Συνέντευξη στον Ξένιο Μεσαρίτη
Ο Θέµης Θεµιστοκλέους, Επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Γραφείου Επενδύσεων της ελβετικής τράπεζας UBS (Head, EMEA Investment Office at UBS), µιλά αποκλειστικά στο Economy Today για τους «νικητές» και ηττηµένους της επιστροφής Τραµπ στον Λευκό Οίκο, την επίδραση των εντάσεων ΗΠΑ-Κίνας στην Ευρώπη, τις επενδυτικές ευκαιρίες που προκύπτουν το 2025 και τους τοµείς που αναδεικνύονται καθώς διανύουµε το δεύτερο µισό της παρούσας δεκαετίας. Ο κυπριακής καταγωγής κ. Θεµιστοκλέους σχολιάζει, επίσης και την πορεία της κυπριακής οικονοµίας την τελευταία δεκαετία χαρακτηρίζοντάς την ανθεκτική, σηµειώνοντας ότι «δεδοµένου του ιστορικού της χώρας στην προσέλκυση άµεσων ξένων επενδύσεων και της πλεονεκτικής γεωγραφικής της θέσης, έχει πολλές δυνατότητες να βελτιώσει τη θέση της ως περιφερειακό επιχειρηµατικό κέντρο».
Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραµπ στον Λευκό Οίκο έχει εισαγάγει την έννοια του «Τραµπ Trade», περιγράφοντας τον αντίκτυπο των πολιτικών αλλαγών των ΗΠΑ στις παγκόσµιες αγορές. Ποιους θεωρείτε νικητές και ηττηµένους αυτής της νέας πολιτικής πραγµατικότητας; Υπάρχουν συγκεκριµένοι τοµείς, όπως η τεχνολογία ή η ενέργεια, που αναµένετε να επηρεαστούν περισσότερο;
Η επιστροφή του Τραµπ στον Λευκό Οίκο θα µπορούσε να διαταράξει το status quo που έχει προκύψει από την τελευταία φορά που ανέλαβε την εξουσία και όπως κάθε αλλαγή δηµιουργείται πάντοτε η δυνατότητα να δηµιουργηθούν νικητές και ηττηµένοι. Σε µακροοικονοµικό επίπεδο, αυτό θα µπορούσε να επηρεάσει διάφορες χώρες που ενδέχεται να γίνουν στόχος προστατευτικής εµπορικής πολιτικής. Ένα προφανές παράδειγµα είναι ένας πιθανός εµπορικός πόλεµος µε την Κίνα, αν και υποψιαζόµαστε ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής εκεί θα ήταν πρόθυµοι να καταβάλουν σηµαντικές προσπάθειες για να αποφύγουν µια απότοµη επιβράδυνση της ανάπτυξης. Με τη σειρά τους, άλλες χώρες θα µπορούσαν να επωφεληθούν από αυτό το σενάριο, καθιστώντας τις ως πιο ελκυστικούς προορισµούς για την εγκατάσταση επιχειρήσεων. Οι χώρες της Ε.Ε. είναι επίσης πιθανό να δουν µε κάποια ανησυχία τις εξελίξεις στις ΗΠΑ, καθώς είναι εκτεθειµένες τόσο από άποψη εµπορίου όσο και από άποψη ασφάλειας.
Αυτή η γλώσσα των «νικητών» και «χαµένων» µεταφράζεται επίσης σε επίπεδο τοµέων. Οι χρηµατοπιστωτικές εταιρείες στις ΗΠΑ, για παράδειγµα, θα µπορούσαν να επωφεληθούν από µια ελαφρύτερη ρυθµιστική προσέγγιση υπό την κυβέρνηση Τραµπ. Οµοίως, οι εταιρείες ορυκτών καυσίµων θα µπορούσαν να επωφεληθούν από τη µείωση των κανονιστικών ρυθµίσεων, την πιο εντατική δραστηριοποίηση των γεωτρήσεων και τη µεγαλύτερη ενοποίηση της βιοµηχανίας. Πιο αρνητικά επηρεάζονται οι εταιρείες που εκτίθενται στις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και τη µετάβαση στην πράσινη ενέργεια, όπου ο κ. Τραµπ ενδέχεται να αφαιρέσει τις επιδοτήσεις και τα κίνητρα.
Οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας πιθανότατα θα εισέλθουν σε µια νέα φάση έντασης, µε πολλούς να αναφέρονται σε αυτή την περίοδο ως «οικονοµικό πόλεµο». Πώς πιστεύετε ότι αυτό το εξελισσόµενο γεωπολιτικό τοπίο θα επηρεάσει την ευρωπαϊκή οικονοµία το 2025; Μακροπρόθεσµα, πώς µπορεί η Ευρώπη να διατηρήσει την οικονοµική της αυτονοµία και να εκµεταλλευτεί πιθανές ευκαιρίες;
Η Ευρώπη βρίσκεται σε δύσκολη θέση όσον αφορά τη σχέση ΗΠΑ-Κίνας. ∆εδοµένου ότι οι ΗΠΑ είναι ένας σηµαντικός εταίρος στον τοµέα της ασφάλειας και του εµπορίου µε πολλές κοινές αξίες, η λογική λέει ότι η Ε.Ε. πιθανότατα θα συµπαραταχθεί µε τις ΗΠΑ σε µια πιθανή εµπορική σύγκρουση. Ωστόσο, δεδοµένης της θέσης της Ευρώπης ως µιας παγκόσµιας εξαιρετικά ολοκληρωµένης οικονοµίας µε πολλούς δεσµούς µε την Κίνα, είτε µέσω εµπορίου είτε µέσω επενδύσεων, πολλοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην ήπειρο φαίνονται προσεκτικοί να µην εµφανίζονται υπερβολικά συγκρουσιακοί. Στην παρούσα θητεία του Τραµπ, η πίεση στην Ευρώπη να επιλέξει µια πλευρά θα µπορούσε να συνεχίσει να αυξάνεται, µε όλες τις επιπτώσεις που θα είχε αυτό για την οικονοµία.
Ωστόσο, αναµφισβήτητα οι πιο άµεσες ανησυχίες είναι οι εµπορικές και αµυντικές πολιτικές. Ο Τραµπ µπορεί να περιορίσει σοβαρά την υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία, ενώ πιέζει τα µέλη του ΝΑΤΟ να ξοδέψουν περισσότερα χρήµατα για την άµυνά τους. Αυτό θα δυσκόλευε τις ευρωπαϊκές χώρες να αποφύγουν την αύξηση των αµυντικών δαπανών, σε ένα πλαίσιο στο οποίο η δηµοσιονοµική πίεση έχει ήδη προκαλέσει την πτώση τόσο της γαλλικής όσο και της γερµανικής κυβέρνησης. Η χρηµατοδότηση για τέτοιες δαπάνες µπορεί εποµένως να επιβαρύνει άλλους τοµείς, κάτι που δεν θα βοηθούσε στην τόνωση της ανάκαµψης.
Όσον αφορά το εµπόριο, η ευρεία επιβολή δασµών στις εισαγωγές από την Ε.Ε. δεν είναι το κύριο ζήτηµα. Ωστόσο, υπάρχουν ορισµένοι τοµείς που µια κυβέρνηση Τραµπ µπορεί να θέλει να αντιµετωπίσει τις ανισορροπίες εντείνοντας τη ρητορική ή επιβάλλοντας επιλεκτικούς δασµούς. Αυτό θα µπορούσε επίσης να έχει ως αποτέλεσµα την αποτροπή των επενδυτικών δαπανών, ακόµη και για επιχειρήσεις που δεν εµπλέκονται άµεσα σε καµία δράση πολιτικής.
