Της Μαρίας Καραΐσκου
Το χάσµα αµοιβών ανδρών και γυναικών παραµένει υπαρκτό στην Κύπρο και στην Ευρώπη παρά τα βήµατα πρόοδου που έγιναν τα τελευταία χρόνια. Στην Κύπρο, οι άνδρες αµείβονται κατά µέσο όρο €394 περισσότερα τον µήνα από τις γυναίκες, σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου. Οι µέσες ακαθάριστες µηνιαίες απολαβές των ανδρών στο τρίτο τρίµηνο του 2024 εκτιµώνται στα €2.526, ενώ των γυναικών στα €2.133. Εξετάζοντας τις χαµηλότερες εισοδηµατικές οµάδες, όπου συγκεντρώνεται το µεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσµού, το 44% των γυναικών αµείβεται µε λιγότερα από €1.500 τον µήνα µεικτά, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους άνδρες ανέρχεται στο 36% (Στατιστική Υπηρεσία).
Το φαινόµενο δεν είναι αποκλειστικά κυπριακό. Οι αριθµοί της Eurostat δείχνουν διαφορές ανάµεσα στους µισθούς, µε τις αποδοχές των γυναικών να είναι κατά 12,7% χαµηλότερες από αυτές των ανδρών. Αυτό σηµαίνει ότι για κάθε ένα ευρώ που κερδίζει ένας άνδρας, µία γυναίκα κερδίζει 0,87 ευρώ, γεγονός που µεταφράζεται σε µία διαφορά περίπου ενάµιση µισθού ετησίως. Τα επίπεδα µισθολογικών διαφορών µεταξύ των φύλων διαφέρουν σηµαντικά σε ολόκληρη την Ευρώπη, σε άλλες χώρες κυµαίνονται σε πιο υψηλά επίπεδα και σε άλλες σε πιο χαµηλά. Οι υψηλότερες µισθολογικές διαφορές στην Ευρώπη εντοπίζονται στην Εσθονία (21,3%), την Αυστρία (18,4%) και την Τσεχία (17,9%). Από την άλλη, το Λουξεµβούργο έχει κλείσει το µισθολογικό χάσµα στα φύλα (-0,7%). Η Ιταλία (4,3%), η Ρουµανία (4,5%) και το Βέλγιο (5%) είναι οι χώρες µε τα πιο χαµηλά ποσοστά στην Ευρώπη. Το χάσµα αµοιβών ανδρών και γυναικών στην Κύπρο, σύµφωνα µε την Eurostat, ανέρχεται στο 10,2%. Αξίζει να σηµειωθεί ότι, ένα χαµηλότερο ποσοστό στο χάσµα αµοιβών σε µία χώρα δεν συνεπάγεται µε µεγαλύτερη ισότητα των φύλων, καθώς σε ορισµένα κράτη µέλη, τα µειωµένα ποσοστά συνδέονται µε τη χαµηλότερη συµµετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας.
Η Παγκόσµια Έκθεση για το Χάσµα µεταξύ των Φύλων (2024) αναφέρει η ανισότητα µειώνεται, αλλά µε πιο αργούς ρυθµούς από ό,τι στο παρελθόν. Σύµφωνα µε την Έκθεση, θα χρειαστούν 134 χρόνια, δηλαδή πέντε ολόκληρες γενιές, προκειµένου να κλείσει το χάσµα ανδρών και γυναικών.
Συνεπώς, αν και εν έτει 2025 η ισότητα στις αµοιβές θα έπρεπε να ήταν αυτονόητη, το χάσµα αµοιβών µεταξύ ανδρών και γυναικών παραµένει στην αγορά εργασίας. Πρόκειται όχι µόνο για ένα ηθικό ζήτηµα αλλά και για µία απαραίτητη προϋπόθεση για δικαιότερη και πιο βιώσιµη οικονοµία. Όταν οι γυναίκες αµείβονται χαµηλότερα ή δεν έχουν ίσες ευκαιρίες ανέλιξης, η συνολική παραγωγικότητα µειώνεται, η αγοραστική δύναµη περιορίζεται, όπως και η δυνατότητα αποταµίευσης και επένδυσης, µε αποτέλεσµα να επιβραδύνεται η οικονοµική ανάπτυξη. Η έρευνα αντικτύπου της Ε.Ε. σηµειώνει ότι ο περιορισµός του µισθολογικού χάσµατος κατά 1% θα επιφέρει αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,1%.
