστών θα επιδιώξουμε να έχουμε και από τις τέσσερις σκανδιναβικές χώρες.
Πέραν των πιο πάνω μεγάλων αγορών, η Κύπρος θα στοχεύσει και σε μικρότερες αλλά εξίσου ελπιδοφόρες αγορές με καλές προοπτικές ανάπτυξης για το μέλλον, όπως είναι μεταξύ άλλων η Αρμενία, η Γεωργία και χώρες της Βαλτικής. Παραμένει επίσης το ενδιαφέρον για χώρες της Μέσης Ανατολής και φυσικά για τη Σαουδική Αραβία, μια χώρα με τεράστιες προοπτικές, η οποία μπήκε για τα καλά στο μικροσκόπιο των εδώ αρμοδίων. Τα αποτελέσματα που είχαμε πέρσι από τη συγκεκριμένη χώρα ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά και επομένως οι προσπάθειες προσέλκυσης τουριστών από τη Σ. Αραβία όχι μόνο θα συνεχιστούν, αλλά θα ενταθούν και φέτος.
ΠΑΣΥΞΕ: Συγκρατημένη αισιοδοξία
Συγκρατημένα αισιόδοξος παρουσιάζεται από την πλευρά του ο γενικός διευθυντής του ΠΑΣΥΞΕ Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης όσον αφορά στην πορεία του τουρισμού τη φετινή περίοδο. Αν και οι ενδείξεις για τη νέα τουριστική σεζόν είναι ιδιαίτερα θετικές, εντούτοις τα γεγονότα των τριών τελευταίων χρόνων αναγκάζουν τους αρμόδιους με τον τουρισμό φορείς να κρατούν μικρό καλάθι.
Αναλυτικότερα, μιλώντας στο Economy Today, ο κ. Ρουσουνίδης αφού έκανε λόγο για θετικές ενδείξεις όσον αφορά τη φετινή χρονιά, παρουσιάστηκε συγκρατημένος σε σχέση με τις προβλέψεις του. Και αυτό όπως είπε, καθότι οι γεωπολιτικές εξελίξεις αποδείχτηκε περίτρανα ότι μπορούν να επηρεάσουν την τουριστική σεζόν.
Κάτι που είναι βέβαια απολύτως κατανοητό, αφού κανείς δεν ξεχνά ότι με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Κύπρος, όπως είχε λεχθεί, έχασε μέσα σε μια νύχτα 800.000 αφίξεις. Δηλαδή περίπου το 25% του τουρισμού μας και με σχεδόν καθόλου προοπτικές επαναφοράς της ρωσικής αγοράς στα δεδομένα προ πανδημίας, τουλάχιστον για τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Πέραν των πιο πάνω, υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους ο κ. Ρουσουνίδης παρουσιάζεται συγκρατημένος. Το αυξημένο κόστος σε θέματα ενέργειας, πρώτων υλών και άλλων παραγόντων, μειώνει την κερδοφορία των επιχειρήσεων, καθώς δεν μπορεί να μετακυλιστεί στον καταναλωτή. Ο ανταγωνισμός τόσο εσωτερικά όσο και από τη γύρω περιοχή δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια για αύξηση των τιμών αφού σε μια τέτοια περίπτωση θα χαθούν οι υποψήφιοι επισκέπτες.
Αυξημένο ενδιαφέρον εντός και εκτός
Βέβαια, όλα τα πιο πάνω, δεν αναιρούν το ενδιαφέρον των ξένων να επισκεφτούν το νησί μας και να διαμείνουν στα κυπριακά ξενοδοχεία. Όπως είπε ο κ. Ρουσουνίδης υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον από χώρες της κεντρικής Ευρώπης, αλλά και από τις σκανδιναβικές χώρες. Άλλωστε η στροφή προς την Ευρώπη ξεκίνησε από πέρσι με την απώλεια των Ρώσων και των Ουκρανών τουριστών και αναμένεται να συνεχιστεί και φέτος. Ερωτηθείς για τον εγχώριο τουρισμό, ο γενικός διευθυντής του ΠΑΣΥΞΕ σημείωσε ότι τα τελευταία χρόνια τα νούμερα που σχετίζονται με το συγκεκριμένο είδος τουρισμού έχουν αυξηθεί και εφόσον συνεχιστεί αυτή η τάση θα μπορούμε να μιλάμε για ένα αξιοπρόσεκτο ποσοστό. Συγκεκριμένα, όπως είπε ο εγχώριος τουρισμός αποτελούσε το 6-7% του συνόλου. Αν αυτό το ποσοστό φτάσει στο 10-11% τότε θα μπορούμε να μιλάμε για ένα πολύ καλό ποσοστό, όπως είπε. Σ’ αυτό έχουν βοηθήσει και τα κυβερνητικά σχέδια ενίσχυσης του εγχώριου τουρισμού, τα οποία θα ήταν καλό να επαναληφθούν και φέτος.
