Η Σάβια Ορφανίδου, Οικονομική Λειτουργός του Υπουργείου Οικονομικών, αποσπασμένη στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων στο Λουξεμβούργο, μιλά στο Capital Today για τις προοπτικές των ξένων επενδύσεων στην Κύπρο, για τον ρόλο που διαδραματίζει η ΕΤΕπ στην κυπριακή οικονομία και για τη χρονική περίοδο που εκτιμά ότι θα επιστρέψει η Κύπρος στην επενδυτική βαθμίδα.
Του Σωκράτη Ιωακείμ
Βλέπουμε αρκετή κινητικότητα στον τομέα της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων στον τόπο μας τον τελευταίο καιρό. Πού νομίζετε ότι οφείλεται αυτό;
Θεωρώ ότι οφείλεται κυρίως στην ανάκτηση της επενδυτικής εμπιστοσύνης, μέσα από μια μακρά διαδικασία αποκατάστασης της αξιοπιστίας της κυπριακής οικονομίας, εντός αλλά και ιδιαίτερα εκτός Κύπρου. Τα τελευταία χρόνια η Κύπρος πέρασε μέσα από συμπληγάδες, για να αποφύγει την οικονομική κατάρρευση και να επανέλθει στον δρόμο της ανάκαμψης. Δύσκολα ένας ξένος επενδυτής θα μπορούσε να εμπιστευθεί την Κύπρο τού τότε, μια χώρα σε ύφεση, με σοβαρά δημοσιονομικά και προβλήματα στον τραπεζικό τομέα.
Σήμερα, ο ξένος επενδυτής έχει κάθε λόγο να εμπιστευθεί μια χώρα που ο ρυθμός ανάπτυξής της αναμένεται να αγγίξει το 3.7% (από τους υψηλότερους στην Ε.Ε.), μια χώρα που αναβαθμίζεται συνεχώς από ανεξάρτητους οίκους αξιολόγησης, μια χώρα που η απόδοση του ομολόγου της μειώθηκε πρόσφατα κάτω από το 2%. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο που οι ξένοι επενδύουν πλέον στο επταετές και δεκαετές ομόλογο της Κυπριακής Δημοκρατίας, καταδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο την εμπιστοσύνη τους στην προοπτική της οικονομίας μας σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Παράλληλα, η σωστή και συνετή διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και η δημιουργία δημοσιονομικών πλεονασμάτων έδωσαν, τα τελευταία χρόνια, τη δυνατότητα στην Κυβέρνηση να προσφέρει μια σειρά από φορολογικά και άλλα κίνητρα για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας μας.
Η Κύπρος προσφέρει, σήμερα, αυτό που ψάχνουν οι ξένοι επενδυτές: συνθήκες ταχείας ανάπτυξης, ευνοϊκό φορολογικό και νομοθετικό πλαίσιο, υψηλό επίπεδο παροχής υπηρεσιών, ικανό και μορφωμένο ανθρώπινο δυναμικό με εξαιρετική χρήση της αγγλικής γλώσσας, ευνοϊκές καιρικές συνθήκες, και, κυριότερα, μια οικονομία με προοπτική. Μια προοπτική που οφείλουμε να διατηρήσουμε, διατηρώντας παράλληλα την Κύπρο ως έναν πολύ ελκυστικό επενδυτικό προορισμό.
Μεγάλα έργα υποδομής
Τα προηγούμενα χρόνια η χρηματοδότηση επικεντρώθηκε κυρίως στη δανειοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Σε ποιους νέους τομείς της οικονομίας αναμένεται να επικεντρωθεί τα επόμενα χρόνια;
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι επενδύσεις σε παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας μας, όπως ο τουρισμός και ο κατασκευαστικός τομέας, αποτελούν, τα τελευταία χρόνια, την κινητήριο δύναμη για την ανάπτυξη, αναβαθμίζοντας το τουριστικό μας προϊόν. Παράλληλα, όμως, ενισχύουν τη δυναμική στον κατασκευαστικό τομέα – μια δυναμική που είναι βιώσιμη. Επιπρόσθετα, η ανακάλυψη και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κύπρου, αλλά και η προώθηση της ενδιάμεσης λύσης για εισαγωγή φυσικού αερίου στην Κύπρο θα οδηγήσουν τα επόμενα χρόνια στην προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων για την κατασκευή έργων υποδομής, με επίκεντρο το ενεργειακό κέντρο στο Βασιλικό.
Περισσότερη έμφαση, όμως, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερα στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, με επενδύσεις σε ερευνητικά και ιατρικά κέντρα και σε πανεπιστήμια, καθώς και σε βιώσιμες νεοφυείς επιχειρήσεις, οι οποίες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες. Σε αυτό το πλαίσιο θεωρώ ότι θα έχουν προστιθέμενη αξία τα φορολογικά κίνητρα που εξαγγέλθηκαν από την Κυβέρνηση για την προώθηση καινοτόμων επιχειρήσεων κ.ά.
