Της Πωλίνας Άνιφτου*
Η Κύπρος τα τελευταία δέκα χρόνια βρίσκεται στη στρατηγική μεγάλων χωρών και περιφερειακών δυνάμεων οι οποίες και επενδύουν στην Κύπρο, μεταφέρουν τις επιχειρήσεις τους ή επιχειρούν στο νησί και δημιουργούν καλλιτεχνικά και τεχνολογικά. Το ανθρώπινο δυναμικό της Κύπρου για δεκαετίες μέχρι το 2004 προσανατολιζόταν στην ασφάλεια του Δημοσίου τομέα για εξεύρεση εργασίας ή σε τομείς των Υπηρεσιών όπως η λογιστική και τα νομικά. Αποτέλεσμα αυτού είναι ο κορεσμός της αγοράς σε ορισμένα επαγγέλματα και το αδιέξοδο να ασχοληθεί το δυναμικό με νέες προτάσεις και νέες τάσεις που χρειάζονται και θα χρειαστούν στο μέλλον στην Κύπρο.
Ένας από αυτούς τους τομείς είναι και η αντίληψη που πρέπει να έχει το HR, ώστε εμπειριοκριτικά αλλά και ρεαλιστικά να μπορεί να προβλέψει τις ανάγκες μιας εταιρείας ανάλογα με τη γεωγραφική θέση της έδρας, της δραστηριότητας αλλά και των αναγκών της. Οι ανάγκες αυτές μπορεί να πηγάζουν από ποιους έχει μια εταιρεία ως προμηθευτές μέχρι τις χώρες πωλήσεων των προϊόντων και των Υπηρεσιών. Έτσι, θα πρέπει να είναι γνώστες του συστήματος κυρώσεων, των πολιτικών συγκυριών στις χώρες συναλλαγής, των περιφερειακών δυναμικών αλλά και να υπάρχει μια συνεχής ενημέρωση για τα τεκταινόμενα.
Οι επαγγελματίες που ασχολούμαστε με το πολιτικό ρίσκο και την ανάλυση των επενδύσεων σε χώρες χρησιμοποιούμε τα πιο κάτω εργαλεία στο HR, τα οποία και αντιπαραβάλλονται με το τι πολλάκις ισχύει στην Κύπρο, ώστε να υπάρξει σχετική βελτίωση:
1. Είσαι ό,τι γράφει το πτυχίο σου
Στην Κύπρο υπάρχει η λογική πως μπορείς να γίνεις μόνο ότι έχεις σπουδάσει και δη αν έχεις σπουδάσει νομική, λογιστική πρέπει να ασκήσεις το επάγγελμα που σπούδασες. Στις προηγμένες οικονομίες το πτυχίο θεωρείται ως μορφή εκπαίδευσης και όχι απαραίτητα το τι θα ακολουθήσει στο μέλλον, αφού η διαφορετικότητά της εκπαίδευσης βοηθά σε πολλούς τομείς της Οικονομίας. Τα άτομα από πολλαπλά πτυχία φέρουν την εμπειρία και τη γνωσιολογία της επιστήμης τους, με αποτέλεσμα αυτό να βοηθά και στην καλύτερη ενσωμάτωση διαφορετικών επιστημών και ατόμων σε μια εταιρεία/τμήμα αλλά να υπάρχει και μια διαφορετική και όχι μαζική και ωμή αντιμετώπιση των πελατών γενικότερα.
Άλλωστε στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη Οικονομία, οι διαπολιτισμικές και διακλαδικές ομάδες είναι ολοένα και πιο κοινές, γιατί συνήθως οι τομείς στους οποίους και ασχολείται μια εταιρεία ή ένας Οργανισμός έχει και διαφορετικές πτυχές στις συναλλαγές. Αυτό παρουσιάζει μοναδικές προκλήσεις για το HR, καθώς και σε όσους ασχολούνται με τη δημιουργία ομάδων να διαχειρίζονται επαγγελματίες που αποτελούνται από άτομα από διαφορετικά υπόβαθρα και με διαφορετικές προοπτικές. Η κατανόηση της γεωπολιτικής μπορεί να βοηθήσει τους επαγγελματίες ανθρώπινου δυναμικού να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις παρέχοντας πληροφορίες για τις πολιτισμικές και πολιτικές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ διαφορετικών χωρών και περιοχών. Ακόμη και να αντλούν πληροφορίες για την κατάσταση σε διάφορες χώρες και αγορές ώστε να διατηρούν εξειδικευμένες πληροφορίες. Ακολουθώντας μια διαφοροποιημένη προσέγγιση στη διαχείριση της διαπολιτισμικής ομάδας, το ανθρώπινο δυναμικό μπορεί αντί να εστιάσει στις δυσκολίες και στις διαφορές των ατόμων να προωθήσει ένα περιβάλλον εργασίας που να περιλαμβάνει την αποδοχή και τον σεβασμό μέσα από την παραγωγικότητα.