Ερωτηθείς για το τουριστικό μας προϊόν, ο κ. Ρουσουνίδης ανέφερε ότι τα τελευταία χρόνια έγιναν σημαντικές επενδύσεις αναβάθμισης και εμπλουτισμού του, τόσο στα ορεινά όσο και στις παραθαλάσσιες περιοχές. Οι επενδύσεις, όπως είπε, αφορούσαν τόσο έργα υποδομής όσο και εμπλουτιστικά έργα όπως είναι για παράδειγμα οι μαρίνες, το καζίνο θέρετρο και άλλα τα οποία θα αναβαθμίσουν τη χώρα μας.
Κληθείς τέλος να αναφερθεί στα προβλήματα που ταλανίζουν τους ξενοδόχους, ο κ. Ρουσουνίδης σημείωσε ότι το πρόβλημα με τις ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό διογκώνεται και ελπίζουμε όπως είπε να μην έχει αρνητικό αντίκτυπο στις υπηρεσίες που είναι σε θέση να προσφέρουν τα ξενοδοχεία στους πελάτες τους. Πέραν αυτού, υπάρχουν τα προβλήματα που ταλανίζουν και άλλους επαγγελματικούς κλάδους όπως είναι η αύξηση των τιμών των πρώτων υλών, η άνοδος του πληθωρισμού, καθώς και η αύξηση των επιτοκίων που δοκιμάζουν τις αντοχές των ξενοδόχων.
ΣΤΕΚ: Ευελπιστούμε στη νέα κανονικότητα
Ζητήσαμε και από τη Χρυσαίμιλη Ψηλογένη, γενική διευθύντρια του ΣΤΕΚ την εκτίμησή της για τη φετινή χρονιά στη βάση των ενδείξεων που έχει από τους συνεργάτες του ΣΤΕΚ στο εξωτερικό. Άλλωστε έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε πώς θα κινηθεί η φετινή χρονιά, δεδομένου ότι μετά από δύο δύσκολα χρόνια (2020, 2021) πέρσι υπήρξε μια ενθαρρυντική κινητικότητα στον τουρισμό.
Ευελπιστούμε, σημειώνει η κ. Ψηλογένη ότι φέτος θα είναι η χρονιά που θα ξεκινήσει η νέα κανονικότητα για τον τουριστικό τομέα. Βέβαια, μία μεγάλη παράμετρος αυτής της νέας κανονικότητας είναι και η αβεβαιότητα η οποία εκπηγάζει από πολλούς παράγοντες όπως είναι ο πληθωρισμός, η ενεργειακή κρίση, οι γεωπολιτικές εξελίξεις, η ανάγκη για μετάβαση σε συνθήκες μακροχρόνιας βιωσιμότητας. Με βάση τις μέχρι στιγμής ενδείξεις που λαμβάνουμε και από τους μεγάλους οργανωτές ταξιδιών, αλλά και από τα μέλη μας, αναμένεται πως από πλευράς αφίξεων θα είναι μία πολύ καλή χρονιά. Απ’ εκεί και πέρα, οι αφίξεις από μόνες τους αποτελούν μία πρώτη απλή ένδειξη η οποία χρήζει μεγάλης ανάλυσης και σίγουρα δεν πρέπει να αποτελεί από μόνη της το κριτήριο επιτυχίας ή αποτυχίας μιας τουριστικής περιόδου.