Οι λόγοι πίσω από το χάσµα αµοιβών
Έρευνα της Ε.Ε. αποτυπώνει τα αίτια πίσω από το χάσµα αµοιβών ανδρών και γυναικών.
Αρχικά αναφέρει ότι κατά µέσο όρο οι γυναίκες, σε σύγκριση µε τους άνδρες, συµπληρώνουν περισσότερες ώρες άµισθης εργασίας λόγω άλλων υποχρεώσεων όπως φροντίδα παιδιών ή οικιακές εργασίες και συνεπώς διαθέτουν λιγότερο χρόνο για αµειβόµενη εργασία. Στην Ε.Ε. σχεδόν το ένα τρίτο των γυναικών (28%) εργάζεται µε µερική απασχόληση, ενώ µόνο το 8% των ανδρών εργάζεται µε µερική απασχόληση (στοιχεία 2022).
Επιπρόσθετα, είναι πιο σύνηθες στις γυναίκες παρά στους άνδρες να διακόπτουν την καριέρα τους για σκοπούς οικογενειακής φροντίδας και µέριµνας. Συγκεκριµένα, το 2018, το ένα τρίτο των εργαζόµενων γυναικών στην Ε.Ε. διέκοψαν την επαγγελµατική τους σταδιοδροµία για λόγους παιδικής µέριµνας, σε σύγκριση µε το 1,3% των ανδρών. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που η Ε.Ε. προωθεί την ισότιµη κατανοµή των γονικών αδειών, την επαρκή δηµόσια παροχή υπηρεσιών παιδικής µέριµνας και τις κατάλληλες πολιτικές σε σχέση µε το ευέλικτο ωράριο.
Άλλη αιτία, είναι η υπερεκπροσώπηση των γυναικών σε τοµείς µε πιο χαµηλές απολαβές. Περίπου το 24% της συνολικής διαφοράς αµοιβών µεταξύ των δύο φύλων µπορεί να εξηγηθεί ένεκα του γεγονότος ότι οι γυναίκες εργάζονται σε τοµείς µε πιο χαµηλούς µισθούς, µεταξύ τους, η περίθαλψη, η υγεία και η εκπαίδευση (στοιχεία Ε.Ε.).
Παράλληλα, οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται σε εκτελεστικές θέσεις, καθώς το 2020 αποτελούσαν µόλις το 34% των διευθυντικών στελεχών στην Ε.Ε., παρά το γεγονός ότι αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 50% του εργατικού δυναµικού. Μισθολογικό χάσµα εµφανίζεται και στις διευθυντικές θέσεις, µε τις γυναίκες να κερδίζουν κατά 23% λιγότερα ανά ώρα σε σύγκριση µε τους άνδρες.
Από το χάσµα µισθών, στο χάσµα συντάξεων
Το χάσµα µισθών ανδρών και γυναικών µεταφέρεται και γίνεται ακόµη µεγαλύτερο στις συντάξεις.
Μιλώντας στο Economy Today, η Εκτελεστική Γραµµατέας και Γραµµατέας του Γραφείου Γυναικών Εργατοϋπαλλήλων της ΠΕΟ, Μαρίνα Σταυρινού Κούκου, εξήγησε ότι οι οικονοµικές ανισότητες µεταξύ των φύλων στους µισθούς και στα επιδόµατα στο Ταµείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΤΚΑ) δεν σταµατούν κατά τον εργασιακό βίο αλλά επεκτείνονται και στη σύνταξη που λαµβάνουν.