2. Ομάδες γεωπολιτικών αναλυτών στις εταιρείες
Ένας από τους κύριους τρόπους με τους οποίους η γεωπολιτική βοηθά το ανθρώπινο δυναμικό είναι ο σχεδιασμός ενός πλαισίου για την απόκτηση ταλέντων από πολλές χώρες του κόσμου. Οι επαγγελματίες ανθρώπινου δυναμικού πρέπει να είναι σε θέση να εντοπίζουν και να προσελκύουν τα καλύτερα ταλέντα από όλο τον κόσμο και η πλήρης κατανόηση των γεωπολιτικών τάσεων και γεγονότων μπορεί να τους βοηθήσει. Για παράδειγμα, οι επαγγελματίες ανθρώπινου δυναμικού μπορούν να χρησιμοποιήσουν γεωπολιτικές γνώσεις για να εντοπίσουν αναδυόμενες αγορές που είναι πιθανό να παράγουν μια μεγάλη δεξαμενή ταλαντούχων επαγγελματιών. Κατανοώντας τους πολιτιστικούς και οικονομικούς παράγοντες που ισχύουν σε αυτές τις αγορές, το HR μπορεί να προσαρμόσει τις στρατηγικές πρόσληψης για να προσελκύσει τους καλύτερους υποψηφίους.
Επίσης σε όλες τις χώρες, όπως η Κύπρος, που υπάρχει έντονη διεθνής δραστηριότητα και συναλλαγή με ξένους Οργανισμούς υποχρεωτικά υπάρχουν ρόλοι που ασχολούνται με τη γεωπολιτική όπως π.χ. geopolitical analysts, sanction analysts, public affairs managers, external affairs directors, country risk associates όπου και επιχειρούν να βοηθήσουν την εταιρεία στις σχέσεις της με άλλες χώρες μελετώντας το νομικό καθεστώς, την πολιτειακή σταθερότητα για επενδύσεις, την οικονομική προσαρμογή, τις κινήσεις των Κεντρικών Τραπεζών, τις κινήσεις και τις μεταρρυθμίσεις σε μια χώρα αλλά και τις ενέργειες των ανταγωνιστών.
Η ύπαρξη σχετικού τμήματος που ασχολείται με το πολιτικό ρίσκο, τις διεθνείς σχέσεις και τη γεωπολιτική αποτελείται συνήθως από επαγγελματίες που έχουν γνώσεις νομικής, οικονομικών, επιχειρήσεων, στρατιωτικής ασφάλειας, πολιτικών επιστημόνων, ψυχολόγων αλλά και άλλων που μπορούν να μελετήσουν, να αξιολογήσουν και να αξιοποιήσουν την αγορά. Οι περισσότερες εταιρείες δεν διαθέτουν ειδική ομάδα εργαζομένων πλήρους απασχόλησης αφιερωμένη στη διαχείριση γεωπολιτικών κινδύνων. Αντίθετα, εξαρτώνται από τους επαγγελματίες στον κλάδο της εταιρικής στρατηγικής και άλλες επιχειρηματικές λειτουργίες για τον εντοπισμό και τον μετριασμό των κινδύνων, που τις πλείστες φορές δεν έχουν γνώση διεθνών σχέσεων.
Επιπλέον, η κατανόηση της γεωπολιτικής μπορεί να βοηθήσει τους επαγγελματίες ανθρώπινου δυναμικού να προωθήσουν την ποικιλομορφία και την ένταξη επαγγελματιών στους Οργανισμούς τους. Κατανοώντας τους ιστορικούς και πολιτιστικούς παράγοντες που έχουν συμβάλει στην ανισότητα και τις διακρίσεις σε διάφορα μέρη του κόσμου, το HR μπορεί να σχεδιάσει προγράμματα και πρωτοβουλίες που αντιμετωπίζουν αυτά τα ζητήματα. Για παράδειγμα, το HR μπορεί να αναπτύξει προγράμματα κατάρτισης για να βοηθήσει τους υπαλλήλους να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν τις πολιτισμικές διαφορές που υπάρχουν στην εταιρεία ή μπορεί να σχεδιάσουν στρατηγικές πρόσληψης που δίνουν προτεραιότητα στη διαφορετικότητα και την ένταξη.