Η στήριξη της ΕΤΕπ
Σε ποιο βαθμό έχει στηρίξει τα τελευταία χρόνια την κυπριακή οικονομία η χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ);
Η ΕΤΕπ στηρίζει την Κύπρο, κυρίως στον δημόσιο τομέα, εδώ και δεκαετίες, αλλά ιδιαίτερα θετικό αντίκτυπο είχε η στήριξή της στα πολύ δύσκολα χρόνια της κρίσης, όπου η πρόσβαση σε δανεισμό από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ήταν σχεδόν αδύνατη. Από το 2014 μέχρι και σήμερα, η ΕΤΕπ παρέχει δάνεια με ευνοϊκούς όρους (χαμηλότοκα και μακροπρόθεσμα) λόγω της κρατικής εγγύησης, σε δέκα κυπριακές τράπεζες για την ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα που έχει πληγεί περισσότερο. Έχουν υπογραφεί μέχρι σήμερα συμφωνίες ύψους €615 εκ., και με περίπου τα μισά χρήματα να έχουν ήδη δοθεί ως δάνεια στις επιχειρήσεις, έχουν προωθηθεί γύρω στις 300 επενδύσεις, πολλές από τις οποίες δεν θα προωθούνταν, εάν δεν υπήρχε ο χαμηλότοκος δανεισμός από την ΕΤΕπ, και οι οποίες ενίσχυσαν σημαντικά την ανάπτυξη της οικονομίας μας.
Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια η ΕΤΕπ συνεχίζει να χρηματοδοτεί και μεγάλα έργα στον δημόσιο τομέα, όπως το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Ινστιτούτο Γενετικής και Νευρολογίας, σχολεία, νοσοκομεία, αυτοκινητοδρόμους κ.λπ. Χαρακτηριστικά να αναφέρω ότι στις συμφωνίες για €240 εκ. που υπεγράφησαν στην Κύπρο το 2016 αντιστοιχούν στο 1.4% του κυπριακού ΑΕΠ, το οποίο αποτελεί το μεγαλύτερο αναλογικά ποσοστό από όλα τα κράτη μέλη.
Ως οικονομολόγος πώς αξιολογείτε και τη χρηματοδότηση που προσφέρουν στην κυπριακή οικονομία και άλλοι ξένοι οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης;
Όπως ανέφερα και πιο πάνω, την περίοδο κατά την οποία η κρίση δυσκόλεψε σε μεγάλο βαθμό την πρόσβαση σε χρηματοδότηση, η στήριξη από διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς (ΔΧΟ), όπως η ΕΤΑΑ, υπήρξε καθοριστική για τη σταθεροποίηση και ανάκαμψη της οικονομίας μας. Πέραν του χαμηλού κόστους του δανεισμού που προσφέρουν, το οποίο έχει συμβάλει σημαντικά στη μείωση των επιτοκίων, η συνεργασία με τους ΔΧΟ μεταφέρει εμπειρία και τεχνογνωσία στην εκτέλεση των έργων.
Η δραστηριοποίηση της ΕΤΑΑ στην Κύπρο θεωρείται σημαντική, καθώς η επένδυσή της στο μετοχικό κεφάλαιο της Τράπεζας Κύπρου και της Ελληνικής Τράπεζας το 2014 και 2015 αντίστοιχα, συνέβαλε στη σταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, θωρακίζοντας την ανακεφαλαιοποίηση των συστημικών μας τραπεζών. Ιδιαίτερης σημασίας είναι και το Πρόγραμμα παροχής υπηρεσιών κατάρτισης και εκπαίδευσης μικρομεσαίων επιχειρήσεων, το οποίο αναμένεται να βοηθήσει τον ιδιωτικό τομέα να απορροφήσει περαιτέρω χρηματοδότηση από τους ΔΧΟ. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα σημερινά δεδομένα που δημιουργούν την προοπτική περαιτέρω προώθησης αναπτυξιακών έργων στον τόπο μας, οι ΔΧΟ έχουν ακόμη μεγαλύτερο ρόλο να διαδραματίσουν στη χρηματοδότηση τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού μας τομέα.
Οι αναβαθμίσεις της Κύπρου
H Kύπρος βρίσκεται μια ανάσα από την επιστροφή της στην επενδυτική βαθμίδα. Θεωρείτε πως αυτό θα γίνει εφικτό εντός του 2018;
Θεωρώ ότι στην Κύπρο έχουν δημιουργηθεί οι συνθήκες, για να καταστεί εφικτή η επιστροφή της οικονομίας μας στην επενδυτική βαθμίδα, το συντομότερο δυνατό. Ως γνωστόν, η Κύπρος είχε απολέσει την πρόσβασή της για δανεισμό από τις διεθνείς αγορές τον Μάιο του 2011. Έκτοτε ακολούθησαν μια σειρά από υποβαθμίσεις της κυπριακής οικονομίας, με αποτέλεσμα, μέχρι τον Μάρτιο του 2013, η οικονομία να έχει φτάσει στον πάτο των «σκουπιδιών». Σήμερα, τεσσερισήμισι χρόνια μετά, η Κύπρος έχει αναβαθμιστεί από όλους τους οίκους αξιολόγησης και έχει προχωρήσει σε 5 διεθνείς εκδόσεις ομολόγων, με την τελευταία έκδοση επταετούς ομολόγου τον Ιούνιο του 2017 με επιτόκιο 2.75%, το χαμηλότερο στην ιστορία της Κυπριακή Δημοκρατίας. Σύμφωνα με τους Standard & Poors, η Κύπρος απέχει μόλις μια βαθμίδα (BB+) από την επενδυτική, ενώ έχει πρόσφατα αξιολογηθεί με θετικό ορίζοντα, σημάδι πως δεν απέχουμε και πολύ από τον στόχο. Υπάρχει, όμως, πάντα μία προϋπόθεση, για να διατηρήσουμε αυτήν την ανοδική πορεία. Να συνεχίσουμε στο ίδιο μονοπάτι της οικονομικής διαχείρισης που ακολουθούμε αυτά τα χρόνια. Γιατί δεν αλλάζεις ποτέ μια επιτυχημένη συνταγή.
*Οι απόψεις που εκφράζονται είναι καθαρά προσωπικές