«Η Κύπρος έχει ένα από τα ψηλότερα χάσµατα στις συντάξεις του ύψους του 37%», τόνισε.
Σύµφωνα µε τη Μαρίνα Σταυρινού Κούκου, αυτό οφείλεται κυρίως:
1. Στους χαµηλότερους µισθούς των γυναικών, κάτι που σηµαίνει και χαµηλότερες ασφαλιστικές εισφορές στο ΤΚΑ και αφού το σύστηµα είναι αναλογικό, αναπόφευκτα, η σύνταξη θα είναι χαµηλότερη.
2. Στα λιγότερα έτη απασχόλησης. Λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων, πολλές γυναίκες αναγκάζονται να διακόψουν την εργασία τους ή εργάζονται λιγότερα χρόνια ή λιγότερες ώρες, µε αποτέλεσµα οι ασφαλιστικές τους εισφορές να είναι µειωµένες.
3. Στο συνταξιοδοτικό σύστηµα. Το σύστηµα στην Κύπρο για να πιστώνει το κράτος τις ασφαλιστικές εισφορές σε περίπτωση ασθενείας, µητρότητας, πατρότητας, γονικής άδειας πρέπει να υπάρχουν προϋποθέσεις για καταβολή επιδόµατος. ∆ιαφορετικά, στο σύστηµα φαίνεται διακοπή εργασίας και δεν καταβάλλονται πιστώσεις. Στην Κύπρο περίπου το 15% που υποβάλλουν αίτηση για τα πιο πάνω επιδόµατα δεν έχουν τις προϋποθέσεις σύµφωνα µε τον Νόµο των Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Αυτό έχει ως συνέπεια και στη διατήρηση του χάσµατος.
Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για διαφάνεια στους µισθούς
«Η ανισότητα στις αµοιβές, πέραν της ηθικής προσέγγισης, δεν µπορεί να γίνεται αποδεκτή καθώς υπάρχουν νοµοθεσίες που απαγορεύουν ρητά το χάσµα αµοιβών ανδρών και γυναικών για όµοια εργασία και για εργασία ίσης αξίας», τόνισε η Γραµµατέας του τµήµατος Εργαζόµενων Γυναικών της ΣΕΚ ∆έσποινα Ησαΐα, στο Economy Today.
Υπογράµµισε, ότι για την Κύπρο, το µεγάλο στοίχηµα, ως πλήρες µέλος της Ε.Ε., είναι η ενσωµάτωση στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας για τη ∆ιαφάνεια στους Μισθούς.
«Ένα σηµαντικό εργαλείο περαιτέρω ενίσχυσης της προσπάθειας για εξάλειψη του χάσµατος, το οποίο αποτρέπει την πλήρη αξιοποίηση του γυναικείου εργατικού δυναµικού στην αγορά εργασίας και οδηγεί αναπόφευκτα στο χάσµα συντάξεων και στη φτώχεια», πρόσθεσε.
Η Ευρωπαϊκή Οδηγία, όπως επισήµανε η κ. Ησαΐα, έχει προθεσµία εναρµόνισης την 7η Ιουνίου 2026 και αποσκοπεί στην ενίσχυση της µισθολογικής διαφάνειας.
«Μέσα από την Οδηγία προκύπτουν υποχρεώσεις για όλους τους εργοδότες ανεξαρτήτως µεγέθους, όπως π.χ. η υποχρέωση να διαθέτουν µισθολογικές δοµές, να θεσπίζουν και χρησιµοποιούν ουδέτερα ως προς το φύλο συστήµατα επαγγελµατικής αξιολόγησης και κατάταξης, να παρέχουν πληροφόρηση στους υποψήφιους για πρόσληψη σχετικά µε την αρχική αµοιβή ή το εύρος της, να καθιστούν εύκολα προσβάσιµα για τους εργοδοτούµενους τα κριτήρια καθορισµού της αµοιβής και άλλα», υπέδειξε.