3. Η Τεχνολογία έχει γεω-πολιτικό πρόσημο
Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός στην Τεχνολογία, ιδιαίτερα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας, οδηγεί σε γεωπολιτικές ανακατατάξεις που αφορούν όλο τον πλανήτη και έχει εκφάνσεις όπου επηρεάζεται το εμπόριο και η βιολογική επιβίωση των ειδών. Οι χώρες ή ιδιωτικές ή ημικρατικές εταιρείες με την παρακίνηση του κράτους για να εξυπηρετήσουν κρατικά συμφέροντα στην εξωτερική πολιτική συνάπτουν συμμαχίες, διατηρούν εταιρικές σχέσεις και συμμετέχουν σε εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες που βασίζονται στην τεχνολογική συνεργασία και τον ανταγωνισμό. Η τεχνολογία παίζει επίσης ρόλο στην αντιμετώπιση παγκόσμιων περιβαλλοντικών προκλήσεων και στη διαμόρφωση της ενεργειακής γεωπολιτικής γι’ αυτό και βλέπουμε πως πια το ESG, το πολιτικό ρίσκο και η εταιρική διακυβέρνηση επιστρέφουν στις δομές των μεγάλων Οργανισμών. Οι τεχνολογίες της Πράσινης Ενέργειας, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η αποθήκευση ενέργειας, αλλάζουν τη δυναμική της παραγωγής και της κατανάλωσης ενέργειας. Οι χώρες που επενδύουν σε αυτές τις τεχνολογίες μπορούν να επηρεάσουν τη γεωπολιτική θέση και τις σχέσεις τους στην παγκόσμια ηγεσία και πλέον υφίσταται το γεγονός ότι η τεχνολογική ανάπτυξη είναι μέρος της ήπιας αλλά και της στρατηγικής ισχύος μιας χώρας που συνήθως προέρχεται από την επιστράτευση ταλέντων στον Ιδιωτικό τομέα.
Ο αγώνας για την εξερεύνηση του Διαστήματος και η Δορυφορική Τεχνολογία είναι μια άλλη διάσταση της τεχνολογικής επιρροής στη γεωπολιτική. Οι χώρες επενδύουν σε διαστημικά προγράμματα, δορυφορικά δίκτυα και συστήματα επικοινωνίας που βασίζονται στο Διάστημα για να ενισχύσουν τις στρατιωτικές τους δυνατότητες, να συγκεντρώσουν πληροφορίες και να επεκτείνουν την παρουσία και την επιρροή τους «σιωπηλά» στη Γη αλλά και πέρα από τη Γη. Η τεχνολογία έχει γίνει ένας κρίσιμος μοχλός του οικονομικού ανταγωνισμού μεταξύ των εθνών. Οι χώρες προσπαθούν να αποκτήσουν τεχνολογικό πλεονέκτημα σε τομείς όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ), η Κβαντική Πληροφορική, η Βιοτεχνολογία και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Η πρόσβαση σε προηγμένες τεχνολογίες και η ικανότητα Καινοτομίας έχουν άμεσο αντίκτυπο στην οικονομική δύναμη και επιρροή ενός κράτους στην παγκόσμια σκηνή, όπου οι Άμεσες Εξωτερικές Επενδύσεις (FDI) γίνονται ρυθμιστής σε γεωπολιτικές σχέσεις.
Οι αναλυτές και οι στρατηγικοί επενδυτές σε όλες τις χώρες πριν κάνουν επενδύσεις σε άλλες χώρες συστήνουν ένα επιτελείο από επαγγελματίες όπου τείνουν με τις γνώσεις τους να ενημερώσουν και να προβλέψουν τις Άμεσες Εξωτερικές Επενδύσεις, το τι θα αποδώσουν και τι εμπόδια θα βρουν. Έτσι λόγου χάριν πριν επενδύσει ένας Όμιλος στην Κύπρο οι επαγγελματίες εξετάζουν τη γεωπολιτική κατάσταση στην Κύπρο, τα ζητήματα της τουρκικής κατοχής, τη σχέση της Κύπρου με την περιφέρεια, θέματα θρησκευτικής ελευθερίας, νομοθετικές ρυθμίσεις και ασφάλεια, την απόδοση του ΑΕΠ, τη δράση και τη στήριξη του ιδιωτικού τομέα αλλά κυρίως αν μια χώρα θέτει υπό την «κηδεμονία» της ταλέντα που μπορούν να επηρεάσουν την οικονομία της και την ασφάλειά της.