Το ζήτηµά του πώς να διασφαλιστεί καλύτερα η αυτονοµία της Ευρώπης περιλαµβάνει πολλούς συµβιβασµούς, οι οποίοι είναι καλύτερο να αφεθούν στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αποφασίσουν. Θα σηµείωνα επίσης και το εξής: εάν αυξάναµε ήδη τις δαπάνες για την άµυνα, υπάρχει περίπτωση –όπως στην έκθεση Ντράγκι– οι δαπάνες αυτές να υποστηρίξουν τη δηµιουργία εγχώριων δυνατοτήτων.
Η «Έκθεση UBS Year Ahead 2025» υπογραµµίζει επενδυτικές ευκαιρίες και στρατηγικές για την αντιµετώπιση των κινδύνων, καθώς πλησιάζουµε στα µέσα της δεκαετίας του 2020. Θα µπορούσατε να µοιραστείτε µερικές από τις βασικές συστάσεις από την έκθεση; Τι θα συµβουλεύατε τους επενδυτές που στοχεύουν στην εξισορρόπηση της ανάπτυξης και της διαχείρισης κινδύνων;
Ονοµάσαµε την ετήσια προοπτική µας «Roaring 20s» για να αντικατοπτρίζουµε τις αξιοσηµείωτες επιδόσεις που έχουµε δει στις αγορές από την αρχή της δεκαετίας, αλλά και τις ανθεκτικές οικονοµίες σε ορισµένα µέρη του κόσµου. Για το επόµενο έτος, αναµένουµε ότι αυτό το ευνοϊκό περιβάλλον θα συνεχιστεί σε µεγάλο βαθµό, ακόµη και αν οι αυξηµένες αποτιµήσεις µετριάσουν σε κάποιο βαθµό τις προσδοκίες µας. Για τους επενδυτές, αυτό µας αφήνει µε µια σειρά από βασικές συστάσεις:
Πρώτον, πιστεύουµε ότι οι επενδυτές πρέπει να τοποθετηθούν σε χαµηλότερα επιτόκια. Ο παγκόσµιος κύκλος µείωσης των επιτοκίων προχωρά σταθερά, καθώς οι πληθωριστικές πιέσεις υποχωρούν και αυτό θα κάνει τις αποδόσεις των επενδύσεων σε µετρητά, όπως οι καταθέσεις καθορισµένης διάρκειας, λιγότερο ελκυστικές µε την πάροδο του χρόνου. Τα οµόλογα επενδυτικού βαθµού είναι µια ελκυστική εναλλακτική λύση, όπως και τα διαφοροποιηµένα χαρτοφυλάκια σταθερού εισοδήµατος και οι στρατηγικές εισοδήµατος από µετοχές για επενδυτές που τους αρέσει να προσθέτουν κάποιο ρίσκο.
∆εύτερον, ακόµη και αν οι αποτιµήσεις σήµερα δεν είναι φθηνές, συνιστούµε την έκθεση σε µετοχές, ειδικά στις ΗΠΑ και σε ορισµένες ασιατικές αγορές. Το φόντο των κερδών είναι υγιές, ειδικά µεταξύ των αµερικανικών επιχειρήσεων και ένα περιβάλλον εύρωστης οικονοµικής ανάπτυξης και πτώσης των επιτοκίων ήταν ιστορικά ευνοϊκό για τις µετοχές. Οι διαρθρωτικοί παράγοντες ανάπτυξης, όπως ο ισχυρός επενδυτικός κύκλος στην Τεχνητή Νοηµοσύνη και η ηλεκτροδότηση αυξανόµενων τµηµάτων της οικονοµίας, θα πρέπει επίσης να προσφέρουν υποστήριξη για τις προοπτικές κερδών, ακόµη και σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αυξηµένη αβεβαιότητα.