Ανέφερε επίσης, ότι η Οδηγία, παρέχει προστασία τόσο στους υποψήφιους για εργασία όσο και στους εργοδοτούµενους αφού απαγορεύει στον εργοδότη να διερευνά µε οποιοδήποτε τρόπο το µισθολογικό ιστορικό του υποψηφίου.
«Υποχρεούνται οι εργοδότες, οι οποίοι απασχολούν περισσότερους από 100 εργαζόµενους, να προσκοµίζουν στην αρµόδια Αρχή δείκτες σχετικά µε το µισθολογικό χάσµα στον Οργανισµό τους. Οι εν λόγω δείκτες θα δηµοσιεύονται από την αρµόδια Αρχή µε τρόπο εύκολα προσβάσιµο στο κοινό και µε τρόπο που θα επιτρέπει συγκρίσεις µεταξύ εργοδοτών και οικονοµικών τοµέων», εξήγησε περαιτέρω.
Επίσης, σύµφωνα µε την Οδηγία, απαγορεύεται οποιαδήποτε διάκριση λόγω φύλου όσον αφορά τα στοιχεία και τους όρους αµοιβής για ίδια εργασία ή για εργασία στην οποία αποδίδεται η ίδια αξία.
Όπως εξήγησε η ∆έσποινα Ησαΐα, η Οδηγία προνοεί και υποχρεώσεις για όλους τους εργοδότες, ανεξαρτήτως µεγέθους. Μεταξύ άλλων, οι εργοδότες υποχρεούνται όπως:
1. ∆ιαθέτουν µισθολογικές δοµές.
2. Θεσπίζουν και χρησιµοποιούν ουδέτερα ως προς το φύλο συστήµατα επαγγελµατικής αξιολόγησης και κατάταξης.
3. Παρέχουν πληροφόρηση στους υποψήφιους για πρόσληψη, σχετικά µε την αρχική αµοιβή / εύρος.
4. Απαγόρευση υποβολής ερωτήσεων σχετικά µε το µισθολογικό ιστορικό του υποψηφίου.
5. Το περιεχόµενο των προκηρύξεων κενών θέσεων και οι τίτλοι εργασίας είναι ουδέτεροι ως προς το φύλο.
6. Τα κριτήρια καθορισµού της αµοιβής και της µισθολογικής εξέλιξης είναι εύκολα προσβάσιµα για τους εργοδοτούµενους.
7. ∆εν περιλαµβάνουν στις συµβάσεις εργασίας, ρήτρες οι οποίες περιορίζουν τη δυνατότητα των εργαζόµενων να αποκαλύπτουν πληροφορίες σχετικά µε την αµοιβή τους.
Μειώνοντας το χάσµα – Προτάσεις
Η Μαρίνα Σταυρινού Κούκου, Εκτελεστική Γραµµατέας και Γραµµατέας του Γραφείου Γυναικών Εργατοϋπαλλήλων της ΠΕΟ, απαρίθµησε προτάσεις για εξάλειψη του χάσµατος. Ανάµεσά τους, η βελτίωση του ύψους του κατώτατου µισθού, ο οποίος επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες και η στήριξη της γυναικείας απασχόλησης.
«Προτάσεις που πηγάζουν µέσα από την ανάγκη εξάλειψης των αιτιών που δηµιουργούν το χάσµα», υποστήριξε.