Η τεχνολογία αναδιαμορφώνει τη γεωπολιτική επαναπροσδιορίζοντας τις παραδοσιακές δυναμικές ισχύος, εισάγοντας νέους τομείς σύγκρουσης και επηρεάζοντας τον οικονομικό ανταγωνισμό και τη συνεργασία. Ιδιαίτερα μέσω του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχει αλλάξει τον τρόπο διάδοσης και χειραγώγησης των πληροφοριών και για αυτό χρειάζεται η εργοδότηση ταλέντων ή η επένδυση σε εταιρείες γεωπολιτικών μελετών που να μπορούν να αξιολογούν όλες τις πληροφορίες. Τα κράτη εμπλέκονται σε πόλεμο πληροφοριών, χρησιμοποιώντας ψηφιακές πλατφόρμες για να διαδώσουν προπαγάνδα, να επηρεάσουν την κοινή γνώμη και να παρεμβαίνουν στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών. Ο έλεγχος και η χειραγώγηση των πληροφοριών έχουν γίνει βασικά στοιχεία σε γεωπολιτικές υβριδικές μάχες και οι επαγγελματίες του HR πρέπει να κατανοήσουν και να προσαρμοστούν στο εξελισσόμενο τεχνολογικό τοπίο για να πλοηγηθούν στις γεωπολιτικές προκλήσεις και ευκαιρίες που παρουσιάζονται από αυτές τις εξελίξεις.
4. Το συγκριτικό πλεονέκτημα της γεωπολιτικής
Η Επιστήμη, ο Ανθρωπισμός και η Τεχνολογία ως στρατηγικά δεδομένα συνεισφέρουν στην κοινωνική ζωή, αφού (α) η Επιστήμη και η Τεχνολογία προσφέρουν στην ικανοποίηση των βασικών αναγκών της κοινωνίας, επιπλέον (β) παρέχουν τη δυνατότητα σύστασης ενός συστήματος πληροφοριών και επικοινωνίας με μακροοικονομική αξιολόγηση για την ανάλυση ολόκληρης της κοινωνίας και (γ) η Υγεία έχει επωφεληθεί από την ανάπτυξη της Τεχνολογίας και η Γεωπολιτική παρέχει τη δυνατότητα συγκριτικής μελέτης διαφόρων εφαρμογών. Ο δε πλούτος σε πληροφορίες θα αξιοποιηθεί γρήγορα και αφορά όλη την Επιστήμη και την Τεχνολογία για να βελτιώσει και να αναβαθμίσει ο άνθρωπος την ποιότητα της ύπαρξής του.
Το συγκριτικό πλεονέκτημα δημιουργείται από τη βέλτιστη παραγωγικότητα με ενεργό και/ή καινοτόμο ανθρώπινο δυναμικό που υποστηρίζεται από τις Επιστήμες, αλλά και την εμπειρία. Το συγκριτικό πλεονέκτημα έρχεται να συναντήσει το σημείο (1) των προκλήσεων, ότι το πτυχίο δεν ορίζει τον επαγγελματία αλλά η εμπειρία του. Ο εμπειριοκριτισμός σε συνδυασμό με το υψηλό επίπεδο γνώσεων, ικανοτήτων, εμπειρίας και κινήτρου δύναται να δημιουργήσει επιχειρηματικές ευκαιρίες στη δημιουργία νέων προϊόντων και Υπηρεσιών αλλά και στη δημιουργία νέων αγορών.