Προκρατήσεις
Όσον αφορά στις προκρατήσεις και σε ποιο επίπεδο κινούνται σε σχέση με πέρσι, η κ. Ψηλογένη ανέφερε ότι είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο ακόμα και σε σύγκριση με το 2019. Χαρακτηριστική ένδειξη και το γεγονός ότι κατά την περίοδο του Πάσχα (Καθολικού και Ορθόδοξου) οι πληρότητες ήταν πολύ καλές. Προβληματίζει ο Μάιος κατά τον οποίο παραδοσιακά είχαμε υψηλές αφίξεις από Ρώσους γι’ αυτό και φέτος μέχρι στιγμής είναι χαμηλές οι κρατήσεις. Για τους υπόλοιπους μήνες της θερινής περιόδου οι ενδείξεις είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικές. Εντούτοις, λόγω της αβεβαιότητας και των πρόσφατων γεγονότων που βιώσαμε, επιλέγουμε να κρατάμε μικρό καλάθι, αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η φυγή των Ρώσων, οι Ευρωπαίοι και οι Κύπριοι
Ρωτήσαμε τη γενική διευθύντρια του ΣΤΕΚ κατά πόσο αναμένεται να συνεχιστεί και φέτος η προσπάθεια που ξεκίνησε πέρσι για προσέλκυση τουριστών από χώρες της Ε.Ε., μετά την απώλεια των Ρώσων. Πράγματι, αναφέρει, υπήρξε μία στροφή προς τις ευρωπαϊκές αγορές, η οποία εμείς ως ΣΤΕΚ λέγαμε πως θα έπρεπε να γίνει προ πολλών ετών. Λόγω της εισβολής στην Ουκρανία έγινε απότομα και την τελευταία στιγμή, όμως, υπό τις συνθήκες, απέφερε θετικά αποτελέσματα. Πέρσι τέθηκαν οι βάσεις. Το στοίχημα τώρα είναι να επενδύσουμε σ’ αυτές τις αγορές με μακροπρόθεσμο ορίζοντα ώστε να μειώσουμε και την εξάρτησή μας από συγκεκριμένες άλλες αγορές. Αγορές όπως της Γερμανίας, της Πολωνίας, της Γαλλίας, της Αυστρίας, του Ισραήλ, της Τσεχίας, της Σλοβακίας, της Ουγγαρίας, των σκανδιναβικών χωρών και όχι μόνο, έχουν σημαντικές προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης και μπορούν να εξελιχθούν στους νέους αιμοδότες του κυπριακού τουρισμού. Άλλωστε, όταν ανοίξει ξανά η ρωσική αγορά, θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε ως μία πλήρως καινούργια αγορά την οποία θα πρέπει να προσεγγίσουμε από την αρχή.
Πέραν των ξένων υπάρχει και ο εγχώριος τουρισμός. Ποιο είναι το μήνυμα των ξενοδόχων προς τους συμπατριώτες μας; Διαχρονικά, αναφέρει η κ. Ψηλογένη, οι διακοπές σε ξενοδοχεία στην Κύπρο αποτελούσαν επιλογή για τους συμπολίτες μας τους οποίους θεωρούμε από τους καλύτερους πελάτες στα ξενοδοχεία μας. Αναμένουμε πως και φέτος θα συνεχιστεί αυτή η τάση σε επίπεδα αντίστοιχα με άλλες χρονιές. Προτρέπουμε τους συμπολίτες μας να επιλέγουν για τις διακοπές τους αλλά και τα σαββατοκύριακα το νησί μας. Αντιλαμβάνεστε αυτό έχει προστιθέμενη αξία σε όλη την αλυσίδα του τομέα της φιλοξενίας αλλά και ευρύτερα στην οικονομία της χώρας μας.
Τα βασικά προβλήματα
Τέλος, ζητήσαμε από τη γενική διευθύντρια του ΣΤΕΚ να μας καταγράψει τα βασικότερα προβλήματα που συνεχίζουν ακόμα να ταλανίζουν την ξενοδοχειακή βιομηχανία. Όπως είπε, το βασικότερο και διαχρονικότερο ζήτημα που καλούμαστε επιτέλους να αντικρίσουμε και να διαχειριστούμε, αφορά στην ανάγκη για στοχευμένη στροφή στον ποιοτικό τουρισμό με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ως ΣΤΕΚ το λέμε από τη μέρα ίδρυσής μας πριν από 27 χρόνια. Το θέμα είναι να δρούμε προληπτικά και όχι μόνο κατασταλτικά. Ο ΣΤΕΚ θα στηρίξει τις προσπάθειες του νέου υφυπουργού Τουρισμού και θα συνδράμει, όπως κάνει διαχρονικά, με συγκεκριμένες εισηγήσεις. Απ’ εκεί και πέρα, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ξενοδοχειακή βιομηχανία παραμένουν μεγάλα. Αύξηση κόστους λειτουργίας (πρώτων υλών, ενέργειας, επιτοκίων) χωρίς αντίστοιχη αύξηση ή μετακύλιση των χρεώσεων, έλλειψη εργατικού δυναμικού όπως και σε όλες τις τουριστικές χώρες, αθέμιτος ανταγωνισμός από καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης, έντονος ανταγωνισμός από άλλους, φθηνότερους, προορισμούς στην περιοχή, αλλά και γενικά θέματα που άπτονται των αρμοδιοτήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης, όπως ηχορύπανση, άναρχη δόμηση, ταπελορύπανση, υποδομές που χρήζουν συντήρησης και αναβάθμισης, κ.τλ..