Τέλος, οι επενδυτές θα πρέπει να θυµούνται να κοιτάζουν πέραν από τις παραδοσιακές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, όπως οι µετοχές και τα οµόλογα. Για παράδειγµα, βλέπουµε σταθερές προσδοκίες απόδοσης σε αγορές εµπορευµάτων όπως ο χρυσός, δεδοµένης της πτώσης των χαµηλότερων επιτοκίων, της διαφοροποίησης των αποθεµατικών από τις κεντρικές τράπεζες και της ζήτησης για αντιστάθµιση χαρτοφυλακίου. Τα ακίνητα είναι ένας άλλος επενδυτικός τοµέας που µας αρέσει και που έπεσε σε δυσµένεια πολλών επενδυτών µετά τα δύσκολα τελευταία χρόνια.
Ανεξάρτητα από το ακριβές µείγµα περιουσιακών στοιχείων, ωστόσο, θέλουµε επίσης να τονίσουµε τη σηµασία της διατήρησης ενός ισορροπηµένου χαρτοφυλακίου «πυρήνα», το οποίο είναι διαφοροποιηµένο σε κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, γεωγραφίες και τοµείς. Αυτό επιτρέπει στους επενδυτές να κτίζουν τον πλούτο τους σταθερά µε την πάροδο του χρόνου, χωρίς να αποσπώνται υπερβολικά από τα πάθη της αγοράς σε οποιαδήποτε δεδοµένη χρονική στιγµή.
Το µεταβαλλόµενο γεωπολιτικό περιβάλλον, οι νοµισµατικές προκλήσεις και οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι βασικοί µοχλοί που διαµορφώνουν το επόµενο έτος. Ποιους τοµείς θεωρείτε ότι έχουν το µεγαλύτερο δυναµικό ανάπτυξης στην Ευρώπη και παγκοσµίως;
Γενικά, έχουµε µια µάλλον επιφυλακτική προοπτική για τις ευρωπαϊκές αγορές. Η έντονη έκθεση στην κινεζική οικονοµία, η οποία έχει δει µια άτονη ανάκαµψη των καταναλωτών, ενώ µετατρέπεται σε µια ολοένα και πιο ανταγωνιστική δύναµη, σε συνδυασµό µε τις εγχώριες προκλήσεις δηµιουργούν µια µάλλον σιωπηλή προοπτική. Ενώ εξακολουθούµε να βλέπουµε θετικές προοπτικές κερδών µετά από µια αναµενόµενη συρρίκνωση το 2024, άλλα µέρη του κόσµου φαίνονται πιο δυναµικά αυτή τη στιγµή.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν µεµονωµένοι κλάδοι στην Ευρώπη µε ισχυρό αναπτυξιακό δυναµικό. Ο τοµέας της πληροφορικής της Ευρώπης θα πρέπει να επωφεληθεί από την επενδυτική έκρηξη στις τεχνολογίες Τεχνητής Νοηµοσύνης και τη σχετική ζήτηση για εξοπλισµό ηµιαγωγών. Οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας θα πρέπει επίσης να δουν µακροπρόθεσµη διαρθρωτική ανάπτυξη: Η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια ήταν αρκετά σταθερή µε την πάροδο του χρόνου, αλλά η ενεργειακή µετάβαση και η σχετική κίνηση προς την ηλεκτροδότηση ενός αυξανόµενου µεριδίου της οικονοµίας αρχίζουν να αλλάζουν αυτήν την εικόνα. Απαιτούν σηµαντικές επενδύσεις σε υποδοµές δικτύου, καθώς και σε άλλα µέρη της αλυσίδας αξίας της ηλεκτροκίνησης. Τέλος, η ακίνητη περιουσία και η υγειονοµική περίθαλψη είναι άλλοι τοµείς µε σηµαντικές δυνατότητες ανάπτυξης, τόσο για κυκλικούς λόγους, όπως η πτώση των επιτοκίων, όσο και για διαρθρωτικούς παράγοντες όπως η αυξανόµενη ζήτηση για κέντρα δεδοµένων και το µεγαλύτερο προσδόκιµο ζωής.
Πολλά από αυτά τα θέµατα που επισηµαίνω για την Ευρώπη ισχύουν και σε παγκόσµιο επίπεδο και µερικές φορές ακόµη περισσότερο. ∆εν είναι µυστικό, για παράδειγµα, ότι η επανάσταση της Τεχνητής Νοηµοσύνης επικεντρώνεται στις ΗΠΑ και όχι στην Ευρώπη.