Η ανάγκη να υπάρχουν γεωπολιτικοί αναλυτές στις εταιρείες αλλά και στο Δημόσιο μπορεί να βοηθήσει στο να γνωρίζουν τρόπους εναλλακτικών συναλλαγών ανά χώρα, τι προϊόντα και Υπηρεσίες έχει ανάγκη μια περιοχή, ποιες είναι οι αυριανές προκλήσεις, πώς θα επηρεαστεί η τιμή του πετρελαίου, μπορούν να προσφέρουν υψηλή ικανότητα της βιομηχανικής διαχείρισης που είναι πολύ σημαντική στον ρόλο της εξοικονόμησης του κόστους παραγωγής και στη διατήρηση και αύξηση της ποιότητας του προκύπτουν από τα αγαθά και τις Υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της περίπτωσης διαφοροποίησης προϊόντων σύμφωνα με τις ανάγκες τις αγοράς.
Διά τούτο και το συγκριτικό πλεονέκτημα δεν έχει να κάνει μόνο με τις Υπηρεσίες και τα προϊόντα μιας εταιρείας αλλά και με τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού για τη διατήρηση του ανταγωνιστικού ανθρώπινου κεφαλαίου από άποψη της δημιουργικότητας, έργου, πολιτιστικού προσανατολισμού και της τοπικής, περιφερειακής και διεθνούς ανταγωνιστικότητας. Η διαχείριση των πόρων του ανθρώπινου κεφαλαίου είναι η παροχή και η χρήση του σε σχέσεις σκοπιμότητας, παραγωγικότητας και οφέλους για τους ανθρώπους και την αγορά.
Μπορεί η Κύπρος;
Η Κύπρος είναι ένα από τα λίγα παραδείγματα παγκοσμίως που αν και αποτελεί ένα μικρό κράτος κατάφερε να έχει επιχειρηματίες και εργαζομένους τοπικής και διεθνούς εμβέλειας. Ήδη αυτό έπρεπε να οδηγήσει τους Οργανισμούς να έχουν λάβει υπόψιν τους τη γεωπολιτική και πώς τα διεθνή τεκταινόμενα μπορούν να επηρεάσουν εσωτερικά έναν Οργανισμό, αλλά και πώς όλο αυτό το κράμα εμπειριών μπορεί να οδηγήσει στη λήψη πληροφοριών που θα μπορούσε η ΚΔ να αξιοποιήσει επενδυτικά αλλά και στην εξωτερική της πολιτική.
Θα πρέπει δε να δημιουργηθεί μια άρρηκτη σχέση Ιδιωτικού και Δημοσίου τομέα, όπου οι πληροφορίες, τα ταλέντα και οι γνώσεις να αξιοποιούνται από το κράτος. Θα μπορούσαμε να είχαμε λάβει υπόψιν πως οι εταιρείες επιχειρηματιών από την πρώην ΕΣΣΔ εργοδοτούν επαγγελματίες από διάφορες χώρες της πρώην ΕΣΣΔ και ο πόλεμος στην Ουκρανία θα επηρέαζε τις σχέσεις μεταξύ συναδέλφων και πώς το HR θα έπρεπε να δράσει. Θα πρέπει η ΚΔ να λάβει υπόψιν πως η είσοδος ισραηλινών εταιρειών αλλάζει την ποιότητα και τα χαρακτηριστικά των αλλοδαπών εργαζομένων στο νησί.
Οι εταιρείες ισραηλινών συμφερόντων φέρνουν υπαλλήλους από το Ισραήλ που έχουν μακροχρόνια υπηρετήσει στην στρατό και οι πολιτικές που ακολουθούν εντός εταιρείας, η εκπαίδευση των υπαλλήλων και η στρατηγική τους ενέχει το στοιχείο στρατιωτικής εκπαίδευσης και αντιλαμβάνονται την επιχειρηματικότητα με περισσότερη αίσθηση της κρατικής εμβέλειας και επεκτατικά.
Σε όλα τα πιο πάνω το HR πρέπει να προβλέπει και να δρα κατά βάση προληπτικά παρά κατασταλτικά ή πυροσβεστικά, μιας και μια έκρηξη σε χώρο εργασίας δεν αποκαθίσταται ποτέ εις όλον. Η ανάγκη της γεωπολιτικής μπορεί να αποτελέσει τον μηχανισμό που οι γνώσεις προσφέρουν εμπειρία και δημιουργείται μια πιο στενή σχέση με την πραγματικότητα και δη το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον της επιχειρηματικότητας.
*Συμβούλου Εξωτερικής Πολιτικής και Επενδύσεων
Διαβάστε επίσης: Το «όχι» στις επαύλεις και το.. rebranding του Real Estate της κυπριακής αγοράς