Ταξιδιωτικοί πράκτορες: Σε ρυθμούς 2019
Ιδιαίτερα αισιόδοξος, ότι η φετινή χρονιά θα κινηθεί σε ρυθμούς 2019, παρουσιάζεται ο επίτιμος πρόεδρος του συνδέσμου ταξιδιωτικών πρακτόρων Άκης Κελεπέσιης. Μιλώντας στο Economy Today, ο κ. Κελεπέσιης έκανε λόγο για μια διαφαινόμενη καλή χρονιά, φτάνει βέβαια όπως είπε να μην υπάρξει οποιοδήποτε απρόοπτο.
Αναλυτικότερα, ο κ. Κελεπέσιης αναφέρθηκε στις ιδιαίτερα θετικές ενδείξεις που παρουσιάζονται τη νέα αυτή τουριστική σεζόν, σημειώνοντας χαρακτηριστικά πως η αγορά φαίνεται να παίρνει τα πάνω της, με αποτέλεσμα να κινούμαστε και πάλι σε ρυθμούς 2019, χρονιά ρεκόρ για τον κυπριακό τουρισμό. Ως εκ τούτου και με την προϋπόθεση ότι δεν θα υπάρξει οποιοδήποτε απρόοπτο, σημείωσε, τη φετινή χρονιά αναμένεται να καταγράψουμε περίπου 4 εκατ. αφίξεις και γύρω στο 1,5 εκατ. ταξίδια Κυπρίων στο εξωτερικό. Όπως γίνεται αντιληπτό, τόσο οι Κύπριοι όσο και οι ξένοι έχουν την ανάγκη να ταξιδέψουν μετά από τα δύσκολα χρόνια της πανδημίας και στη συνέχεια του πολέμου στην Ουκρανία και έτσι φέτος το καλοκαίρι αναμένεται να υπάρξει σημαντική κίνηση στα ταξίδια τόσο προς όσο και από την Κύπρο.
Οι προορισμοί
Όσον αφορά τώρα στους προορισμούς, ο κ. Κελεπέσιης αναφέρει ότι η Ελλάδα ανέκαθεν αποτελεί σταθερή και διαχρονική αξία για τα ταξίδια των Κυπρίων. Πέραν αυτής, φέτος καταγράφεται αυξημένο ενδιαφέρον για χώρες της κεντρικής Ευρώπης αλλά και για τις σκανδιναβικές χώρες. Ερωτηθείς για το ποιος προορισμός φαίνεται να κερδίζει έστω και κάπως περισσότερο την προτίμηση των Κυπρίων, ο κ. Κελεπέσιης ανέφερε πως εξαιτίας και των πολλών απευθείας πτήσεων που υπάρχουν, η Γαλλία και η Ιταλία φαίνεται να υπερισχύουν των άλλων προορισμών. Δηλαδή Αυστρίας, Τσεχίας, Ισπανίας και Σκανδιναβίας.
Εκεί που φαίνεται να υπάρχει μια μείωση είναι στους μακρινούς προορισμούς και αυτό όπως είπε ο κ. Κελεπέσιης ενδεχομένως να οφείλεται στο γεγονός ότι τα εισιτήρια για τους εν λόγω προορισμούς καταγράφουν αύξηση στην τιμή τους. Όπως είπε, ενώ για την Ελλάδα και την κεντρική Ευρώπη υπάρχει μια πολύ μικρή αύξηση στην τιμή των εισιτηρίων της τάξης του 3-4%, για τους μακρινούς προορισμούς η αύξηση στις τιμές αγγίζει το 10% περίπου, ποσοστό το οποίο ενδεχομένως να λάβει υπόψη του κάποιος ο οποίος θέλει να πραγματοποιήσει ένα τέτοιο ταξίδι.
Και κρουαζιέρες
Σημαντικό μερίδιο στην ταξιδιωτική κίνηση φαίνεται ότι διεκδικούν και οι κρουαζιέρες αφού όπως προκύπτει αρκετοί είναι αυτοί που τις προτιμούν για τις καλοκαιρινές τους διακοπές. Όπως ανέφερε ο κ. Κελεπέσιης οι πληρότητες των πλοίων κυμαίνονται σε αρκετά καλά επίπεδα. Οι ταξιδιώτες επιλέγουν τόσο δρομολόγια που ξεκινούν από τη Λεμεσό, όσο και από άλλες χώρες. Όπως ανέφερε ο κ. Κελεπέσιης, είναι γνωστό ότι μεγάλες εταιρείες κρουαζιέρας όπως η MSC και η Royal Caribbean πραγματοποιούν δρομολόγια από τη Λεμεσό και αρκετοί συμπατριώτες μας τις επιλέγουν για τις διακοπές τους.
Διαβάστε επίσης: Mercure Larnaca Beach: Το πιο κοντινό ξενοδοχείο σε παραλία της Κύπρου