Η παγκόσµια εστίαση στην πράσινη ενέργεια και τη βιωσιµότητα γίνεται όλο και πιο κεντρική στις οικονοµικές πολιτικές και τις εταιρικές στρατηγικές, που συχνά ευθυγραµµίζονται µε τα κριτήρια ESG. Πιστεύετε ότι η κυβέρνηση Τραµπ θα αγκάλιαζε αυτή τη στροφή ή θα µπορούσαµε να περιµένουµε µια διαφορετική προσέγγιση; Πώς µπορεί αυτό να επηρεάσει τις παγκόσµιες αγορές και τις επενδυτικές τάσεις;
Η εκλογή του Τραµπ στον Λευκό Οίκο είναι ξεκάθαρα µια πρόκληση για τα θέµατα ESG, όπως και η διεθνής συνεργασία για την κλιµατική αλλαγή. Κατά την πρώτη του θητεία, οι ΗΠΑ αποχώρησαν από τη Συµφωνία του Παρισιού και δεν χρειάζεται πολλή φαντασία για να υποθέσει κανείς παρόµοιες κινήσεις στη δεύτερη θητεία του, είτε πρόκειται για εσωτερική είτε για διεθνή πολιτική. Και µε τις ΗΠΑ να είναι ο µεγαλύτερος χρηµατοδότης των προσπαθειών για την αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής, αυτή είναι µια εξέλιξη που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.
Φυσικά, η αλλαγή της πολιτικής µπορεί να µην είναι τόσο απότοµη όσο υποδηλώνουν ορισµένες από τις ρητορικές. Ο νόµος για τη µείωση του πληθωρισµού (IRA) προσφέρει ένα διδακτικό παράδειγµα για αυτό το επιχείρηµα: Η νοµοθεσία έδωσε σηµαντική ώθηση στη δραστηριότητα σε όλους τους τοµείς, από τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, τη δέσµευση άνθρακα και την ηλεκτροδότηση. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα στις πολιτείες που ψήφισαν τον Τραµπ στις προεδρικές εκλογές. Επίσης, ευθυγραµµίζεται καλά µε ορισµένες από τις βασικές προτεραιότητες του Τραµπ, όπως η επαναφορά της παραγωγικής ικανότητας στις ΗΠΑ. Ως εκ τούτου, µια ολοκληρωτική αντιστροφή του IRA φαίνεται απίθανη, αν και ορισµένα µέρη, όπως αυτά που σχετίζονται µε πιστώσεις EV, θα µπορούσαν να διατρέχουν κίνδυνο.
Οι κανόνες γνωστοποίησης σχετικά µε την κλιµατική αλλαγή είναι µια άλλη περίπτωση: Φαίνεται πιθανό ότι η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (SEC) θα αποσύρει το σχέδιο κανονισµού της που απαιτεί από τις εισηγµένες εταιρείες να αποκαλύπτουν τις εκποµπές CO2 τους. Ωστόσο, δεδοµένου ότι πολλές από αυτές τις εταιρείες δραστηριοποιούνται επίσης στην Ευρώπη και ως εκ τούτου εµπίπτουν σε κανόνες εδώ, οι επενδυτές θα πρέπει να εξακολουθούν να έχουν ορατότητα σχετικά µε το αποτύπωµα άνθρακά τους.
Το πιο σηµαντικό, ωστόσο, είναι ότι οι επενδυτές θα πρέπει να αποφεύγουν να συγχέουν τις επιπτώσεις τής πολιτικής µε τις επενδυτικές απόψεις. Σύµφωνα µε την εµπειρία µας, το κόµµα που κυβερνά από τον Λευκό Οίκο δίνει µικρότερη σηµασία στις βιώσιµες επενδυτικές στρατηγικές παρά για τις συνολικές µακροοικονοµικές συνθήκες, όπως τα επιτόκια και άλλες εξελίξεις. Όπως και σε άλλους επενδυτικούς τοµείς, προτρέπουµε τους επενδυτές να παραµείνουν σε επενδύσεις και να εστιάσουν στις στρατηγικές επενδυτικές τους απόψεις.