Ορισµένες από τις προτάσεις της ΠΕΟ, τις οποίες ανέφερε η κ. Σταυρινού Κούκου, είναι οι πιο κάτω:
1. Πλήρη εφαρµογή του Νόµου για Ίση Αµοιβή για όµοια εργασία και για εργασία ίσης αξίας (νόµος από το 1992 και ακόµη δεν εφαρµόζεται). Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να υπάρχουν συλλογικές συµβάσεις και στις συλλογικές συµβάσεις να καθορίζονται οι µισθολογικές κλίµακες µε καθορισµό επαγγελµάτων και καθορισµό καθηκόντων κάθε θέσης σε κάθε επιχείρηση. ∆ιαφορετικά ο κάθε εργοδότης θα καθορίζει διαφορετικούς µισθούς µέσα από προσωπικές συµφωνίες και συµβόλαια. Επίσης, για διόρθωση των διαχρονικών στρεβλώσεων στις αµοιβές διαφόρων επαγγελµάτων, θα πρέπει να γίνει αξιολόγηση επαγγελµάτων για να εφαρµοστεί η πρόνοια το νόµου για ίση αµοιβή για εργασία ίσης αξίας.
2. Ενίσχυση της ∆ιαφάνειας στους Μισθούς: Υπάρχει σχετική οδηγία της Ε.Ε. η οποία θα πρέπει να µεταφερθεί στο Κυπριακό ∆ίκαιο το 2026.
3. Βελτίωση του κατώτατου µισθού και εφαρµογή συλλογικών συµβάσεων. Εκτιµάται ότι ο κατώτατος µισθός επηρεάζει 100 χιλιάδες εργαζόµενους, στην πλειοψηφία γυναίκες. Η οποιαδήποτε βελτίωσή του θα επηρεάσει θετικά.
4. Στήριξη της Γυναικείας Απασχόλησης: Αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας µε ρυθµισµένους όρους απασχόλησης µέσα από συλλογικές συµβάσεις. Ίσες ευκαιρίες επαγγελµατικής κατάρτισης και ανέλιξης γυναικών σε ηγετικές θέσεις.
5. Βελτίωση της Οικογενειακής Πολιτικής: ∆ηµιουργία προσβάσιµων δοµών και προγραµµάτων φροντίδας και φύλαξης παιδιών και άλλων εξαρτωµένων ατόµων που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της σύγχρονης οικογένειας για να µην αναγκάζονται οι γυναίκες να διακόπτουν την εργασία τους.
6. ∆ικαιότερο Συνταξιοδοτικό Σύστηµα: Στη συζήτηση για το συνταξιοδοτικό, για την επάρκεια των συντάξεων και τη διόρθωση τυχόν στρεβλώσεων να τεθεί και να ληφθεί υπόψη η διάσταση του φύλου και οι ιδιαιτερότητες της συµµετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας.
Το χάσµα µισθών ως δηµοκρατικό έλλειµµα
Ανάµεσα στα µέτρα για µείωση του µισθολογικού χάσµατος ανδρών και γυναικών, η Γραµµατέας του τµήµατος Εργαζόµενων Γυναικών της ΣΕΚ, ∆έσποινα Ησαΐα, έδειξε τον ρόλο που διαδραµατίζουν οι Συνδικαλιστικές Οργανώσεις.
«Είναι αποδεδειγµένο επίσης ότι τόσο σε παγκόσµιο όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο η Συνδικαλιστική Οργάνωση και η εφαρµογή συλλογικών συµβάσεων αποτρέπουν τις διακρίσεις και ισχυροποιεί τη θέση των εργαζόµενων να διεκδικούν δυναµικά τα δικαιώµατά τους», ανέφερε συγκεκριµένα.
Έστειλε επίσης το µήνυµα, πως το χάσµα στους µισθούς, αποτελεί µία ακραία µορφή διάκρισης και θα πρέπει να εξαλειφθεί µε κάθε τρόπο και κάθε µέσο.
«Οι προσπάθειες που έχουν καταβληθεί µέχρι σήµερα έχουν περιορίσει σηµαντικά αυτή τη µορφή ανισότητας, ωστόσο, η διεκδίκηση θα πρέπει να συνεχιστεί µέχρι την εκρίζωση αυτού του φαινοµένου που παραπέµπει σε σοβαρό δηµοκρατικό έλλειµµα», κατέληξε, η ∆έσποινα Ησαΐα.
Διαβάστε επίσης: Η 8η Μαρτίου δεν είναι απλώς μια γιορτή