∆εδοµένης της κυπριακής σας καταγωγής, πώς αξιολογείτε την πορεία της κυπριακής οικονοµίας τα τελευταία χρόνια; Πιστεύετε ότι το οικονοµικό της µοντέλο ευθυγραµµίζεται µε τις προκλήσεις της τρέχουσας εποχής; Ποια είναι η µεγαλύτερη πρόκληση για την Κύπρο τα επόµενα χρόνια και ποιες µεταρρυθµίσεις πιστεύετε ότι είναι κρίσιµες για τη µακροπρόθεσµη ανάπτυξή της;
Η κυπριακή οικονοµία ήταν αξιοσηµείωτα ανθεκτική στην αναταραχή των τελευταίων ετών. Η οικονοµία της έχει ήδη επιστρέψει στην αναπτυξιακή της πορεία πριν από την πανδηµία, παρά τις προκλήσεις όπως η άνοδος των τιµών της ενέργειας, η διακοπή των στενών οικονοµικών της δεσµών µε τη Ρωσία και η επιβράδυνση του τουρισµού και των επενδύσεων από το Ισραήλ µετά το ξέσπασµα της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή.
Αυτή η σταθερότητα µιλά για την ανθεκτικότητα της κυπριακής οικονοµίας και τα οφέλη από τις πολλές διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις που εφαρµόστηκαν τα τελευταία χρόνια, τις βελτιωµένες υποδοµές και τον µορφωµένο πληθυσµό και αποτελεί καλό οιωνό για προσπάθειες διαφοροποίησης του µοντέλου οικονοµικής ανάπτυξης. ∆εδοµένου του ιστορικού της χώρας στην προσέλκυση άµεσων ξένων επενδύσεων και της πλεονεκτικής γεωγραφικής της θέσης, έχει πολλές δυνατότητες να βελτιώσει τη θέση της ως περιφερειακό επιχειρηµατικό κέντρο. Μια σηµαντική πτυχή αυτών των προσπαθειών είναι η διαφοροποίηση των εξαγωγικών αγορών της Κύπρου µετά τη διακοπή του εµπορίου της µε τη Ρωσία. Επίσης, η εστίαση ειδικά σε εκείνους τους τοµείς που παρουσιάζουν διαρθρωτική ανάπτυξη, όπως οι τεχνολογικές υπηρεσίες, θα µπορούσε να τοποθετήσει καλά την κυπριακή οικονοµία για το µέλλον.
Αυτό δεν σηµαίνει ότι η οικονοµία δεν έχει προβλήµατα να αντιµετωπίσει: Το ιδιωτικό χρέος, αν και µειώνεται, εξακολουθεί να είναι υψηλό ενώ συνεχίζει να υπάρχει σηµαντική συσσώρευση µη εξυπηρετούµενων δανείων που εµποδίζουν τµήµατα του τραπεζικού συστήµατος. Και η ισχυρή εξάρτηση από ξένες εταιρείες και προµηθευτές για την ώθηση των επενδύσεων και την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών µπορεί γρήγορα να µετατραπεί σε δίκοπο µαχαίρι εάν το εξωτερικό περιβάλλον επιδεινωθεί. Όσον αφορά την προσέλκυση ροών ΑΞΕ, η βελτίωση της αποτελεσµατικότητας του δικαστικού συστήµατος µέσω περαιτέρω µεταρρυθµίσεων είναι ιδιαίτερα σηµαντική για να διατηρηθεί η θετική προοπτική.
Διαβάστε επίσης: Γιάννης Παναγιώτου: Στην ατζέντα της κυπριακής προεδρίας 2026 οι προκλήσεις της ΑΙ στην εργασία